Zakaz uczestniczenia przez notariuszy w przetargach lub konkursach na czynności notarialne.

Akty korporacyjne

Notar.2003.4.25

Akt nieoceniany

Wersja od: 25 kwietnia 2003 r.

UCHWAŁA Nr 17/2003

Krajowej Rady Notarialnej

z dnia 25 kwietnia 2003 r.

w sprawie zakazu uczestniczenia przez notariuszy w przetargach lub konkursach na czynności notarialne

Na podstawie art. 40 § 1 pkt 7 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 i z 2003 r. Nr 49, poz. 408) Krajowa Rada Notarialna uchwala co następuje:

§ 1. Uczestniczenie przez notariusza w przetargu lub konkursie na sporządzenie czynności notarialnej stanowi naruszenie zasad etyki zawodowej notariusza, gdyż poddaje w wątpliwość jego bezstronność jako osoby zaufania publicznego oraz uchybia powadze i godności zawodu notariusza.

§ 2. Za udział w przetargu lub konkursie, o którym mowa w § 1, notariusz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną na zasadach określonych w ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 i z 2003 r. Nr 49, poz. 408).

§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

UZASADNIENIE:

Szczególny status prawny notariusza jako osoby zaufania publicznego (art.2 § 1 Prawa o notariacie), zobowiązanego do bezstronności wobec wszystkich uczestników czynności notarialnej, wyklucza jego udział w jakimkolwiek przetargu lub konkursie na sporządzenie czynności notarialnej, w tym także na zasadach określonych w ustawie z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz.664 i Nr 113, poz.76, poz. 813 oraz z 2003 r. Nr 3, poz. 16). Uczestniczenie przez notariusza w jakiejkolwiek postaci w procedurach przetargowych lub konkursowych, w tym także określonych w ww. ustawie o zamówieniach publicznych, jest nie do pogodzenia z jego funkcją i zadaniami jako osoby zaufania publicznego. Notariusz bowiem jest osobą zaufania publicznego w odniesieniu do wszystkich uczestników czynności notarialnej, a nie tylko wobec jednego z nich. Udział zatem notariusza w takich procedurach rażąco narusza zasadę rzetelności i bezstronności wyrażoną w Kodeksie Etyki Zawodowej Notariusza, stanowiącym załącznik do uchwały nr 19/97 Krajowej Rady Notarialnej z dnia 12 grudnia 1997 r.

Przedstawiony w uchwale pogląd uzasadnia także usytuowanie prawne notariusza w systemie organów ochrony prawnej:

1. Ustawodawca kreując w polskim systemie prawnym instytucję notariatu przewidział zasadę zawodowości oraz wyłączności kompetencyjnej notariusza jako osoby zaufania publicznego.

2. Notariusz nie jest podmiotem świadczącym usługi jako "dostawca" lub "wykonawca" (art. 2 ust. 2 pkt 6 ustawy o zamówieniach publicznych) ani też nie świadczy usług na zasadzie "najkorzystniejszej oferty" (art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy o zamówieniach publicznych), lecz jest powołany do dokonywania czynności notarialnych (art. 1 § 1 Prawa o notariacie). Czynności tych dokonuje nie jako osoba fizyczna czy jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, tylko jako osoba pełniąca funkcję publiczną z mocy samej ustawy (Prawa o notariacie) i wyłącznie w zakresie takich rodzajowo czynności notarialnych, jakie przewiduje ustawa. Powierzenie notariuszowi wykonywania funkcji publicznych państwa w postaci dokonywania czynności notarialnych, sytuuje notariusza jako osobę zaufania publicznego wykonującą samodzielnie powierzone zadania. Prywatna organizacja notariatu oraz dokonywanie czynności notarialnych "na własny rachunek" (art. 5 i art. 49 Prawa o notariacie) nie oznaczają, że notariat jest instytucją całkowicie prywatną, a notariusz wolnym zawodem prawniczym na wzór adwokata czy radcy prawnego. Prywatyzacja wykonywania zadań publicznych w postaci dokonywania czynności notarialnych (art. 1 § 1 Prawa o notariacie) nie zmienia faktu, że zadania notariatu pozostają zawsze w sferze zainteresowań państwa. Notariusz jest "osobą urzędową", pełniącą urząd publiczny, nie będąc jednak urzędnikiem państwowym ani samorządowym i nie podlega żadnej pragmatyce urzędniczej (zob. uzasadnienia do uchwał Sądu Najwyższego: III CZP 152/94 z dnia 2 grudnia 1994 r. i I PO 12/95 z dnia 18 stycznia 1996 r.).

3. Swobodny wybór notariusza w związku z dokonywaną dwustronną lub wielostronną czynnością prawną przysługuje każdej ze stron czynności i każda z tych stron może dokonać innego wyboru. Aby czynność notarialna doszła do skutku, strony tej czynności muszą między sobą uzgodnić, któremu z notariuszy powierzają dokonanie tej czynności. Notariusz występuje tu jako osoba trzecia, będąca łącznikiem i urzędowym świadkiem dokonywanej między stronami czynności prawnej. Nie wiąże i nie może go wiązać jakiekolwiek osobne dwustronne porozumienie z żadną ze stron czynności notarialnej. Jako osoba zaufania publicznego nie może tego czynić - pod rygorem utraty tego zaufania. Takim właśnie związaniem byłoby zawarcie umowy o zamówienie publiczne na skutek przystąpienia notariuszy do procedur zmierzających do wyłonienia jednego z nich do tzw. obsługi notarialnej. Zawarcie takiej umowy nie miałoby żadnego znaczenia prawnego dla pozostałych stron czynności prawnej, które w żadnej mierze nie mogą być związane postanowieniami umowy o zamówienie publiczne, a mogłoby narazić notariusza na odpowiedzialność wobec podmiotu zamawiającego z nie wywiązania się z takiej umowy. Zawarcie przez notariusza umowy o zamówienie publiczne byłoby dla drugiej strony czynności prawnej, w razie niezgodności z prawem czynności prawnej dokumentowanej przez notariusza, dodatkowym argumentem wskazującym na takie powiązanie notariusza z jedną ze stron, które czyni go niewiarygodnym.

4. Notariuszowi za dokonaną czynność notarialną przysługuje godziwe wynagrodzenie jako gwarancja jego niezależności. Wynagrodzenie to stanowi materialne zabezpieczenie funkcjonowania jego działalności i powinno być określone nie według "najkorzystniejszej oferty", ale stosownie do zasad wskazanych w art. 5 Prawa o notariacie. Wynagrodzenie to uwalnia notariusza od konieczności i możliwości poszukiwania dodatkowych źródeł dochodu, które są ustawowo ograniczone (por. art. 19 Prawa o notariacie).

5. Wynagrodzenie należne notariuszowi stanowi rekompensatę jego funkcji, roli oraz odpowiedzialności, i nie jest ceną, gdyż wszystkie strony - a nie tylko jedna z nich - mogą je z nim uzgadniać. Ewentualne uzgodnienia jednej ze stron czynności notarialnej w tym względzie, nie wiążą pozostałych stron tej czynności. Za wynagrodzenie należne notariuszowi odpowiadają solidarnie wszystkie strony czynności (art. 89 § 1 Prawa o notariacie), a nie tylko "podmiot zamawiający czynność notarialną". Odpowiedzialność tę mogą ponosić tylko wtedy, gdy wysokość wynagrodzenia wszystkie akceptowały.

6. Nie bez znaczenia jest także okoliczność, że często próbę wszczęcia procedur z ustawy o zamówieniach publicznych podejmują w stosunku do notariuszy podmioty, które nie biorą na siebie obowiązku zapłacenia notariuszowi tego wynagrodzenia, co jest rażącym naruszeniem zasad tej ustawy.

7. Jedną z funkcji notariusza jest chronienie słabszego przed silnym, a jakiekolwiek powiązania notariusza nie pozwoliłyby mu tej funkcji rzetelnie wykonać. Wyrazem sumienności i należytej staranności notariusza jest zachowanie przez niego całkowitej bezstronności wobec uczestników czynności notarialnej, którzy powinni mieć do notariusza pełne zaufanie i poczucie, że nie reprezentuje on interesów tylko jednej ze stron. Takie usytuowanie notariusza wobec stron, wyróżnia go wśród zawodów prawniczych i jest następstwem nadania mu charakteru osoby zaufania publicznego, podczas gdy istotą umowy o zamówienie publiczne jest realizacja jej postanowień tylko i wyłącznie na rzecz jednego podmiotu - podmiotu zamawiającego, przez wyłonionego w rezultacie procedur wykonawcę.

8. Notariusz z przyczyn ustrojowych przewidzianych w przepisach Prawa o notariacie nie może być uczestnikiem postępowania odwoławczego przewidzianego w ustawie o zamówieniach publicznych.

Należy nadto stwierdzić, że udział notariusza w przetargu lub konkursie na sporządzenie czynności notarialnej poddaje w wątpliwość jego rzetelność i bezstronność wobec wszystkich uczestników czynności notarialnej, co stanowi naruszenie § 6 Kodeksu Etyki Zawodowej Notariusza. Stwarzanie chociażby pozorów zależności od jednego z uczestników czynności notarialnej uchybia powadze i godności zawodu notariusza. Podważa także jego niezależność jako osoby mającej chronić nie tylko interesy wszystkich uczestników czynności notarialnej, ale także interes państwa (§ 16 Kodeksu Etyki Zawodowej Notariusza). Notariusz bowiem zapewnia bezpieczeństwo prawne dokumentowanego obrotu prawnego nie tylko poprzez dokonywanie czynności prawnych zgodnych z prawem (art. 81 in fine Prawa o notariacie), ale także poprzez wykonywanie obowiązków płatnika danin publicznych (art. 7 Prawa o notariacie), uczestnicząc tym samym w wykonywaniu budżetu państwa (opłata sądowa) i budżetów gmin (podatek od darowizn i podatek od czynności cywilnoprawnych).

Mając powyższe na uwadze Krajowa Rada Notarialna podjęła uchwałę jak na wstępie.