Naruszenie zasad etyki zawodowej przez prokuratorów w związku z podjęciem innego sposobu zarobkowania w oparciu o umowy o dzieło zawarte z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich.
Prok.2015.3.24
Akt nieocenianyUCHWAŁA Nr 91/2015
KRAJOWEJ RADY PROKURATURY
z dnia 24 marca 2015 roku
w sprawie naruszenia zasad etyki zawodowej przez prokuratorów w związku z podjęciem innego sposobu zarobkowania w oparciu o umowy o dzieło zawarte z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich
Działania w tej sprawie podjęte zostały przez Radę na podstawie publikacji z dni 6 i 9 lutego 2015 r. Dziennika Gazeta Prawna - odpowiednio pt. "Sędziowie i prokuratorzy dorabiają u rzecznika" oraz "Prokuratura okręgowa: dorabiać u RPO nie jest nieetyczne".
W rezultacie podjętych czynności Krajowa Rada Prokuratury stwierdza, co następuje.
Zgodnie z art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, prokurator nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, z wyjątkami wskazanymi w tych unormowaniach.
Wyjątkiem takim jest podjęcie zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, z zastrzeżeniem, że wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora.
Wyjątkiem od wspomnianej reguły jest także podjęcie przez prokuratora innego zajęcia czy sposobu zarobkowania, które by nie przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, nie osłabiało zaufania do jego bezstronności lub nie przynosiło ujmy godności sprawowanego urzędu.
Zarobkowanie to wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umów cywilnoprawnych (np. o dzieło, zlecenia), ale też podejmowanie działalności na własny rachunek.
Prokurator, stosownie do art. 49 ust. 4 ustawy, o zamiarze podjęcia dodatkowego zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym, a także o podjęciu innego zajęcia lub sposobu zarobkowania ma obowiązek zawiadomić właściwego przełożonego, który w oparciu o art. 49 ust. 5 ustawy uznając, iż wspomniane zatrudnienie będzie przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, jak i że podejmowanie lub kontynuowanie innego zajęcia przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora albo przynosi ujmę godności sprawowanego przez niego urzędu lub osłabia zaufanie do jego bezstronności - wydaje decyzję o sprzeciwie wobec zamiaru podjęcia zatrudnienia albo wobec podejmowania lub kontynuowania innego zajęcia.
Z wymienionymi uregulowaniami koresponduje norma § 20 Zbioru zasad etyki zawodowej prokuratorów przyjętego Uchwałą Nr 468/2012 z dnia 19 września 2012 r. Krajowej Rady Prokuratury, zwanego dalej Zbiorem, która stanowi, że prokurator nie może świadczyć usług prawniczych.
Przez usługi prawnicze należy rozumieć usługi, które celem osiągania dochodów świadczą prawnicy, w szczególności posiadający specjalne kwalifikacje do wykonywania zawodu w ramach korporacji prawniczych.
Wspomniane usługi niewątpliwie obejmują doradztwo prawne, sporządzanie opinii w tym zakresie, opracowywanie pism procesowych i różnego rodzaju aktów prawnych.
Zakaz świadczenia przez prokuratora usług prawniczych nie dotyczy tych jego działań z przedstawionego zakresu, które podejmowane są nieodpłatnie, niekiedy jednorazowo i nie wchodzą w kolizję z obowiązkami wynikającymi ze sprawowanego urzędu. Wykonywanie takich czynności zawsze wymaga od prokuratora dużej dozy krytycyzmu i wnikliwej oceny czy nie naruszy w ten sposób standardów określonych w art. 44 ust. 2 ustawy oraz odpowiednich zasad Zbioru.
Tym samym, z dochowaniem przedstawionych wymogów, dopuszczalne jest udzielenie przez prokuratora porady prawnej członkowi rodziny.
W przypadku podjęcia przez prokuratora, w oparciu o umowę o dzieło, innego sposobu zarobkowania polegającego na sporządzaniu za wynagrodzeniem w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, na podstawie analizy akt sądowych, opinii dotyczących istnienia podstaw prawnych do wniesienia kasacji przez Rzecznika Praw Obywatelskich w wytypowanych sprawach - stwierdzić należy, że tego rodzaju zarobkowanie nie uchybiałoby godności urzędu prokuratora, gdyż Rzecznik Praw Obywatelskich jest organem konstytucyjnym. Niewątpliwie jednak podejmowanie czynności przez prokuratora na rzecz tego organu, posiadającego przecież pewne uprawnienia ustawowe w stosunku do prokuratury, może osłabiać zaufanie do bezstronności prokuratora, w szczególności w sytuacjach dotyczących czynności pozostających w zakresie tożsamych kompetencji procesowych prokuratury i Rzecznika Praw Obywatelskich. Nie budzi też wątpliwości, iż wykonywanie wspomnianej pracy narusza wprost zakaz świadczenia usług prawniczych przez prokuratora wynikający z § 20 Zbioru, jak również sprzeciwia się zasadzie unikania przez prokuratora zachowań i sytuacji, które mogłyby osłabiać zaufanie do sprawowanego urzędu wyrażonej w § 2 pkt 7 Zbioru. W konsekwencji podjęcie tego zarobkowania może także negatywnie rzutować na postrzeganie prokuratury i prokuratorów w zakresie ich niezależności, podczas gdy prokurator zobowiązany jest w oparciu o § 8 pkt 2 Zbioru do unikania zachowań i sytuacji, które mogłyby podważyć zaufanie do zasady niezależności cechującej wspomniane podmioty.
Z przedstawionych powodów należało oczekiwać, że prokurator przełożony - zawiadomiony przez prokuratora podwładnego o zamiarze podjęcia innego zajęcia w oparciu o umowę o dzieło zawartą z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich w przedmiocie dokonywania oceny akt postępowań karnych mimo, iż miałoby to mieć miejsce poza godzinami i miejscem pracy prokuratora, a ponadto tylko w stosunku do akt pochodzących spoza okręgu jego macierzystej apelacji - wyda decyzję o sprzeciwie wobec podejmowania tego innego zajęcia.
Wskazując na powyższe Krajowa Rada Prokuratury zwraca się do Prokuratora Generalnego o podjęcie działań do wdrożenia w tej sprawie postępowania wyjaśniającego w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej właściwych prokuratorów.