Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych.
Podat.2018.5.22
Akt nieocenianySTANOWISKO
KRAJOWEJ RADY DORADCÓW PODATKOWYCH
z dnia 22 maja 2018 r.
w sprawie Metodyki w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych.
Wierzymy, że zaprezentowana Metodyka nie tylko przyczyni się do eliminacji z obrotu gospodarczego nieuczciwych podmiotów wykorzystujących mechanizmy konstrukcji VAT do uzyskiwania niezgodnych z prawem korzyści, ale również że będzie ona stanowiła skuteczne narzędzie ochrony uczciwych przedsiębiorców przed nieświadomym wplątaniem w oszustwa w zakresie podatku od towarów i usług.
Nie ulega wątpliwości, że przed wprowadzeniem Metodyki nie istniała spójna lista wskazująca na przesłanki dochowania należytej staranności przez podatników VAT. Podatnicy chcący dowodzić swojego prawa do odliczenia podatku naliczonego, jak i organy podatkowe kontrolujące rozliczenia z tytułu VAT, musieli opierać się na ogólnych wskazówkach zawartych w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i polskich sądów administracyjnych oraz tzw. listach ostrzegawczych publikowanych przez MF dla wybranych branż gospodarki. Z naszego doświadczenia wynika, że dotychczasowy brak odgórnych jednolitych wytycznych powodował często, że w zbieżnych stanach faktycznych organy podatkowe oczekiwały od podatników różnego zakresu działań celem wykazania, że dochowane zostały zasady należytej staranności w doborze kontrahentów.
W związku z powyższym pragniemy wyrazić nadzieję, że zasady określone w Metodyce zostaną sprawnie i powszechnie wdrożone przez organy podatkowe i celno-skarbowe.
Przy czym, w naszej opinii, zasady te powinny mieć zastosowanie nie tylko do postępowań dotyczących prawidłowości rozliczeń VAT zainicjowanych po publikacji omawianej Metodyki, ale do wszelkich postępowań otwartych w dniu jej wydania. Odmienne postępowanie prowadziłoby bowiem do przykładania odmiennych wzorców należytej staranności w zależności od momentu wszczęcia poszczególnych czynności kontrolnych. Naturalną konsekwencją powyższego powinno być też, naszym zdaniem, dokonanie oceny dochowania należytej staranności w sprawach toczących się obecnie przed Dyrektorami Izb Administracji Skarbowej w toku postępowania odwoławczego w świetle zasad wynikających z Metodyki, bez względu na wzorzec należytej staranności przyjęty w zaskarżonych decyzjach pierwszoinstancyjnych.
Jako grupa zawodowa zajmująca się prawem podatkowym rozumiemy motywy odejścia MF od zamysłu stworzenia wiążącej listy praktyk zapewniających dochowanie należytej staranności (np. w formie interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych, o których mowa w art. 14a § 1 pkt 1-2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa; tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 800) na rzecz przygotowania metodyki skierowanej do urzędników skarbowych. Niemniej jednak, nie możemy uznać zaprezentowanego przez MF rozwiązania jako w pełni satysfakcjonującego.
Należy zaznaczyć, że zakres Metodyki ograniczony jest wyłącznie do transakcji krajowych, podczas gdy uczciwi podatnicy mogą być wplątani w oszustwa podatkowe także przy dokonywaniu dostaw wewnątrzwspólnotowych, co może ich narażać na odebranie prawa do zastosowania stawki 0% VAT. Przede wszystkim jednak, KRDP ubolewa, że podatnicy w dalszym ciągu nie będą posiadać jakiejkolwiek formalnej ochrony przed posądzeniem ich o brak należytej staranności kupieckiej. Należy bowiem zauważyć, że Metodyka podaje jedynie otwarty zbiór najistotniejszych okoliczności, które powinny zwracać uwagę przedsiębiorców w ramach planowanych transakcji i przykładowy katalog czynności, jakie powinien wykonać staranny podatnik sprawdzając kontrahenta. Oznacza to, że w toku prowadzenia działalności gospodarczej podatnicy nadal nie będą posiadali pewności, czy podejmowane przez nich działania weryfikacyjne zostaną uznane przez organy podatkowe za wystarczające dla zabezpieczenia rozliczeń podatników z tytułu VAT. Żywimy jednak nadzieję, że wytyczne MF zawarte w Metodyce będą postrzegane przez przedstawicieli Krajowej Administracji Skarbowej jako ujednolicony "drogowskaz" dla przedsiębiorców ułatwiający im dochowanie należytej staranności w relacjach z kontrahentami.
Jednocześnie, mając na uwadze zawarty w Metodyce otwarty katalog czynności, jakie staranny podatnik powinien wykonać sprawdzając kontrahenta i okoliczności danej transakcji, mamy nadzieję, że organy podatkowe nie będą nadużywać koncepcji należytej staranności poprzez oczekiwanie od podatników niczym nie ograniczonej weryfikacji swoich partnerów biznesowych. W naszej ocenie konieczne jest bowiem zachowanie balansu pomiędzy nałożeniem na podatnika obowiązków, które skutecznie zahamują proceder wyłudzeń VAT, ale które - z drugiej strony - nie będą wykraczać ponad to, co jest uzasadnionym oczekiwaniem wobec podatników. Przykładowo, trudno w sposób generalny wymagać, by podatnik kontrolował zdolność kontrahenta do dostarczenia danego towaru lub posiadanie przez niego miejsca do jego składowania (lub innego zaplecza organizacyjnego).
Niewątpliwie, przedstawiona Metodyka stanowi krok naprzód wspierający uczciwych podatników w ochronie przed negatywnymi skutkami nieświadomego udziału w oszustwach podatkowych. Chcielibyśmy przy tym podkreślić wagę okresowego weryfikowaniai dostosowywania Metodyki do bieżącej praktyki rynkowej, także pod kątem zasadności poszczególnych wytycznych w niej zawartych, w świetle ciągle zmieniających się realiów rynkowych, postępującej informatyzacji oraz nieustannego modyfikowania sposobu działania przez przestępców.
Ponadto, w dłuższej perspektywie, po nabraniu praktycznego doświadczenia w stosowaniu Metodyki, warto w naszej ocenie rozważyć, czy nie mogłaby ona przybrać charakteru wiążącego, przynajmniej w określonym zakresie. Rozwiązanie takie pozwoliłoby ograniczyć ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, co mogłoby pozytywnie wpłynąć na gospodarkę i zapewnić większe wpływy budżetowe.
Końcowo pragniemy podkreślić gotowość Krajowej Rady Doradców Podatkowych do wsparcia Ministerstwa Finansów przy przygotowaniu i konsultowaniu treści ewentualnych zmian do Metodyki.