Stanowisko w zakresie organizacji czasu pracy prokuratorów.

Akty korporacyjne

Prok.2007.4.17

Akt nieoceniany
Wersja od: 17 kwietnia 2007 r.

Uchwała
Zarządu Głównego Stowarzyszenia Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej
dnia z 17 kwietnia 2007 roku
dotycząca stanowiska w zakresie organizacji czasu pracy prokuratorów

Liczne sygnały odbierane przez Stowarzyszenie Prokuratorów RP wskazują, że prokuratorzy poświęcają na codzienną realizację zadań służbowych czas przekraczający wymiar ośmiu godzin pracy. Rzadkością dla wielu prokuratorów stają się wolne weekendy. Nadmiar obowiązków dodatkowo eskalują dyżury prokuratorskie: "aresztowe", "zdarzeniowe", a ostatnio związane z funkcjonowaniem "sądów 24-godzinnych". Stan ten ogranicza funkcje rodzicielskie, małżeńskie, edukacyjne, praktyki religijne, zajęcia rekreacyjne i wszelkie inne, których spełnianie jest możliwe w czasie pozasłużbowym. Prokuratorzy nie uchylają się od wykonywania nadmiaru obowiązków. Jednak sytuacja ta nie odpowiada europejskim standardom prawnym.

W Dyrektywie 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 4 listopada 2003 roku dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. U.UE.L.03.229.9) ustanowiono minimalne wymagania higieny i bezpieczeństwa w organizacji czasu pracy w związku z dobowymi okresami odpoczynku, odpoczynku tygodniowego, maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, aspektów pracy w porze nocnej i innych. Wszystkim pracownikom wspólnotowym, zarówno sektorów publicznego, jak i prywatnego, przysługują odpowiednie okresy odpoczynku w celu ochrony ich zdrowia i bezpieczeństwa. Zgodnie z treścią art. 3 i art. 5 Dyrektywy każdy pracownik jest uprawniony do minimalnego dobowego odpoczynku w wymiarze 11 nieprzerwanych godzin, w okresie 24-godzinnym. Natomiast art. 6 lit. "b" Dyrektywy określa przeciętny wymiar czasu pracy w okresie siedmiodniowym, łącznie z pracą w godzinach nadliczbowych, jako nieprzekraczający 48 godzin. Powyższe uregulowania oznaczają, że w stosunku do prokuratora pełnione dyżury nie mogą wypełniać całej jego doby ani całego tygodnia, jak też nie mogą uzupełniać czasu pracy mierzonego wymiarem dobowego czy tygodniowego okresu odpoczynku, dyżury prokuratorskie nie mogą uszczuplać limitu gwarantowanego pracownikowi okresu odpoczynku. Stosownie do art. 2 ust. 2 Dyrektywy "okres odpoczynku" oznacza każdy okres, który nie jest czasem pracy. Zatem w tym okresie pracownik może dysponować czasem według swojego uznania.

Zgodnie z art. 91 Konstytucji RP, po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, prawo to ma charakter bezwzględnie obowiązujący i ma zastosowanie przed prawem krajowym. Tym samym unormowania te wypierają regulację zawartą w art. 46 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 roku o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206 z późn. zm.) mówiącą, iż czas pracy prokuratora określony jest wymiarem jego zadań. Obowiązująca blisko 22 lata ustawa o prokuraturze reguluje okres pracy prokuratorów jedynie fragmentarycznie, wskazując na zadaniowy system czasu pracy. Jednak w pozostałym, nieuregulowanym zakresie, zgodnie z art. 118 ustawy o prokuraturze, odsyła do odpowiednich przepisów kodeksu pracy i ustawy o pracownikach urzędów państwowych.

W myśl art. 5 kodeksu pracy, który w tym zakresie został zharmonizowany z ww. Dyrektywą, do czasu pracy prokuratorów mają zastosowanie przepisy kodeksu pracy, także w zakresie dyżurów pracowniczych (art. 151 k.p.). Stosowanie do prokuratorów kodeksowej instytucji dyżurów powoduje, że prokuratorzy muszą mieć zagwarantowany zarówno odpoczynek dobowy (11-godzinny), jak i odpoczynek tygodniowy (35-godzinny), niezależnie od tego, czy w konkretnej sytuacji pełnią dyżur stacjonarny w budynku prokuratury, sądu, na miejscu zdarzenia czy dyżur "pod telefonem". Czas dyżurowania polegający na wykonywaniu efektywnej pracy podczas dyżuru wybiegającego poza godziny pracy, podlega wliczeniu do czasu pracy, i z tego tytułu prokuratorowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego, winno przysługiwać dodatkowe wynagrodzenie. Czas pełnienia dyżuru nie może też naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w artykułach 132 i 133 k.p. Podobnie w przypadku "nieaktywnego okresu dyżurowania" dobowy czas pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy obejmujący łącznie czas pracy i czas dyżurowania, nawet pełnionego w domu, nie może przekroczyć 13 godzin.

Art. 140 k.p. jednoznacznie określa, iż w przypadku stosowania zadaniowego czasu pracy, pracodawca ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 k.p. tj. 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Stąd obowiązki wyznaczone w ramach zadaniowego czasu pracy nie mogą, z samego założenia przekraczać kodeksowego wymiaru czasu pracy. Zadaniowy wymiar czasu pracy ma bowiem służyć uelastycznieniu czasu pracy prokuratora i dostosować go do potrzeb wykonywanej pracy.

Stosując pomocniczo ustawę o pracownikach urzędów państwowych należy wskazać art. 29 ust. 1 "a", który daje możliwość przedłużenia dobowego czasu pracy do 12 godzin. Jednak okres ten nie może przekraczać średnio 40 godzin w tygodniu, w okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż 12 tygodni. Zgodnie z art. 29 ust. 2 wskazanej ustawy istnieje możliwość zatrudniania pracownika poza normalnymi godzinami pracy, a także w niedzielę i święta, lecz w takim przypadku, na podstawie art. 30 ust. 2 pracownikowi przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie lub czas wolny.

Powyższe przepisy, znajdujące zgodnie z art. 118 ustawy o prokuraturze zastosowanie do prokuratorów jednoznacznie wskazują, iż zadaniowy czas pracy, o którym mowa w art. 46 ww. ustawy bynajmniej nie oznacza niczym nieregulowanego czasu pracy, lecz wymiar zadań odpowiadający średnio 40 godzinom pracy na tydzień. W przypadku obowiązkowego wykonywania dodatkowych zadań poza normalnymi godzinami pracy określonymi w myśl § 30 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1992 roku Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 38, poz. 163) oraz w niedziele i święta, prokuratorom należy się dodatkowe wynagrodzenie bądź odpowiedni okres wolny za faktyczny czas wykonywania czynności służbowych.

Należy podkreślić, iż przedstawione stanowisko znajduje oparcie w doktrynie prawa pracy i kształtującym się orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Zadaniem prokuratury i prokuratorów jest strzeżenie praworządności, także w zakresie przestrzegania prawa pracy. Stąd rolą prokuratora przełożonego wszystkich prokuratorów jest dbałość o elementarne standardy pracy podległych prokuratorów. Zwracamy się do Prokuratora Generalnego o niezwłoczne podjęcie inicjatywy w celu sprawnego i koncyliacyjnego rozwiązania tego nabrzmiałego problemu, którego doniosłość istotnie wzrosła po wejściu w życie regulacji tzw. "sądów 24-godzinnych". Uporządkowanie obecnego stanu umożliwi prokuratorom przyjęcie kolejnych zwiększonych obowiązków, które niosą nowelizacje procedury karnej.