Projektowane odebranie samorządowi zawodowemu postępowania dyscyplinarnego.

Akty korporacyjne

Radc.2006.3.31

Akt nieoceniany

Wersja od: 31 marca 2006 r.

UCHWAŁA Nr 498/VI/2006

KRAJOWEJ RADY RADCÓW PRAWNYCH

z dnia 31 marca 2006 r.

w sprawie: projektowanego odebrania samorządowi zawodowemu postępowania dyscyplinarnego

Działając na podstawie art. 41 pkt 1-3 i pkt 5 oraz art. 60 pkt 1-2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 123 poz. 1059 ze zm.) Krajowa Rada Radców Prawnych po zapoznaniu się z opracowanym przez Ministra Sprawiedliwości projektem ustawy o postępowaniu dyscyplinarnym wobec osób wykonujących niektóre zawody prawnicze (projekt z datą 7 marca 2006 r.)

wyraża stanowczy sprzeciw

wobec zawartych w projekcie rozwiązań legislacyjnych odnoszących się do zawodu radcy prawnego i samorządu zawodowego radców prawnych.

1. Zawód radcy jest zawodem zaufania publicznego. Powierza się radcy prawnemu w zaufaniu informacje dotyczące życia prywatnego i ważnych interesów gospodarczych, a świadczenie przez niego usług musi być niezależne i nie podlegać nadzorowi urzędniczemu, musi także być chronione tajemnicą zawodową i związanym z tym immunitetem. Art. 17 ust. 1 Konstytucji RP upoważnia ustawodawcę do powoływania dla zawodów zaufania publicznego samorządów zawodowych - dla sprawowania pieczy nad należytym ich wykonywaniem w ramach interesu publicznego i dla jego ochrony. Utworzenie takiego samorządu jest realizacją konstytucyjnych zasad decentralizacji i pomocniczości. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, jak i wymogi związane z przynależnością do prestiżowej - unijnej Rady Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (Council of Bars and Law Societies of Europe), wskazują na to, iż samorząd zawodów prawniczych musi być niezależny oraz uprawniony do formułowania zasad etyki zawodowej i nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu, w tym również nad przestrzeganiem tych zasad - poprzez własne sądownictwo dyscyplinarne.

2. W żadnym z państw Unii Europejskiej sądownictwo dyscyplinarne pierwszoinstancyjne nie jest wyłączone spod kompetencji samorządu zawodowego. W niektórych państwach dopiero w instancjach odwoławczych pojawia się "zróżnicowany" skład organu orzekającego, tj. udział sędziów i kontrola sądowa nad postępowaniem dyscyplinarnym.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie zawodów prawniczych i interesu ogólnego w funkcjonowaniu systemów prawnych - podkreśla, iż samorządy zawodowe prawników odgrywają zasadniczą rolę w utrzymaniu wysokich standardów zawodowych i etyki zawodowej, chroniąc swych członków przed niesłusznymi restrykcjami oraz naruszeniem prawa, a postępowanie dyscyplinarne przeciwko prawnikom powinna przede wszystkim rozstrzygać bezstronna komisja dyscyplinarna ustanowiona przez prawników, pod niezależną kontrolą sądową.

3. Realizowanie przez samorząd zawodowy owej konstytucyjnej pieczy, a więc ustawowych zadań w zakresie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu, wymaga instrumentów prawnych. Nowelą do ustawy o radcach prawnych z czerwca 2005 r. odebrano samorządowi zawodowemu wpływ na dopuszczanie do aplikacji radcowskie) i poprzez egzamin radcowski - do wykonywania tego zawodu. Samorząd nie sprawdza już wiedzy i umiejętności potrzebnych do wykonywania zawodu.

Obecnie zamierza się odbierać samorządowi prowadzenie postępowania dyscyplinarnego, a więc nie tylko orzekanie, ale i ocenę, czy zachowanie radcy prawnego lub aplikanta radcowskiego stanowi naruszenie reguł wykonywania zawodu i zasad etyki zawodowej. Przedstawiciele organów samorządu nie będą mogli nawet uczestniczyć w postępowaniu dyscyplinarnym (poza wnoszeniem odwołań).

Podstawową przesłanką odpowiedzialności dyscyplinarnej jest naruszenie zasad etyki zawodowej. Owe zasady etyczne są istotnie różne dla zawodów prawniczych objętych projektem ustawy, ale w większości zawierają normy etyczne o dużym stopniu ogólności, których właściwe zastosowanie wymaga znajomości specyficznych reguł wykonywania zawodu i relacji z klientem bądź pracodawcą. Samorząd zawodowy ustalając zasady etyki i je zmieniając pod wpływem doświadczeń wynikających z wykonywania zawodu mógł ocenić właściwie ich przestrzeganie. Nie powinna tego zastępować ocena dokonywana z zewnątrz samorządu i to już na etapie czynności sprawdzających, postępowania wyjaśniającego i orzekania w pierwszej instancji.

4. Wprowadza się również, w równocześnie przedłożonym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o zawodzie radcy prawnego, możliwość podwójnego odwoływania się od uchwał organów korporacji w przedmiocie wpisów na listę radców prawnych lub aplikantów radcowskich. Obok odwołania od uchwały rady izby do Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych można się będzie odwoływać od uchwały tego Prezydium, do Ministra Sprawiedliwości, a potem jeszcze do sądów administracyjnych.

Ocena istnienia tzw. przesłanki rękojmiowej (nieskazitelny charakter i dotychczasowe zachowanie dające rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu) zostaje więc przesunięta od organów samorządu i niezawisłych sądów do Ministra i będzie to ocena praktycznie ostateczna (organ samorządu nie może wnieść skargi do sądu od decyzji Ministra o wpisaniu na listę radców prawnych wbrew odmownym uchwałom organów samorządu).

Samorząd zawodowy zostanie więc pozbawiony jakichkolwiek instrumentów prawnych sprawowania pieczy nad wykonywaniem zawodu. Oznacza to praktyczną likwidację samorządu zawodowego, a utrzymywanie w ustawie o radcach prawnych przepisów o samorządzie zawodowym, stworzy fikcję prawną. Znamienne jest też, że likwidację samorządności zawodowej rozpoczyna się od zawodów prawniczych. Oczywistym jest więc, że w krótkim czasie wszystkie skargi dotyczące radców prawnych kierowane będą przez skarżących do Prokuratora, a nie do samorządu zawodowego.

5. Według dotąd obowiązującego stanu prawnego Minister Sprawiedliwości sprawując nadzór nad samorządem zawodowym posiada w pełni wystarczające środki prawne do zapewnienia właściwego przebiegu postępowań dyscyplinarnych. Jest uprawniony do zasięgania informacji o przebiegu i wyniku każdej sprawy dyscyplinarnej, przeglądania akt i żądania ich nadesłania, a także do wnoszenia kasacji do Sądu Najwyższego od każdego orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego rażąco naruszającego prawo, bądź nakładającego rażąco niewspółmierną karę. Z uprawnień tych Minister Sprawiedliwości nie korzystał i nie korzysta.

6. Dla zapewnienia większej sprawności i skuteczności postępowania dyscyplinarnego konieczne jest, by Minister Sprawiedliwości korzystał z uprawnień nadzorczych. Możliwe jest również rozważenie takich zmian w prawie, które znacząco usprawnią postępowanie dyscyplinarne. Należy wprowadzić pełną jawność postępowań dyscyplinarnych z należytym uwzględnieniem ochrony tajemnicy zawodowej radcy prawnego. Można rozważyć zmiany polegające na poszerzeniu katalogu kar dyscyplinarnych bądź ich dolegliwości, wydłużeniu okresów przedawnienia, przyznaniu Ministrowi prawa do polecania rzecznikowi dyscyplinarnemu wszczęcia postępowania oraz uczestniczenia w takim postępowaniu na prawach strony, a także szerszych możliwości wnoszenia kasacji, wprowadzeniu do składów orzekających Wyższego Sądu Dyscyplinarnego również sędziego, bądź sędziów sądu powszechnego. Projektowana ustawa likwidująca postępowanie dyscyplinarne w obrębie samorządu zawodowego, sięgając po tak drastyczne środki niewątpliwie narusza konstytucyjną zasadę proporcjonalności.

7. Z najwyższym zdziwieniem należy też przyjąć fakt, iż projekt ustawy Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało bez jakiegokolwiek udziału samorządów zawodowych, a więc i bez rozeznania ich praktyki przy załatwianiu skarg, ich rodzaju oraz przebiegu postępowań dyscyplinarnych. Również w uzasadnieniu projektu brak jest przytoczenia opartej na faktach oceny dotąd prowadzonych postępowań dyscyplinarnych, a także sposobu sprawowania nad nimi nadzoru, w tym również nadzoru orzeczniczego Sądu Najwyższego.

8. Krajowa Rada Radców Prawnych zwraca się do Ministra Sprawiedliwości o nie wnoszenie projektu tej ustawy pod obrady Rządu i przygotowanie, z udziałem organów samorządu zawodowego, zmian w przepisach o postępowaniu dyscyplinarnym nienaruszających konstytucyjnej zasady proporcjonalności.

9. Krajowa Rada Radców Prawnych postanawia wystąpić do Rady Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE) i innych międzynarodowych organizacji prawników o wsparcie naszych działań zapobiegających odebraniu samorządowi radców prawnych postępowania dyscyplinarnego. W razie uchwalenia projektowanej ustawy KRRP wystąpi niewątpliwie do Trybunału Konstytucyjnego o ocenę jej zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.

10. Uchwala wchodzi w życie z dniem podjęcia.