Planowane zmiany legislacyjne dotyczące zasad wyłaniania kandydatów na stanowisko Prokuratora Generalnego.

Akty korporacyjne

Prok.2014.11.13

Akt nieoceniany

Wersja od: 13 listopada 2014 r.

UCHWAŁA Nr 462/2014

KRAJOWEJ RADY PROKURATURY

z dnia 13 listopada 2014 roku

w sprawie planowanych zmian legislacyjnych dotyczących zasad wyłaniania kandydatów na stanowisko Prokuratora Generalnego

Krajowa Rada Prokuratury krytycznie odnosi się do planowanej przez Ministra Sprawiedliwości regulacji prawnej, zakładającej możliwość kandydowania adwokata i radcy prawnego na stanowisko Prokuratora Generalnego. Niepokój Rady budzi również zaproponowany sposób wyłaniania kandydatów na Prokuratora Generalnego. Według zakładanej zmiany przepisów, wyboru swoich kandydatów spośród adwokatów i radców prawnych, miałyby bowiem dokonywać odpowiednio Naczelna Rada Adwokacka i Krajowa Rada Radców Prawnych.

Propozycja ta nie znajduje żadnego uzasadnienia merytorycznego, gdyż ustawowe zadania o charakterze publicznym, jakie ma do spełnienia Prokurator Generalny, Krajowa Rada Prokuratury oraz Krajowa Rada Sądownictwa, pozostają w sprzeczności z ustawowymi kompetencjami Naczelnej Rady Adwokackiej i Krajowej Rady Radców Prawnych, które są organami samorządowymi korporacji skupiających wolne zawody prawnicze.

Niestosownym jest, aby władze korporacji wolnych zawodów prawniczych, które mają dbać o interesy swych członków oraz o wysokie standardy wykonywania zawodów adwokata i radcy prawnego, z zupełnie niejasnych powodów miały wpływać na wyłanianie kandydatów na Prokuratora Generalnego, który nie jest reprezentantem żadnej korporacji, lecz stoi na czele instytucji państwowej, jaką jest Prokuratura. Nie można zaakceptować takiego sposobu wyłaniania kandydata na Prokuratora Generalnego, który odbywałby się poza Krajową Radą Prokuratury lub Krajową Radą Sądownictwa. Równie krytycznie ocenić należałoby przepisy umożliwiające prokuratorowi kandydowanie na Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej lub na Prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych, i to z pominięciem opinii na ten temat wymienionych organów.

Obowiązkiem Krajowej Rady Prokuratury - jako organu stojącego na straży niezależności prokuratorów - jest przypomnienie, że każda z profesji prawniczych ma swoje zadania, które w odmienny sposób kształtują systemy kontroli deontologicznej. Dla adwokata najważniejszym obowiązkiem jest lojalność wobec klienta, natomiast prokurator jest rzecznikiem interesu publicznego. W przypadku zawodów prawniczych trudno mówić nawet o jednej etyce w wymiarze funkcjonalnym, gdyż zawody te dzielą się na dwie grupy: grupę zawodów o charakterze państwowym i grupę wolnych zawodów prawniczych.

Standardem oczekiwanym przez społeczeństwo w państwie prawa jest funkcjonowanie takiego wymiaru sprawiedliwości, w którym obowiązki sędziów i prokuratorów wykonują osoby nie uwikłane w konflikt interesów. I właśnie z tego powodu prokuratorzy i sędziowie podlegają ograniczeniom, które nie dotyczą adwokatów i radców prawnych. Prokurator i sędzia nie może angażować się w działalność polityczną. Tymczasem osoby wykonujące wolne zawody prawnicze dość często są aktywnymi uczestnikami życia politycznego i partyjnego. Ustawowe ograniczenia aktywności pozazawodowej dla prokuratorów i sędziów mają gwarantować bezstronność i niezależność tworząc przesłanki umacniania prestiżu i autorytetu sprawowanych urzędów. Nie do pogodzenia zatem z - deklarowaną w ustawie o prokuraturze - apolitycznością i niezależnością prokuratorów, jest proponowana zmiana, umożliwiająca sytuację, że na czele prokuratury stanąć może osoba, której ograniczenia te nie dotyczą.

Podstawowym wymiarem niezależności Prokuratora Generalnego jest pozostawanie w takiej sytuacji zewnętrznej, która gwarantuje zachowanie bezstronności. Sytuacja taka polega na braku tego rodzaju podległości lub zaangażowania, które mogłyby skłaniać go do tego, aby obok względów merytorycznych brać pod uwagę także czynniki osobiste. I nie chodzi w tym przypadku o rzeczywiste zachowanie osoby sprawującej ten urząd, lecz o obawy społeczne w przedmiocie zachowania obiektywizmu.

Nie ulega wątpliwości, że Prokurator Generalny ma ogromną władzę, chociażby poprzez nieograniczony dostęp do akt każdej sprawy, czy też podejmowanie decyzji procesowych. Pełnienie tej funkcji przez adwokata nieuchronnie wywoływać będzie pytania opinii publicznej o konflikt interesów, chociażby w przypadkach wnoszenia kasacji, czy uchylania prawomocnych postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego w trybie art. 328 k.p.k. w sprawach swoich byłych klientów. Kompetencje Prokuratora Generalnego obejmują również nominacje prokuratorskie. Trudno o zachowanie obiektywizmu w tej sferze, w przypadkach odnoszących się do prokuratorów, którzy mogli wydawać w przeszłości decyzje procesowe niekorzystne dla klientów byłego adwokata, pełniącego funkcję Prokuratora Generalnego.

W związku z tym Krajowa Rada Prokuratury apeluje do Ministra Sprawiedliwości, aby odstąpił od propozycji, która byłaby szkodliwa dla wszystkich korporacji prawniczych, a jednocześnie zagrażała niezależności i apolityczności prokuratury.