Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem rozwiązań e-zdrowia.
Lekarz.2019.4.30
Akt nieocenianySTANOWISKO Nr 43/19/P-VIII
PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ
z dnia 30 kwietnia 2019 r.
w sprawie projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem rozwiązań e-zdrowia
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej pozytywnie oceniając istotne uproszczenie wystawiania recept w kontekście oznaczania poziomu odpłatności leku, które w odniesieniu do recept elektronicznych przyjęło postać zdjęcia z osób wystawiających takie recepty obowiązku oznaczania tego poziomu. Jednocześnie Prezydium wskazuje, że zwolnienie z obowiązku oznaczania poziomu odpłatności leku powinno mieć charakter generalny i dotyczyć również recept wystawianych w postaci papierowej oraz że powinno ono dotyczyć również tych leków, co do których wydano decyzję administracyjną o objęciu refundacją w zakresie nadanej kategorii dostępności refundacyjnej, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
Prezydium podkreśla także, że istniejące narzędzia informatyczne, które mogą być wprowadzone do systemów informatycznych ochrony zdrowia, powinny zwolnić lekarzy z jakichkolwiek czynności o charakterze niemedycznym, w tym także od określania czy lek ma być w ogóle refundowany.
Oceniając projektowane rozwiązanie jako istotnie uproszczające wystawianie recept, środowisko lekarskie nadal oczekuje takich rozwiązań, które czynności lekarza związane z wystawieniem recepty ograniczą jedynie do postawienia rozpoznania i przepisania leku. Ustalanie, czy pacjent jest uprawniony do leków refundowanych i w jakim stopniu to uprawnienie mu przysługuje, nie jest czynnością
lekarską i nie powinno odwracać uwagi lekarzy od pacjentów.
Zmianom dotyczącym zwolnienia lekarzy z obowiązku oznaczania poziomu odpłatności w przypadku e-recepty wystawianej na lek dostępny w dwóch poziomach odpłatności powinna towarzyszyć zmiana art. 48 ust. 7a ustawy refundacyjnej. Zmiana ta powinna jednoznacznie wskazać, że obowiązek zwrotu kwoty stanowiącej równowartość kwoty refundacji wraz z odsetkami ustawowymi nie dotyczy wystawienia e-recepty na zasadach określonych w projektowanym art. 96a ust. 8a ustawy - Prawo Farmaceutyczne.
Przepis art. 48 ust. 7a ustawy refundacyjnej przewiduje obowiązek zwrotu przez osobę wystawiającą receptę kwoty refundacji leku wraz odsetkami w przypadku m.in. wystawienia recepty niezgodnej z uprawnieniami pacjenta oraz niezgodnej ze wskazaniami zawartymi w obwieszczeniach. Skorzystanie przez lekarza z możliwości przewidzianej w projektowanym przepisie art. 96a ust. 8a ustawy - Prawo farmaceutyczne nie może stanowić podstawy do nakładania na lekarza przewidzianej w art. 48 ust. 7a ustawy refundacyjnej sankcji.
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej pozytywnie ocenia przewidziane art. 3 pkt 3 lit. a projektu rozszerzenie kręgu osób najbliższych, którym osoba uprawniona może wystawić receptę pro familiae.
Pozytywnie należy również ocenić przewidziane w treści art. 3 pkt 5 lit. i tiret pierwsze projektu zniesienie obowiązku wpisywania na recepcie identyfikatora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia.
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej pozytywnie ocenia także umożliwienie lekarzom specjalistom wystawiania recept na darmowe leki dla osób, które ukończyły
75 rok życia. Należy jednak zauważyć, że przewidziany w treści projektowanego przepisu art. 43a ust. 1b ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej obowiązek dokonania przez osobę wystawiającą receptę w ramach tzw. programu 75+ weryfikacji wcześniej wystawionych oraz zrealizowanych przez pacjenta recept jest niejasny. Projektowany przepis nie wskazuje na czym ma polegać ta weryfikacja oraz jak jej wynik ma wpływać na możliwość wystawienia recepty
Poważne obawy budzą natomiast przewidziane w projekcie ustawy, w zmienianym art. 35 ustawy dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia, rozwiązania dotyczące możliwości udzielenia przez pacjenta
upoważnienia farmaceutów do dostępu do danych osobowych i jednostkowych danych medycznych przetwarzanych w systemie teleinformatycznym usługodawcy lub w SIM. Udzielanie takiej zgody przez pacjenta wymaga pełnej świadomości jej konsekwencji, tj. dopuszczenia farmaceuty do danych objętych tajemnicą lekarską. Przekazanie rzetelnych i zrozumiałych informacji na temat konsekwencji takiej zgody w aptece, w której obsługiwani są inni klienci, budzi poważne obawy, że zgody takie mogą być wyrażane w sposób pochopny i nieroztropny, co w konsekwencji prowadzić będzie do istotnego osłabienia ochrony danych wrażliwych pacjentów. W ocenie Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej w powyższej kwestii stanowisko powinien wyrazić Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych a także Rzecznik Praw Pacjenta.
Poważne obawy budzą także projektowane zmiany ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne polegające po pierwsze na wskazaniu, że w rozumieniu tej ustawy podmiotami publicznymi są również podmioty wykonujące działalność leczniczą, z którymi Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (a więc również indywidualne praktyki lekarskie), oraz że podmioty te mogą pełnić funkcję podmiotu potwierdzającego profil zaufany. Wątpliwości budzi to, że ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne nakłada na te podmioty szereg obowiązków, które obejmą teraz również indywidualne praktyki lekarskie, które mają kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Kolejne obowiązki wynikają z innych aktów prawnych dotyczących usług zaufania oraz identyfikacji elektronicznej. Umożliwienie podmiotom wykonującym działalność leczniczą, na razie na zasadach dobrowolności, potwierdzania profilu zaufanego może prowadzić do różnicowania tych podmiotów w oparciu o kryteria pozamedyczne. Obawy może również budzić to, czy podmioty te nie będą traktowane przez zainteresowanych uzyskaniem poświadczenia jak każda inna instytucja, tzn. czy finalnie pacjent oczekując na przyjęcie nie będzie oczekiwał w kolejce z osobami, które wcale nie chcą uzyskać pomocy medycznej, lecz chcą dokonać poświadczenia profilu zaufanego.
Projektowane rozwiązania wskazują, że projektodawca zamierza przerzucić ciężar uruchomienia całego systemu informatycznego w ochronie zdrowia na
świadczeniodawców. Nadmienić należy, że samo posiadanie przez pacjenta potwierdzonego Profilu Zaufanego nie stanowi jeszcze o pełnym wykorzystaniu jego zaprojektowanych funkcji. Zapewnienie pacjentom możliwości korzystania z udogodnień Internetowego Konta Pacjenta będzie możliwe dopiero po jego skonfigurowaniu i wskazaniu w nim numeru telefonu. Dopiero wówczas pacjent będzie mógł np. otrzymywać, na wskazany w IKP numer telefonu, kody do realizacji recepty oraz - co wydaje się absolutnie kluczową funkcjonalnością całego Systemu Informacji Medycznej - będzie mógł za pomocą telefonu dokonać upoważnienia do wglądu w dokumentację medyczną. Wykonywanie powyższych czynności w podmiocie wykonującym działalność leczniczą budzi obawy co do praktycznej ich realizacji, tj. roli jaką personel tych podmiotów będzie musiał pełnić pomagając pacjentom w konfiguracji IKP oraz telefonu komórkowego. W tym zakresie ani z samego projektowanego przepisu, ani z uzasadnienia nie wyłania się obraz rzeczywistej czynności, do jakiej potrzebne jest potwierdzenie Profilu Zaufanego.
W ocenie Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej umożliwienie pacjentom wykorzystania projektowanych narzędzi informatycznych obsługujących ochronę zdrowia powinno wykorzystywać wprowadzane ogólnokrajowe rozwiązania cyfrowe np. e-dowód osobisty, a nie opierać się na nałożeniu dodatkowych zadań i obowiązków na podmioty wykonujące działalność leczniczą. Podkreślenia wymaga, że zadaniem i celem podmiotów wykonujących działalność leczniczą jest udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, czyli leczenie chorych, a nie przeprowadzanie w imieniu administracji państwowej procesów cyfryzacji kraju.
Obawy budzi również przypisanie lekarzom odpowiedzialności za działalność asystentów medycznych. Wskazane w uzasadnieniu projektu argumenty przemawiające za takim rozwiązaniem, tj. znajomość przez lekarza kompetencji i kwalifikacji asystenta, nie są trafne w przypadku dużych podmiotów, w których za organizację pracy w tym m.in. przydzielanie asystentów medycznych będzie odpowiadał dyrektor podmiotu. Budzi to obawy, że lekarz wykonujący zawód w takim podmiocie nie będzie miał wyboru co do asystenta medycznego, lecz będzie musiał upoważnić osobę wskazaną mu przez przełożonych lub dyrektora podczas gdy odpowiedzialność za działania tej osoby spoczywać będzie na lekarzu.
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej proponuje, aby do projektu ustawy wprowadzić zmianę art. 18 ust. 1a ustawy z dnia z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta polegającą na zaliczeniu, obok zgody udzielonej poprzez Internetowe Konto Pacjenta, również zgody poświadczonej przy użyciu warstwy elektronicznej dowodu osobistego, jako wymagającej formy dokumentowej. Prezydium proponuje nadanie ww. przepisowi brzmienia:
"art. 18 ust. 1a. W przypadku wyrażenia zgody na zabieg operacyjny albo zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta za pośrednictwem Internetowego Konta Pacjenta, o którym mowa w art. 1 pkt 19 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2017 r. poz. 1845 oraz z 2018 r. poz. 697 i 1515), lub przy użyciu danych zawartych w warstwie elektronicznej dowodu osobistego, o których mowa w art. 12a ust. 1 pkt 2-4 ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz. U. z 2019 r. poz. 653) wymagana jest forma dokumentowa.".
Waga i liczba zagadnień budzących obawy co do bezpieczeństwa danych objętych tajemnicą lekarską, zakresu ich udostępniania oraz roli podmiotów wykonujących działalność leczniczą w procesie informatyzacji systemu ochrony zdrowia wymagają, w ocenie Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej, przeprowadzenia w procesie legislacyjnym konferencji uzgodnieniowej.
Ponadto Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej uważa za niezbędne zachowanie, w niektórych przypadkach, możliwości sporządzania dokumentacji papierowej lub przynajmniej zachowania odpowiednio długiego okresu przejściowego dla funkcjonowania obu postaci dokumentacji medycznej, co nie będzie stać w sprzeczności z wprowadzanymi rozwiązaniami e-zdrowia.
Uwagi szczegółowe: