Zadania samorządu radców prawnych i jego organów w latach 2007-2010.
Radc.2007.11.9
Akt nieocenianyUCHWAŁA Nr 4/2007
VIII KRAJOWEGO ZJAZDU RADCÓW PRAWNYCH
z dnia 9 listopada 2007 r.
w sprawie: zadań samorządu radców prawnych i jego organów w latach 2007-2010.
Istotą takiego Państwa jest z jednej strony samoograniczanie się władzy publicznej, a z drugiej strony podmiotowość społeczeństwa. Do tego konieczne jest istnienie niezależnych instytucji organizujących życie społeczne. Jedną z takich instytucji jest samorząd zawodowy jako zdecentralizowana forma wykonywania władzy publicznej.
Art. 17 ust.1 Konstytucji określa misję społeczną jaką mają do spełnienia samorządy zawodów zaufania publicznego, która realizowana jest między innymi poprzez uprawnienia do dopuszczania do wykonywania zawodu, prowadzenia sądownictwa dyscyplinarnego i stanowienia zasad deontologicznych wykonywania zawodu.
* narusza demokratyczne zasady Państwa obywatelskiego,
* pozbawia radców prawnych niezależności, drastycznie ogranicza samorządność zawodową i pozbawia samorząd możliwości realizowania konstytucyjnego obowiązku sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony,
* niszczy fundamenty samorządu i czyni z niego fikcję.
Zagrożeniem dla prawniczych samorządów zawodów zaufania publicznego byłoby również wprowadzenie w drodze ustaw nowych zawodów prawniczych, pozbawionych atrybutów niezależności, a posiadających uprawnienia odpowiadające radcom prawnym i adwokatom.
Zjazd wyraża stanowczy sprzeciw wobec takich koncepcji i zobowiązuje organy samorządu do walki o niezależność zawodu radcy prawnego, będącą fundamentem praworządności.
Zjazd opowiada się stanowczo za pełnym wykonaniem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 kwietnia 2006 r. i 8 listopada 2006 r., stwierdzających naruszenie wzorców konstytucyjnych w ustawie z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy prawo o adwokaturze i innych ustaw.
Rola samorządów zawodów prawniczych, w tym samorządu radców prawnych, powinna być inicjatywna w takim współdziałaniu.
Zjazd z zadowoleniem przyjmuje mające miejsce w ostatnim czasie inicjatywy współdziałania samorządów zawodowych wywodzące się z okręgowych izb radców prawnych, a także z innych samorządów prawniczych.
Zjazd zobowiązuje KRRP do działań, mających na celu reaktywowanie zaistniałego w ostatnich latach Porozumienia Zawodów Prawniczych i Organizacji Prawniczych.
W związku z powyższym zjazd uważa, że projektowane w tym zakresie rozwiązania ustawodawcze nie powinny przyznawać osobom z wykształceniem prawniczym niewpisanym na listę radców prawnych i adwokatów możliwości zastępstwa prawnego przed organami wymiaru sprawiedliwości i trybunałami. Ustawa taka powinna dopuszczać możliwość doradztwa prawnego w sprawach "o mniej złożonym charakterze", a więc wyraźnie wyłączać takie doradztwo we wskazanej w niej kategoriach spraw, które z natury rzeczy wymagają najwyższych, specjalistycznych kwalifikacji.
Ustawa taka powinna tworzyć model powiązany z opracowywanym równolegle i koniecznym projektem ustawy o zmianach w ustawie o radcach prawnych i prawie o adwokaturze - będących następstwem wyroków Trybunału Konstytucyjnego z 2006 r.
Zjazd stwierdza konieczność usunięcia tej sprzeczności i podjęcia stosownych działań legislacyjnych, aby nie było dopuszczalne zwalnianie radcy prawnego z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.
Opinia taka nie jest podyktowana interesem radców prawnych, jest natomiast uzasadniona interesem publicznym. Nowy wspólny samorząd radców prawnych i adwokatów byłby silniejszym partnerem władz publicznych i skuteczniej realizowałby konstytucyjną misję samorządów, sprawowania nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodów zaufania publicznego.
Zjazd akceptuje dotychczasowe działania Krajowej Rady Radców Prawnych w tym zakresie i uważa, że powinny one być kontynuowane.
Zjazd stoi na stanowisku, że zarówno ustawodawca jak i samorządy zawodów prawniczych zaufania publicznego muszą dostrzegać w tym zakresie swoje zadania i odpowiednio współpracować z ustawodawcą w eliminowaniu tej bariery.
Zjazd podkreśla, że samo zwiększanie ilości podmiotów świadczących pomoc prawną, bez zapewnienia gwarancji jakości tej pomocy, nie może być zaakceptowane, jako sprzeczne z interesem publicznym.
Zjazd zobowiązuje Krajową Radę Radców Prawnych i okręgowe izby radców prawnych do pełnego zaangażowania się w realizację rozwiązań ustawowych dotyczących nieodpłatnej pomocy prawnej.
Zjazd uznaje aplikację radcowską organizowaną przez samorząd za optymalną drogę do zawodu radcy prawnego. Dotychczasowe doświadczenia, płynące z organizacji aplikacji oraz wyników przyjętej metodyki szkoleń uprawniają do wniosku, że jedynie aplikacja w sposób należyty przygotowuje do wykonywania zawodu radcy prawnego. Nie zmienia tej oceny potrzeba dostosowywania procesu dydaktycznego do zmieniających się warunków świadczenia pomocy prawnej. Taka droga jest akceptowana i preferowana również przez absolwentów wydziałów prawa, którzy w coraz większej liczbie przystępują do egzaminu konkursowego.
Zjazd stwierdza również, że pozbawienie samorządu radcowskiego znaczącego wpływu na ustalanie zasad egzaminu zawodowego oraz na jego zakres merytoryczny, uniemożliwia samorządowi wywiązywanie się z konstytucyjnej powinności sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu, ustanowionej w art. 17 ust. 1 Konstytucji.
W procesie zakreślania nowych zadań dla samorządu w zakresie aplikacji radcowskiej i egzaminu radcowskiego za ważne uznać należy wypracowanie modelu publicznego przedstawiania zawodu radcy prawnego oraz sposobu dochodzenia do niego poprzez aplikację.
Zarówno zmiany dokonane, jak i projektowane, co do naboru na aplikację i egzaminu radcowskiego zmierzają w istocie do osłabienia roli i znaczenia zawodu zaufania publicznego, jakim jest zawód radcy prawnego, z oczywistą szkodą dla interesu publicznego. Zmiany te prowadzą do osłabiania wymiaru sprawiedliwości i pomocy prawnej świadczonej społeczeństwu, spełniającej kryteria profesjonalizmu, rzetelności i odpowiedzialności oraz wykonywanej przy uwzględnieniu wymogów etycznych.
Zjazd krytycznie ocenia:
a) pozostawienie samorządowi wyłącznie obowiązku organizowania i prowadzenia aplikacji, przy znacznym ograniczeniu wpływu na proces naboru na aplikację oraz egzamin radcowski, co zostało negatywnie ocenione w orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego,
b) obniżenie wymagań warunkujących przyjęcie kandydatów na aplikację radcowską, która to tendencja pod pozorem realizacji postulatu otwartości dostępu do zawodu radcy prawnego w istocie prowadzi do obniżenia poziomu usług prawniczych,
c) przyjmowanie na aplikacje kandydatów zweryfikowanych wyłącznie pod kątem umiejętności rozwiązywania testów, stanowi w istocie odstąpienie od sprawdzenia podstawowych umiejętności profesjonalnego prawnika,
d) ustalanie opłat rocznych za aplikację w oderwaniu od rzeczywistych kosztów aplikacji.
* skrócenie okresu aplikacji z jednoczesnym zmodyfikowaniem zakresu rzeczowego i czasowego zajęć, w tym zajęć praktycznych odbywanych poza kancelariami,
* zwiększenie czasu praktyk aplikantów w kancelariach,
* wprowadzenie nowych form kształcenia aplikantów radcowskich np. zorganizowanie tzw. izb sądowych (symulacji rozpraw),
* prowadzenie zajęć teoretycznych w taki sposób, by dostarczały aplikantom wiedzy (umiejętności) niezbędnej w praktyce,
* zwiększenie zajęć z zakresu erystyki oraz wprowadzenie zajęć dot. negocjacji, mediacji, podstaw psychologii, w tym zwłaszcza w relacji z klientami, podstaw zarządzania i marketingu w zakresie prowadzenia kancelarii, języków obcych w zakresie terminologii prawniczej,
* zmianę zasad sprawowania patronatu, w celu silniejszego powiązania aplikanta z patronem.
a) aplikacja radcowska nadal stanowiła podstawową drogę przygotowania zawodowego,
b) jedynie organa samorządu wyznaczały reguły, organizowały i prowadziły aplikację radcowską,
c) egzamin radcowski był egzaminem przeprowadzanym wyłącznie przez samorząd z udziałem przedstawicieli ministra sprawiedliwości.
Zjazd uznaje za uzasadnione współdziałanie z samorządem adwokackim w realizacji tych działań.
W sytuacji zwiększającej się aktywności ze strony innych zawodów (doradcy podatkowi, doradcy prawni, rzecznicy patentowi, biegli rewidenci itp.), a także spółek zagranicznych oraz z uwagi na konieczność zachowania konkurencyjności i jakościowych standardów zawodowych przez radców prawnych, zjazd widzi potrzebę zainicjowania przez Krajową Radę Radców Prawnych, w stosunku do podmiotów posiadających inicjatywę ustawodawczą, działań zmierzających do rozszerzenia katalogu form wykonywania zawodu określonego w ustawie poprzez wprowadzenie możliwości tworzenia przez radców prawnych spółek z udziałem innych wolnych zawodów pod warunkiem spełniania przez nie standardów zasad deontologicznych, analogicznych jak w przypadku zawodu radcy prawnego.
Zjazd zauważa również potrzebę wprowadzenia prawnych ram przez organa samorządu zawodowego możliwości posługiwania się tytułem specjalisty w danej dziedzinie prawa.
Zjazd uznaje doskonalenie zawodowe za jeden z podstawowych obowiązków radcy prawnego. Samokształcenie, uzupełnianie i aktualizacja wiedzy prawniczej stanowi wartość decydującą o społecznym postrzeganiu radcy prawnego jako zawodu zaufania publicznego. W interesie publicznym leży zapewnienie, aby pomoc prawna była świadczona przez osoby legitymujące się najwyższym profesjonalizmem. Postępująca liberalizacja zasad świadczenia pomocy prawnej i systemowe zmiany na rynku usług prawniczych, niezależnie od oceny tych zjawisk, determinują nowe oczekiwania wobec członków samorządu radców prawnych.
Zjazd zobowiązuje Krajową Radę Radców Prawnych do opracowania i wdrożenia modelu ustawicznego szkolenia zawodowego członków samorządu, uwzględniającego również wzorcowe zasady ustawicznego kształcenia zawodowego przyjęte przez CCBE.
Model ustawicznego kształcenia powinien zakładać możliwość stałego pogłębiania posiadanej wiedzy i umiejętności przez radców prawnych i wiązać się także z możliwością uzyskiwania specjalizacji w wybranych dziedzinach prawa.
W celu realizacji tych założeń Zjazd zobowiązuje Krajową Radę Radców Prawnych do przygotowania i powołania instytucji o zasięgu ogólnokrajowym, w ramach której stworzone zostanie centrum szkolenia ustawicznego oraz zasad i źródeł jego finansowania.
Nadzór nad realizacją obowiązku doskonalenia zawodowego radców prawnych powinien spoczywać na wszystkich szczeblach samorządu i powinien zapewnić w tym zakresie przestrzeganie zasad etyki zawodowej.
Samorząd radcowski jako ustawowo legitymowany do kształtowania zasad etyki zawodowej i reguł nadzoru nad ich przestrzeganiem, protestuje przeciwko próbom pozbawienia go kompetencji do prowadzenia postępowania dyscyplinarnego. Postępowanie dyscyplinarne jest bowiem jednym z podstawowych instrumentów, za pomocą którego samorząd radcowski sprawuje konstytucyjną pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu przez członków samorządu. Tym samym sądownictwo dyscyplinarne należy do istoty każdego samorządu zawodowego, będąc nierozerwalnie związane z jego zadaniami. Jakiekolwiek próby pozbawienia samorządu radcowskiego kompetencji do organizacji postępowania dyscyplinarnego, we wszelkich jego aspektach, naruszają konstytucyjnie chronioną niezależność samorządności prawniczych zawodów zaufania publicznego.
Zjazd dostrzega potrzebę wprowadzenia zmian w dotychczas obowiązujących zasadach postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych poprzez usprawnienia postępowania dyscyplinarnego tak, by prowadzone było ono szybko, wnikliwie i profesjonalnie.
Równocześnie Zjazd zobowiązuje zespoły wizytatorów, rzeczników dyscyplinarnych oraz przewodniczących sądów dyscyplinarnych do ściślejszej instytucjonalnej współpracy w zakresie przestrzegania zasad etyki zawodowej.
Zdaniem Zjazdu jakiekolwiek koncepcje wyłączenia ze sfery kompetencji samorządu zawodowego radców prawnych całości postępowania dyscyplinarnego, ustanawiające odrębne struktury sądów dyscyplinarnych, wspólnych dla wszystkich zawodów prawniczych są nieuzasadnione i naruszają konstytucyjnie umocowane reguły sprawowania pieczy nad wykonywaniem zawodu zaufania publicznego. Takie rozwiązania byłyby szkodliwe dla całego systemu świadczenia pomocy prawnej.
Zjazd nie kwestionuje prawa ustawodawcy do określenia reguł prowadzenia postępowania dyscyplinarnego, jednakże postępowanie to powinno być prowadzone przez samorząd samodzielnie i podlegać kontroli sądowej w instancji odwoławczej. Rozwiązania prawne w zakresie prowadzenia postępowania dyscyplinarnego w stosunku do radców prawnych powinny być jednak dokonane w porozumieniu z samorządem zawodowym. Celem tych działań powinno być wypracowanie optymalnych rozwiązań, służących miedzy innymi zagwarantowaniu należytej jakości świadczonych usług prawniczych, jak też umożliwiających zachowanie podstawowych wartości zawodu, jakimi są: niezależność, tajemnica zawodowa i zakaz konfliktu interesów.
W ocenie Zjazdu tylko samorząd zawodowy, ustalając zasady etyki zawodowej oraz znając specyfikę wykonywania zawodu, może trafnie i właściwie oceniać ich przestrzeganie.
W sytuacji zaistniałej na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2006 roku, a także wobec potrzeby normatywnego uregulowania innych kwestii podniesionych w niniejszej uchwale, istnieje konieczność znowelizowania ustawy o radcach prawnych i ewentualnych innych ustaw. Jest to wymóg czasu.
Zjazd zobowiązuje Krajową Radę Radców Prawnych do niezwłocznego przystąpienia do prac zmierzających do przygotowania propozycji projektu nowelizacji oraz podjęcia w pierwszym półroczu 2008 r., skutecznych działań dla pozyskania przez ten projekt poparcia w formie inicjatywy ustawodawczej, obywatelskiej lub poselskiej.
Dla realizacji tego postulatu zjazd zobowiązuje Krajową Radę Radców Prawnych do wprowadzenia rozwiązania instytucjonalnego na szczeblu organów krajowych samorządu wykorzystującego zaplecze profesjonalne i zapewnione na ten cel środki w planie finansowym.
Podstawowych instrumentów działania instytucjonalnego samorządu w procesie kształtowania prawa upatrywać należy w szczególności w:
* wypowiadaniu się we wszystkich istotnych sprawach dotyczących wymiaru sprawiedliwości;
* korzystaniu z możliwości przewidzianych w ustawie lobbingowej;
* aktywności w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym w ramach posiadanej legitymacji;
* szerokim prezentowaniu opinii samorządu co do potrzeb doskonalenia prawa, a także jego stosowania za pomocą środków masowej komunikacji;
* podejmowaniu działań popularyzatorskich i edukacyjnych, adresowanych do środowisk zewnętrznych.
W związku z powyższym zjazd zobowiązuje Krajową Radę Radców Prawnych do podjęcia działań organizacyjnych i stymulacyjnych w stosunku do okręgowych izb radców prawnych, których rezultatem byłoby tworzenie ośrodków mediacji i sądownictwa arbitrażowego przy samorządzie oraz rozpropagowanie tej działalności w szczególności w środowiskach przedsiębiorców.
VIII Krajowy Zjazd Radców Prawnych aprobuje dotychczasowe działania Krajowej Rady Radców Prawnych i jej Komisji Spraw Zagranicznych, udział i aktywność w organizacjach międzynarodowych, jak Rada Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy CCBE, Europejskie Stowarzyszenie Prawników Przedsiębiorstw, Europejskie Stowarzyszenie Prawników, Europejski Klub Zawodów ds. Pracy.
Zjazd uważa, że obowiązek współpracy z zagranicznymi organizacjami prawniczymi naszego samorządu wynika wprost z faktu uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Swoboda przepływu zawodowego prawników w ramach Wspólnoty Europejskiej gwarantowana dyrektywami o możliwości wykonywania naszego zawodu w innym kraju UE, niż kraj, w którym uzyskane zostały kwalifikacje zawodowe, powinna determinować w sposób oczywisty konieczność stałego współdziałania ze wszystkimi korporacjami wolnych zawodów prawniczych krajów UE.
Zjazd zobowiązuje Krajową Radę Radców Prawnych i rady okręgowych izb radców prawnych, aby:
* brały czynny udział w pracach CCBE, organizacji powołanej aby w imieniu adwokatur i stowarzyszeń prawniczych występować we wszystkich sprawach dotyczących stosowania prawa europejskiego, koordynować opinię, politykę i działania adwokatur i stowarzyszeń prawniczych w stosunkach wzajemnych z instytucjami Wspólnoty Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i EFTA poprzez podejmowanie uchwał i decyzji na Forum CCBE, gwarantujących funkcjonowanie jednolitych standardów zawodowych i etycznych wszystkich wolnych zawodów prawniczych w UE,
* występowały nadal do CCBE i innych organizacji międzynarodowych o wsparcie naszych działań o utrzymanie niezależności, tajemnicy zawodowej, uprawnień do formułowania zasad etyki zawodowej oraz działań zapobiegających odebraniu samorządom radców prawnych postępowania dyscyplinarnego,
* kontynuowały i rozwiązywały kontakty z zagranicznymi samorządami różnych organizacji prawniczych, szczególnie adwokackich,
* organizowały współpracę w zakresie szkoleń, praktyk, wymiany doświadczeń z europejskim organizacjami prawniczymi, zarówno na szczeblu krajowych organizacji prawniczych, jak i lokalnym.
Dostrzegając zagrożenia związane z rozpowszechnianiem nieprawdziwego i negatywnego wizerunku naszego zawodu oraz samorządu radcowskiego, uznajemy za konieczne podjęcie wielostronnych działań dla wykreowania i rozpowszechniania prawdziwego, pozytywnego oblicza zawodu i środowiska.
To jedno z najważniejszych zadań stojących przed samorządem i dlatego niezbędne są starania organizacyjne i nakłady finansowe.
Dla osiągnięcia tego celu nie wystarczą działania oparte na społecznej pracy członków organów samorządu; zjazd zaleca nawiązanie stałej współpracy z profesjonalną agencją ds. public relations, która opracuje dla potrzeb organów samorządu strategię budowy i ochrony wizerunku zawodu radcy prawnego i naszej korporacji. Istotnym zadaniem jest bieżące monitorowanie mediów w celu ujawniania nieprawdziwych lub niepełnych informacji, przeciwdziałania ich powstawaniu oraz oceny skuteczności podjętych przedsięwzięć.
Zjazd wyraża aprobatę dla przeprowadzenia szerokiej społecznej kampanii informacyjnej o zawodzie radcy prawnego.
Za szczególnie pomocne w kreowaniu i propagowaniu wizerunku zawodu radcy prawnego oraz samorządu radcowskiego, Zjazd uznaje:
1. Wszechstronne działania informacyjne i promocyjne w mediach oraz przed organami władzy państwowej i samorządowej.
2. Powołanie rzecznika prasowego Krajowej Rady Radców Prawnych, jak również rzeczników prasowych przy okręgowych izbach.
3. Informowanie o aktywnym udziale samorządu w tworzeniu i stosowaniu prawa.
4. Organizowanie przedsięwzięć inicjujących i zachęcających radców prawnych i aplikantów do prowadzenia działalności pro publico bono oraz propagowanie tych zachowań.
5. Umożliwienie radcom prawnym informowania o działaniach dobroczynnych oraz o działaniach polegających na wspieraniu inicjatyw społeczno-gospodarczych.
6. Podjęcie, we współpracy z samorządem adwokackim, działań w celu zapewnienia skuteczniejszej ochrony prawnej dla tytułów zawodowych "radca prawny", "adwokat".
Dla kształtowania właściwego wizerunku samorządu radcowskiego konieczne jest umacnianie więzi pomiędzy organami samorządu a jego członkami oraz kreowanie wspólnej tożsamości. W tym celu powinny być podejmowane wszechstronne działania, w tym:
1. Wprowadzenie zwyczaju umieszczania logo samorządu na papierach firmowych, stronach www itp. materiałach informacyjno-promocyjnych radców prawnych i ich kancelarii.
2. Modyfikacja formuły biuletynu Radcy Prawnego dla skoncentrowania się na tematyce związanej bezpośrednio z wykonywaniem zawodu radcy prawnego, w tym na orzecznictwie dyscyplinarnym oraz zagadnień praktyki prowadzenia kancelarii. Publikacje Radcy Prawnego powinny stać się dostępne w elektronicznych bazach danych i wyszukiwarkach internetowych.
3. Wydawanie Kalendarza radcy prawnego, który zawierałby m.in.: informacje o samorządzie, zasady etyki oraz akty prawa niezbędne w pracy zawodowej radcy prawnego.
4. Zintensyfikowanie stopnia wykorzystania środków masowej komunikacji oraz Internetu; strona internetowa Krajowej Rady Radców Prawnych powinna być bardziej aktywna i pomocna członkom samorządu radcowskiego. Temu zadaniu mogą służyć m.in. uruchomienie newslettera, działu ogłoszeń dla radców i aplikantów, dyskusyjnego forum itp.
5. Zjazd uważa również za konieczne nie tylko kontynuowanie, ale i zintensyfikowanie działań o charakterze integrującym, w tym socjalnym i pomocowym, w stosunku do radców prawnych - w szczególności do osób starszych.