Kodeks Prawa Kanonicznego.
Kanon.1983.12.4
Akt nieocenianyKODEKS PRAWA KANONICZNEGOpromulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia 1983 roku
zaktualizowany przekład na język polski
Konferencja Episkopatu Polski podczas 390. Zebrania Plenarnego uchwałą nr 22/390/2021 z dnia 18 listopada 2021 r. przyjęła zaktualizowany przekład na język polski Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r., uwzględniający wszystkie jego nowelizacje.
Tłumaczenie zostało przygotowane przez ks. dr hab. Piotra Majera, prof. UPJPII, we współpracy z ks. dr. hab. dr. h.c. Leszkiem Adamowiczem, prof. KUL i skonsultowane z innymi ekspertami, a następnie uzyskało pozytywną opinię Rady Prawnej Konferencji Episkopatu Polski.
Sancta Sedes omnia sibi vindicat iura. Nemini liceat, sine venia Sanctae Sedis, hunc codicem denuo imprimere aut in aliam linguam vertere.
Opublikowano za zgodą Libreria Editrice Vaticana.
© Amministrazione del Patrimonio della Santa Sede Apostolica - © Libreria Editrice Vaticana - Città del Vaticano - All rights reserved - International Copyright handled by Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano
Powielanie dla celów komercyjnych jest zabronione.
I. Nowelizacje tekstu Kodeksu prawa kanonicznego (daty oznaczają: data wydania dokumentu/data wejścia w życie nowelizacji):
1. Jan Paweł II, Motu proprio Ad tuendam fidem, 18.05.1998/01.10.1998 (kan. 750 i 1371)
2. Benedykt, Motu proprio Omnium in mentem, 26.10.2009/08.04.2010 (kan. 1008-1009, 1086, 1117,1124)
3. Franciszek, Motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, 15.08.2015/08.12.2015 (kan. 16711691)
4. Franciszek, Motu proprio De concordia inter Codices, 31.05.2016/03.09.2016 (kan. 111112, 535, 868, 1108-1109, 1111-1112, 1116, 1127)
5. Franciszek, Motu proprio Magnum principium, 03.09.2017/01.10.2017 (kan. 838)
6. Franciszek, Motu proprio Communis vita, 19.03.2019/10.04.2019 (kan. 694, 729)
7. Franciszek, Motu proprio Authenticum charismatis, 01.11.2020/10.11.2020 (kan. 579)
8. Franciszek, Motu proprio Spiritus Domini, 10.01.2021/11.01.2021 (kan. 230 § 1)
9. Franciszek, Konstytucja apostolska Pascite gregem Dei, 23.05.2021/08.12.2021 (kan. 13111399, z wyjątkiem: kan. 1313; 1320; 1322; 1328; 1329; 1330; 1337; 1340; 1348; 1353; 1363; 1374; 1396; 1399)
II. Zmiany w odesłaniach (odesłania do znowelizowanych przepisów w treści tłumaczenia są umieszczone w nawiasach kwadratowych [...]):
1. W kan. 695 § 1: kan. 1395 § 2 → [kan. 1395 §§ 2,3; 1398] (Pascite gregem Dei)
2. W kan. 1425 § 1, 1° b): kan. 1686 → [kan. 1688]; kan. 1688 ^ [kan. 1690] (Mitis Iudex Dominus Iesus)
3. W kan. 1639: kan. 1683 → [kan. 1680 § 4] (Mitis Iudex Dominus Iesus)
4. W kan. 1693: kan. 1682 → [kan. 1680] (Mitis Iudex Dominus Iesus)
5. W kan. 1694: kan. 1673 → [kan. 1672] (Mitis Iudex Dominus Iesus)
6. W kan. 1700: kan. 1681 → [kan. 1678 § 4] (Mitis Iudex Dominus Iesus)
Księga IPRZEPISY OGÓLNE
PRZEPISY OGÓLNE
Kanony tego Kodeksu dotyczą jedynie Kościoła łacińskiego.
Kodeks zazwyczaj nie określa obrzędów, jakie należy zastosować przy sprawowaniu czynności liturgicznych, dlatego obowiązujące dotychczas przepisy liturgiczne zachowują swoją moc, chyba że któreś z nich są sprzeczne z kanonami Kodeksu.
Kanony Kodeksu nie odwołują ani też nie zmieniają umów zawartych przez Stolicę Apostolską z państwami albo innymi społecznościami politycznymi; zachowują one przeto swoją dotychczasową moc, nawet jeśli są sprzeczne z przepisami tego Kodeksu.
Prawa nabyte oraz przywileje udzielone dotychczas przez Stolicę Apostolską osobom fizycznym lub prawnym, a będące w użyciu i nieodwołane, pozostają nienaruszone, chyba że kanony tego Kodeksu wyraźnie je odwołują.
1° Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany w 1917 roku;
2° również inne ustawy, powszechne lub partykularne, sprzeczne z przepisami obecnego Kodeksu, chyba że odnośnie do partykularnych co innego wyraźnie zastrzeżono;
3° wszelkie ustawy karne - tak powszechne, jak i partykularne - wydane przez Stolicę Apostolską, chyba że zostały włączone do tego Kodeksu;
4° także pozostałe powszechne ustawy dyscyplinarne, które dotyczą spraw w całości regulowanych obecnym Kodeksem.
TYTUŁ IUSTAWY KOŚCIELNE
USTAWY KOŚCIELNE
Ustawa zaczyna istnieć z chwilą jej promulgowania.
Ustawy odnoszą się do przyszłości, a nie do przeszłości, chyba że zastrzega się w nich wprost o wydarzeniach przeszłych.
Jedynie te ustawy należy uznać za unieważniające albo uniezdalniające, które wyraźnie postanawiają, że czynność jest nieważna albo osoba niezdolna.
Ustawy czysto kościelne obowiązują ochrzczonych w Kościele katolickim lub do niego przyjętych, którzy w wystarczającym stopniu używają rozumu oraz - jeżeli ustawa inaczej wyraźnie nie zastrzega - mających ukończony siódmy rok życia.
1° ustawami partykularnymi własnego terytorium, dopóki przebywają poza nim, chyba że naruszenie tych ustaw powoduje szkodę na własnym terytorium albo ustawy mają charakter personalny;
2° ani ustawami terytorium, na którym przebywają, z wyjątkiem tych, które zapewniają porządek publiczny albo określają stronę formalną czynności, albo dotyczą rzeczy nieruchomych, położonych na tym terytorium.
obowiązującym w miejscu przebywania.
W razie wątpliwości prawnej ustawy nie obowiązują, nawet unieważniające i uniezdalniające; natomiast w razie wątpliwości faktycznej ordynariusze mogą od nich dyspensować, byleby - gdy idzie o dyspensę zastrzeżoną - zwykła jej udzielać władza, dla której jest zarezerwowana.
lub uniezdalniających nie powstrzymują ich skutków, chyba że co innego jest wyraźnie postanowione.
w poszczególnej sprawie nie ma mocy ustawy i wiąże jedynie osoby oraz dotyczy spraw, dla których została wydana.
Ustawy kościelne należy rozumieć zgodnie z własnym znaczeniem słów, rozważanym w tekście i kontekście; jeżeli pozostaje ono wątpliwe i niejasne, należy odwołać się do miejsc paralelnych, gdy takie są, do celu i okoliczności ustawy oraz do zamysłu ustawodawcy.
Ustawy, które ustanawiają kary albo ograniczają swobodne wykonywanie uprawnień, albo zawierają wyjątek od ustawy, podlegają ścisłej interpretacji.
Jeżeli w danej materii brak wyraźnego przepisu ustawy powszechnej lub partykularnej albo prawa zwyczajowego, sprawa - z wyjątkiem karnej - powinna być rozstrzygnięta z uwzględnieniem ustaw wydanych w podobnych sprawach, ogólnych zasad prawa stosowanych z zachowaniem słuszności kanonicznej, orzecznictwa i praktyki Kurii Rzymskiej oraz powszechnej i stałej opinii uczonych.
Późniejsza ustawa uchyla wcześniejszą albo ją zmienia, jeżeli wyraźnie to postanawia albo jest jej wprost przeciwna, albo porządkuje w całości przedmiot wcześniejszej ustawy; jednak ustawa powszechna nie zmienia prawa partykularnego albo szczególnego, chyba że co innego jest w prawie wyraźnie zastrzeżone.
W razie wątpliwości nie domniemywa się, że ustawa poprzednia została odwołana, lecz ustawy późniejsze należy odnieść do wcześniejszych i wedle możności z nimi uzgodnić.
Ustawy państwowe, do których odsyła prawo kościelne, należy stosować w prawie kanonicznym z tymi samymi skutkami, o ile nie są sprzeczne z prawem Bożym i prawo kanoniczne nie zastrzega inaczej.
TYTUŁ IIZWYCZAJ
ZWYCZAJ
Moc ustawy ma tylko ten zwyczaj wprowadzony przez wspólnotę wiernych, który został zatwierdzony przez ustawodawcę, zgodnie z kanonami niżej zamieszczonymi.
Moc ustawy uzyskuje tylko ten zwyczaj, który jest zachowywany z zamiarem wprowadzenia prawa przez wspólnotę zdatną przynajmniej do przyjęcia ustawy.
Zwyczaj sprzeczny z obowiązującym prawem kanonicznym albo zwyczaj funkcjonujący obok ustawy kanonicznej, o ile nie uzyskał specjalnego zatwierdzenia właściwego ustawodawcy, uzyskuje moc ustawy jedynie wtedy, gdy jest zachowywany zgodnie z prawem w sposób ciągły przez pełnych lat trzydzieści; natomiast sprzeczny z ustawą kanoniczną, która zawiera klauzulę zakazującą przyszłych zwyczajów, może przeważyć tylko wtedy, gdy jest stuletni albo niepamiętny.
Zwyczaj jest najlepszym interpretatorem ustaw.
Z zachowaniem w mocy przepisu kan. 5, zwyczaj - czy to sprzeczny z ustawą, czy funkcjonujący obok niej - zostaje odwołany przez przeciwny zwyczaj albo ustawę; ustawa jednak nie odwołuje zwyczajów stuletnich albo niepamiętnych, ani też ustawa powszechna nie odwołuje zwyczajów partykularnych, chyba że zawiera wyraźną wzmiankę na ich temat.
TYTUŁ IIIDEKRETY OGÓLNE ORAZ INSTRUKCJE
DEKRETY OGÓLNE ORAZ INSTRUKCJE
Dekrety ogólne, za pomocą których właściwy ustawodawca wprowadza dla wspólnoty zdatnej do przyjęcia ustawy przepisy obowiązujące wszystkich, są ustawami we właściwym znaczeniu i rządzą się przepisami kanonów o ustawach.
Kto posiada jedynie władzę wykonawczą, nie może wydać dekretu ogólnego, o którym mowa w kan. 29, chyba że w poszczególnych przypadkach zostanie mu to wyraźnie udzielone zgodnie z prawem przez właściwego ustawodawcę, z zachowaniem warunków określonych w akcie udzielenia.
Ogólne dekrety wykonawcze obowiązują osoby podlegające ustawom, określając sposoby wykonania tych ustaw albo przynaglając do ich przestrzegania.
TYTUŁ IVPOSZCZEGÓLNE AKTY ADMINISTRACYJNE
POSZCZEGÓLNE AKTY ADMINISTRACYJNE
Rozdział IPRZEPISY WSPÓLNE
PRZEPISY WSPÓLNE
Poszczególny akt administracyjny - czy to dekret albo nakaz, czy reskrypt - może być wydany przez tego, kto posiada władzę wykonawczą, w ramach swojej właściwości, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 76 § 1.
Akt administracyjny, który dotyczy zakresu zewnętrznego, powinien być wydany na piśmie; dotyczy to także wykonania tego aktu, jeżeli jest przewidziany wykonawca.
Akt administracyjny, nawet wtedy, gdy chodzi o reskrypt wydany "z własnej inicjatywy", jest pozbawiony mocy w tym zakresie, w jakim narusza nabyte przez kogoś prawo albo jest przeciwny ustawie, albo zatwierdzonemu zwyczajowi, chyba że właściwa władza wyraźnie dołączyła klauzulę uchylającą.
Warunki zawarte w akcie administracyjnym uznaje się za wymagane do ważności tylko wtedy, gdy są wyrażone partykułami: "jeżeli", "chyba że", "o ile".
Wykonawca aktu administracyjnego nieważnie wypełnia swoje zadanie przed otrzymaniem pisma i sprawdzeniem jego autentyczności oraz integralności, chyba że władza wydając akt przesłała mu wcześniej o tym wiadomość.
Wykonawca aktu administracyjnego, któremu zostało powierzone tylko zadanie wykonania, nie może odmówić jego wykonania, chyba że oczywiste jest, iż akt ten jest nieważny albo że z innej poważnej przyczyny nie może być podtrzymany, albo nie zostały wypełnione warunki dołączone do tego aktu; gdyby natomiast wykonanie aktu administracyjnego ze względu na okoliczności osoby albo miejsca wydało się niewskazane, wykonawca powinien przerwać jego wykonanie; w tych przypadkach ma obowiązek natychmiast powiadomić władzę, która akt wydała.
Wykonawca aktu administracyjnego obowiązany jest postępować zgodnie treścią zlecenia; gdyby zaś nie wypełnił istotnych warunków podanych w piśmie i nie zachował istotnej formy postępowania, wykonanie aktu jest nieważne.
Wykonawca aktu administracyjnego może zgodnie ze swoim roztropnym uznaniem wyznaczyć swego zastępcę, chyba że zastępstwo zostało zakazane albo został on wybrany ze względu na osobiste przymioty, albo osoba zastępcy została już określona; w takich jednak przypadkach wolno wykonawcy powierzyć komuś innemu podjęcie czynności przygotowawczych.
Akt administracyjny może być wykonany także przez następcę wykonawcy na urzędzie, chyba że wykonanie powierzono ze względu na osobiste przymioty.
Jeżeli w wykonywaniu aktu administracyjnego wykonawca popełnił jakiś błąd, powinien ponownie wykonać ten akt.
Akt administracyjny nie traci mocy z chwilą ustania władzy tego, kto go wydał, chyba że co innego wyraźnie w prawie zastrzeżono.
Odwołanie aktu administracyjnego przez inny akt administracyjny właściwej władzy osiąga swój skutek dopiero z chwilą zgodnego z prawem powiadomienia osoby, dla której był wydany.
Rozdział IIPOSZCZEGÓLNE DEKRETY I NAKAZY
POSZCZEGÓLNE DEKRETY I NAKAZY
Przez poszczególny dekret należy rozumieć akt administracyjny wydany przez właściwą władzę wykonawczą, w którym zgodnie z przepisami prawa zostaje podjęta decyzja w poszczególnym przypadku albo ma miejsce powierzenie, które ze swej natury nie zakłada wniesienia przez kogoś prośby.
Poszczególny nakaz jest dekretem, w którym wprost i zgodnie z prawem nakazuje się jednej albo kilku określonym osobom wykonanie albo zaniechanie czegoś, przede wszystkim w celu przynaglenia do przestrzegania ustawy.
Przed wydaniem poszczególnego dekretu władza powinna zebrać konieczne wiadomości i dowody oraz - o ile to możliwe - wysłuchać tych, których prawa mogą być naruszone.
Dekret powinien być wydany na piśmie, z podaniem, przynajmniej w skróconej formie, motywacji, jeżeli zawiera decyzję.
Poszczególny dekret ma moc tylko w sprawach, których dotyczy i w odniesieniu do osób, dla których został wydany; wiąże je zaś wszędzie, chyba że co innego zostało stwierdzone.
Jeżeli dekrety byłyby ze sobą sprzeczne, wówczas dekret szczegółowy przeważa nad ogólnym w tym, co zostało wyrażone szczegółowo; jeżeli oba byłyby w równej mierze szczegółowe albo ogólne, wówczas dekret czasowo późniejszy odwołuje wcześniejszy w tym zakresie, w jakim jest z nim sprzeczny.
Przy zachowaniu w mocy przepisów kan. 37 i 51, gdy bardzo poważna przyczyna nie pozwala na doręczenie tekstu dekretu na piśmie, powiadomienie ma miejsce, jeżeli dekret został odczytany temu, dla kogo jest przeznaczony, wobec notariusza lub dwóch świadków, ze sporządzeniem protokołu, który powinien być podpisany przez wszystkich obecnych.
Dekret należy uważać za doręczony, jeżeli osoba, dla której jest przeznaczony, właściwie wezwana po odbiór dekretu lub do wysłuchania jego treści, bez słusznej przyczyny nie stawiła się lub odmówiła złożenia podpisu.
Rozdział IIIRESKRYPTY
RESKRYPTY
Każdy może uzyskać dowolny reskrypt, jeżeli mu tego wyraźnie nie zakazano.
Jeżeli nie stwierdza się czegoś innego, reskrypt może być uzyskany dla innej osoby, nawet niezależnie od jej zgody; reskrypt jest ważny przed jego akceptacją, z zachowaniem przeciwnych klauzul.
Reskrypt bez wykonawcy staje się skuteczny z chwilą wydania pisma; pozostałe z chwilą wykonania.
Przy zachowaniu prawa Penitencjarii w odniesieniu do zakresu wewnętrznego, łaska, której odmówiła jedna dykasteria Kurii Rzymskiej, nie może być ważnie udzielona przez inną dykasterię tejże Kurii albo przez inną właściwą władzę niższą od Biskupa Rzymskiego, bez zgody tej dykasterii, z którą sprawę zaczęto załatwiać.
Nie powoduje nieważności reskryptu błąd dotyczący imienia lub nazwiska osoby, dla której lub przez którą został wydany albo miejsca, w którym zamieszkuje, albo sprawy, o którą chodzi, byleby, zdaniem ordynariusza, nie było żadnej wątpliwości co do samej osoby lub sprawy.
Reskrypt Stolicy Apostolskiej bez wykonawcy należy przedstawić ordynariuszowi proszącego tylko wtedy, gdy zostało to nakazane w samym piśmie albo gdy chodzi o sprawy publiczne, albo gdy zachodzi potrzeba potwierdzenia warunków.
Reskrypt, w którym nie wyznaczono czasu jego okazania, może być przedstawiony wykonawcy w każdym czasie, byleby nie było oszustwa czy podstępu.
Jeżeli w reskrypcie powierzono wykonawcy samo udzielenie łaski, do niego należy, zgodnie z jego roztropnym uznaniem i sumieniem, udzielenie jej lub odmowa.
Nikt nie ma obowiązku korzystać z reskryptu udzielonego tylko dla swego własnego pożytku, chyba że skądinąd jest do tego kanonicznie obowiązany.
Reskrypty udzielone przez Stolicę Apostolską, które wygasły, mogą zostać jednorazowo ze słusznej przyczyny przedłużone przez biskupa diecezjalnego, jednak nie ponad trzy miesiące.
Reskrypt nie zostaje odwołany przez ustawę pozostającą z nim w sprzeczności, chyba że w samej ustawie zastrzeżono co innego.
Jakkolwiek każdy może korzystać w zakresie wewnętrznym z łaski udzielonej mu ustnie, to jednak jest obowiązany udowodnić ją w zakresie zewnętrznym, ilekroć wymagane jest to od niego zgodnie z prawem.
Jeżeli reskrypt zawiera przywilej lub dyspensę, należy ponadto przestrzegać przepisów kanonów, które następują.
Rozdział IVPRZYWILEJE
PRZYWILEJE
Przywilej należy interpretować zgodnie z przepisem kan. 36 § 1; przy czym zawsze należy stosować taką interpretację, dzięki której ci, którzy otrzymali przywilej, rzeczywiście zyskują jakąś łaskę.
Przywilej ustaje wskutek odwołania go przez właściwą władzę zgodnie z przepisem kan. 47, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 81.
Z ustaniem władzy tego, kto przywileju udzielił, przywilej nie wygasa, chyba że został udzielony z klauzulą "według naszego uznania" lub inną równoznaczną.
Przywileje niebędące dla drugich ciężarem nie ustają na skutek niekorzystania z nich lub opacznego użytku; natomiast przywilej uciążliwy dla innych podlega utracie, jeżeli nastąpiło zgodne z prawem przedawnienie.
Kto nadużywa władzy udzielonej mu przywilejem, naraża się na pozbawienie samego przywileju; dlatego ordynariusz po bezskutecznym upomnieniu posiadacza przywileju, który poważnie go nadużywa, powinien pozbawić go przywileju, którego sam udzielił, a jeżeli przywilej został przyznany przez Stolicę Apostolską, ordynariusz ma obowiązek ją powiadomić.
Rozdział VDYSPENSY
DYSPENSY
Dyspensa, czyli rozluźnienie ustawy czysto kościelnej w poszczególnym przypadku, może zostać udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich właściwości, a także przez tych, którym wprost lub w sposób dorozumiany przysługuje władza dyspensowania - bądź na mocy samego prawa, bądź na mocy zgodnej z prawem delegacji.
Nie podlegają dyspensie ustawy w tym zakresie, w jakim określają istotnie konstytutywne elementy instytucji albo czynności prawnych.
to za pożyteczne dla ich duchowego dobra - od ustaw dyscyplinarnych, tak powszechnych, jak i partykularnych, wydanych przez najwyższą władzę kościelną dla jego terytorium lub dla jego podwładnych, jednak nie od ustaw procesowych albo karnych ani tych, od których dyspensa jest specjalnie zarezerwowana dla Stolicy Apostolskiej albo dla innej władzy.
Ordynariusz miejsca może dyspensować od ustaw diecezjalnych, a także - ilekroć uzna, że będzie to dla dobra wiernych - od ustaw wydanych przez synod plenarny lub prowincjalny albo przez konferencję biskupów.
Proboszcz i inni prezbiterzy albo diakoni nie mogą dyspensować od ustaw powszechnych i partykularnych, chyba że taka władza została im wyraźnie udzielona.
Kto posiada władzę dyspensowania, ma prawo ją wykonywać, nawet przebywając poza terytorium, w stosunku do podwładnych, choćby nieobecnych na terytorium, a także - jeżeli czegoś innego wyraźnie nie postanowiono - w stosunku do podróżnych przebywających aktualnie na terytorium, a również względem samego siebie.
Ścisłej interpretacji podlega nie tylko dyspensa, zgodnie z przepisem kan. 36 § 1, lecz sama władza dyspensowania udzielona do konkretnego przypadku.
Dyspensa mająca ciągłe zastosowanie ustaje w ten sam sposób co przywilej, a także poprzez pewne i całkowite wygaśnięcie przyczyny skłaniającej.
TYTUŁ VSTATUTY I PRZEPISY PORZĄDKOWE
STATUTY I PRZEPISY PORZĄDKOWE
TYTUŁ VIOSOBY FIZYCZNE I PRAWNE
OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE
Rozdział IPOZYCJA KANONICZNA OSÓB FIZYCZNYCH
POZYCJA KANONICZNA OSÓB FIZYCZNYCH
Przez chrzest człowiek zostaje wcielony do Kościoła Chrystusowego i staje się w nim osobą, z obowiązkami i prawami przynależnymi chrześcijanom - uwzględniając ich pozycję - w tej mierze, w jakiej pozostają oni we wspólnocie kościelnej, i o ile nie stoi na przeszkodzie żadna sankcja nałożona zgodnie z prawem.
Ktoś, kto na stałe nie potrafi używać rozumu, uznany jest za niezdolnego do kierowania swoim postępowaniem i przyrównany dzieciom.
Osobę nazywa się mieszkańcem w miejscu, gdzie posiada stałe zamieszkanie; przybyszem w miejscu, w którym ma zamieszkanie tymczasowe; podróżnym, jeżeli znajduje się poza miejscem stałego lub tymczasowego zamieszkania, które nadal zatrzymuje; tułaczem, jeżeli nigdzie nie posiada stałego lub tymczasowego zamieszkania.
Członkowie instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego nabywają stałe zamieszkanie w miejscu, gdzie jest położony dom, do którego są przypisani; tymczasowe zamieszkanie - w domu, w którym przebywają, zgodnie z kan. 102 § 2.
Małżonkowie powinni mieć wspólne stałe lub tymczasowe zamieszkanie; z racji prawnej separacji lub ze względu na inną słuszną przyczynę każdy z nich może mieć własne stałe lub tymczasowe zamieszkanie.
Stałe i tymczasowe zamieszkanie traci się przez opuszczenie miejsca, połączone z zamiarem niepowracania, z zastrzeżeniem przepisu kan. 105.
Dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa państwowego uważane są za dzieci tego lub tych, którzy je adoptowali.
1° ten, kto otrzymał zezwolenie Stolicy Apostolskiej;
2° małżonek, który - zawierając małżeństwo lub w czasie jego trwania - oświadczył, że pragnie przejść do Kościoła sui iuris drugiego małżonka; po rozwiązaniu jednak małżeństwa może w sposób nieskrępowany powrócić do Kościoła łacińskiego;
3° dzieci tych, o których mowa w n. 1 i 2, przed ukończeniem czternastego roku życia, a w małżeństwie mieszanym dzieci strony katolickiej, która zgodnie z przepisami prawa przeszła do innego Kościoła sui iuris; po osiągnięciu wskazanego wieku mogą powrócić do Kościoła łacińskiego.
Rozdział IIOSOBY PRAWNE
OSOBY PRAWNE
Żaden zespół osób lub rzeczy pragnący otrzymać osobowość prawną nie może jej uzyskać bez sprawdzenia jego statutu przez właściwą władzę.
Publiczną osobę prawną reprezentują, działając w jej imieniu, ci, którym przyznaje to uprawnienie prawo powszechne lub partykularne albo własny statut; prywatną osobę prawną - ci, którym to uprawnienie przyznaje statut.
W odniesieniu do czynności kolegialnych, chyba że w prawie lub w statucie zastrzeżono inaczej:
1° jeżeli chodzi o wybory, moc prawa ma to, za czym - przy obecności większości tych, którzy powinni być wezwani - opowiedziała się bezwzględna większość obecnych; po dwóch bezskutecznych głosowaniach należy głosować na dwóch kandydatów, którzy otrzymali większość głosów, lub jeżeli ich jest więcej, dwóch najstarszych wiekiem; jeżeli po trzecim głosowaniu pozostaje równowaga, wybrany jest ten, kto jest starszy wiekiem;
2° jeżeli chodzi o inne sprawy, moc prawa ma to, za czym - przy obecności większości tych, którzy powinni być wezwani - opowiedziała się bezwzględna większość obecnych; jeżeli jednak po dwóch głosowaniach liczba głosów jest równa, wtedy przewodniczący może rozstrzygnąć swoim głosem;
3° co zaś dotyczy wszystkich jako jednostek, musi być zatwierdzone przez wszystkich.
Jeżeli zespoły osób lub rzeczy będące publicznymi osobami prawnymi zostają połączone w ten sposób, że zostaje z nich ustanowiony jeden zespół, sam posiadający osobowość prawną, wówczas ta nowa osoba prawna przejmuje dobra i prawa majątkowe należące do poprzednich osób oraz przejmuje zobowiązania, jakie je obciążały; co zaś dotyczy zwłaszcza przeznaczenia dóbr i wypełnienia zobowiązań, wola fundatorów i ofiarodawców oraz prawa nabyte muszą być zachowane.
Jeżeli zespół posiadający publiczną osobowość prawną zostaje tak podzielony, że albo jego część zostaje połączona z inną osobą prawną, albo z oddzielonej części eryguje się odrębną publiczną osobę prawną, władza kościelna właściwa do dokonania podziału, z zachowaniem przede wszystkim zarówno woli fundatorów i ofiarodawców, jak i praw nabytych oraz zatwierdzonego statutu, sama lub przez wykonawcę musi zadbać:
1° by rzeczy wspólne, które można podzielić, dobra, a także prawa majątkowe oraz długi i inne ciężary zostały podzielone między osoby prawne, o które chodzi, we właściwych proporcjach ustalonych na zasadzie słuszności, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności i potrzeb każdej z nich;
2° by używanie i użytkowanie dóbr wspólnych, które nie mogą ulec podziałowi, przypadły obydwu osobom prawnym, a zobowiązania związane z tymi dobrami zostały im obydwu nałożone, podobnie z zachowaniem właściwych proporcji określonych na zasadzie słuszności.
Po wygaśnięciu publicznej osoby prawnej przeznaczenie jej dóbr i praw majątkowych, jak również zobowiązań, jest regulowane prawem i statutem, a w braku przepisów przechodzą na osobę prawną bezpośrednio wyższą, zachowując zawsze wolę fundatorów lub ofiarodawców oraz prawa nabyte; po wygaśnięciu prywatnej osoby prawnej przeznaczenie jej dóbr i zobowiązań rządzi się własnym statutem.
TYTUŁ VIICZYNNOŚCI PRAWNE
CZYNNOŚCI PRAWNE
Czynność dokonana wskutek niewiedzy albo pod wpływem błędu dotyczącego samej istoty czynności, albo warunku wymaganego w sposób bezwzględny, jest nieważna; poza tym jest ważna, chyba że prawo zastrzega co innego; lecz czynność dokonana wskutek niewiedzy albo pod wpływem błędu może być podstawą powództwa o unieważnienie zgodnie z przepisami prawa.
1° jeżeli jest wymagana zgoda, nieważna jest czynność przełożonego podjęta bez zwrócenia się o wyrażenie zgody przez te osoby albo podjęta wbrew ich zdaniu lub wbrew zdaniu którejś z nich;
2° jeżeli jest wymagana rada, nieważna staje się czynność przełożonego podjęta bez wysłuchania zdania tych osób; wprawdzie przełożony nie ma żadnego obowiązku pójść za ich zdaniem, nawet jeśli jest zgodne, jednakże bez przesądzającego powodu - przez siebie ocenianego - nie powinien odrzucać wyrażonego przez nich zdania, zwłaszcza gdy jest zgodne.
Ktokolwiek nielegalnie czynnością prawną albo też jakimkolwiek innym czynem dokonanym z winy umyślnej lub nieumyślnej wyrządza komuś szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
TYTUŁ VIIIWŁADZA RZĄDZENIA
WŁADZA RZĄDZENIA
Władza rządzenia zasadniczo jest wykonywana w zakresie zewnętrznym; czasem jednak tylko w zakresie wewnętrznym, tak mianowicie, że skutki, jakie jej wykonywanie zdolne jest wywołać w zakresie zewnętrznym, nie są uznawane w tym zakresie, chyba że w tej mierze, w jakiej jest to postanowione w określonych przez prawo przypadkach.
Władzę wykonawczą można sprawować nawet przebywając poza terytorium, w stosunku do podwładnych chociażby nieobecnych na terytorium, o ile coś innego nie wynika z natury rzeczy albo z przepisu prawa; w stosunku zaś do podróżnych, aktualnie przebywających na terytorium - wtedy, gdy chodzi o udzielenie tego, co korzystne, albo o wykonanie ustaw powszechnych lub partykularnych, którymi są związani na mocy kan. 13 § 2, 2°.
do poszczególnej czynności, jak do ogółu spraw, chyba że prawo coś innego wyraźnie zastrzega.
zwyczajną, jeżeli jest delegowana do ogółu spraw, może być subdelegowana tylko do poszczególnych przypadków; jeżeli jednak została delegowana do jednej albo określonych czynności, nie może być subdelegowana bez wyraźnego zezwolenia delegującego.
Zwyczajna władza wykonawcza oraz władza delegowana do ogółu spraw powinna być interpretowana szeroko, każda zaś inna - ściśle; uważa się jednak, że jeżeli komuś została delegowana władza, to udzielono mu wszystkiego, co jest konieczne, by ta władza mogła być sprawowana.
Z kilku sukcesywnie delegowanych sprawę załatwia ten, kto otrzymał wcześniejsze zlecenie dotąd nie odwołane.
TYTUŁ IXURZĘDY KOŚCIELNE
URZĘDY KOŚCIELNE
Rozdział IPOWIERZENIE URZĘDU KOŚCIELNEGO
POWIERZENIE URZĘDU KOŚCIELNEGO
Urzędu kościelnego nie można ważnie otrzymać bez kanonicznego powierzenia.
Powierzenie urzędu kościelnego dokonuje się: poprzez swobodne nadanie przez właściwą władzę kościelną; poprzez ustanowienie przez nią dokonane, jeżeli poprzedzała je prezentacja; poprzez zatwierdzenie lub dopuszczenie przez nią dokonane, jeżeli poprzedzał je wybór lub postulacja; a także poprzez zwykły wybór przyjęty przez elekta, jeżeli wybór nie wymaga zatwierdzenia.
Do władzy, która jest właściwa, by erygować urzędy, dokonywać w nich zmian i je znosić, należy również ich kanoniczne powierzanie, chyba że prawo stanowi inaczej.
Urzędu związanego z pełnym duszpasterstwem, do wypełniania którego wymagane jest wykonywanie święceń kapłańskich, nie można ważnie nadać temu, kto nie otrzymał jeszcze takich święceń.
Powierzenia urzędu związanego z duszpasterstwem nie należy odkładać bez ważnej przyczyny.
Nie wolno nadawać nikomu dwóch lub więcej urzędów niepołączalnych, a więc takich, które nie mogą być wykonywane jednocześnie przez jedną osobę.
Urząd prawnie wakujący, który ewentualnie byłby jeszcze przez kogoś bezprawnie zatrzymywany, może być nadany, jeżeli zostanie należycie stwierdzone, iż jego zatrzymywanie jest bezprawne, a w piśmie nadającym urząd zostanie uczyniona wzmianka o tym stwierdzeniu.
Kto nadaje urząd, działając za kogoś zaniedbującego lub mającego przeszkodę, nie nabywa żadnej władzy nad osobą, której go nadał; pozycja prawna tej osoby pozostaje nienaruszona, tak jak gdyby powierzenie zostało dokonane zgodnie ze zwyczajnymi przepisami prawa.
Każdego powierzenia urzędu należy dokonać na piśmie.
SWOBODNE NADANIE
Jeżeli prawo czegoś innego wprost nie postanawia, do biskupa diecezjalnego należy powierzanie urzędów kościelnych we własnym Kościele partykularnym przez swobodne nadanie.
PREZENTACJA
Nikt nie może być prezentowany wbrew swojej woli, dlatego jeżeli przedstawiony do prezentacji, zapytany o zgodę, w ciągu ośmiu dni użytecznych nie odmówi, może być prezentowany.
Ten, kto w użytecznym czasie, zgodnie z postanowieniami kan. 158 § 1 i kan. 161, nie dokonał prezentacji, jak również ten, kto dwukrotnie prezentował kandydatów, którzy okazali się niezdatni, traci w tym przypadku prawo prezentacji; władzy zaś, która ma prawo udzielić ustanowienia, przysługuje swobodne powierzenie wakującego urzędu, za zgodą jednak własnego ordynariusza kandydata.
Władza, do której zgodnie z przepisami prawa należy ustanowienie prezentowanego na urzędzie, ma obowiązek ustanowić prawnie prezentowanego, którego uznała za zdatnego i który wyraził zgodę, a jeżeli kilku prawnie prezentowanych zostało uznanych za zdatnych, ma obowiązek ustanowić na urzędzie jednego z nich.
WYBÓR
W wyborach kanonicznych, jeżeli prawo nie stanowi inaczej, należy stosować przepisy kanonów, które następują.
Jeżeli kolegium albo zespołowi osób przysługuje prawo dokonywania wyboru na urząd, nie wolno odkładać wyboru dłużej niż o trzy użyteczne miesiące, licząc od otrzymania wiadomości o wakansie urzędu, chyba że inaczej zostało zastrzeżone w prawie albo w zgodnym z prawem statucie kolegium lub zespołu; po bezskutecznym upływie tego terminu wakujący urząd powinna powierzyć swobodnie ta władza, której przysługuje prawo zatwierdzenia wyboru lub zastępczego powierzania urzędu.
przysługuje osobom obecnym w dniu i miejscu oznaczonym w zawiadomieniu, z wykluczeniem - jeżeli statut zgodnie z prawem czegoś innego nie zastrzega - możliwości głosowania bądź listownie, bądź przez pełnomocnika.
Gdyby ktoś miał nawet z kilku tytułów prawo głosowania we własnym imieniu, może oddać tylko jeden głos.
Do ważności wyboru wymaga się, by nikt, kto nie należy do kolegium lub zespołu, nie został dopuszczony do głosowania.
Wybór, którego wolność rzeczywiście została naruszona w jakikolwiek sposób, jest mocą samego prawa nieważny.
1° niezdolni do aktu ludzkiego;
2° nieposiadający głosu czynnego;
3° związani karą ekskomuniki bądź to przez wyrok sądowy, bądź przez dekret wymierzający lub deklarujący karę;
4° ci, którzy notoryjnie odstąpili od wspólnoty Kościoła.
1° wolny; stąd też nieważny jest głos tego, kto został doprowadzony ciężką bojaźnią albo podstępem, bezpośrednio lub pośrednio, do wybrania jakiejś osoby albo różnych osób rozłącznie;
2° tajny, pewny, bezwarunkowy, określony.
Kompromis przestaje istnieć, a prawo głosu powraca do tych, którzy zgodzili się na kompromis:
1° wskutek odwołania dokonanego przez kolegium albo zespół, przed rozpoczęciem sprawy;
2° przez niewypełnienie warunku dołączonego do kompromisu;
3° przez dokonanie nieważnego wyboru.
Jeżeli prawo albo statut nie stanowią inaczej, ten powinien być uznany za wybranego i ogłoszony przez przewodniczącego kolegium albo zespołu, kto otrzymał wymaganą liczbę głosów, zgodnie z postanowieniem kan. 119, 1°.
Elekt po przyjęciu wyboru, który nie wymaga zatwierdzenia, natychmiast otrzymuje pełnoprawnie urząd; w innym przypadku nabywa tylko prawo do niego.
POSTULACJA
Rozdział IIUTRATA URZĘDU KOŚCIELNEGO
UTRATA URZĘDU KOŚCIELNEGO
Temu, kto utracił urząd na skutek osiągnięcia wieku albo przyjętej rezygnacji, można przyznać tytuł emeryta.
Utrata urzędu po upływie określonego czasu lub po osiągnięciu wieku staje się skuteczna dopiero z chwilą pisemnego powiadomienia przez właściwą władzę.
REZYGNACJA
Każdy, kto jest zdolny do kierowania swoim postępowaniem, może ze słusznej przyczyny zrzec się urzędu kościelnego.
Mocą samego prawa nieważna jest rezygnacja pod wpływem ciężkiej bojaźni niesprawiedliwie wywołanej, podstępu lub błędu istotnego albo symonii.
PRZENIESIENIE
ODWOŁANIE
Odwołanie z urzędu następuje albo dekretem wydanym zgodnie z prawem przez właściwą władzę, z zachowaniem jednak praw ewentualnie nabytych w drodze umowy, albo na mocy samego prawa, zgodnie z przepisem kan. 194.
1° ten, kto utracił stan duchowny;
2° ten, kto publicznie odstąpił od wiary katolickiej albo wspólnoty Kościoła;
3° duchowny, który usiłował zawrzeć małżeństwo, choćby tylko cywilne.
Jeżeli odwołanie z urzędu nastąpiło nie na mocy samego prawa, lecz dekretem właściwej władzy, a dla odwołanego ów urząd był podstawą utrzymania, to ta właśnie władza powinna zatroszczyć się o zapewnienie odwołanemu utrzymania przez odpowiedni czas, chyba że zaradzono temu w inny sposób.
POZBAWIENIE
TYTUŁ XPRZEDAWNIENIE
PRZEDAWNIENIE
Przedawnienie jako sposób nabycia lub utraty prawa podmiotowego, jak również uwolnienia się od zobowiązań, Kościół przyjmuje tak, jak jest ono regulowane w ustawodawstwie państwowym danego kraju, z uwzględnieniem wyjątków ustanowionych w kanonach tego Kodeksu.
Przedawnienie jest ważne jedynie wtedy, gdy opiera się na dobrej wierze, nie tylko na początku, lecz przez cały bieg terminu wymaganego do zaistnienia przedawnienia, z zastrzeżeniem przepisu kan. 1362.
Nie podlegają przedawnieniu:
1° prawa i obowiązki wynikające z prawa Bożego, naturalnego albo pozytywnego;
2° uprawnienia, które można uzyskać jedynie na mocy przywileju apostolskiego;
3° prawa i obowiązki dotyczące bezpośrednio duchowego życia wiernych;
4° ustalone i niewątpliwe granice okręgów kościelnych;
5° ofiary i zobowiązania mszalne;
6° powierzenie urzędu kościelnego, który zgodnie z przepisami prawa wymaga wykonywania święceń;
7° prawo wizytacji i obowiązek posłuszeństwa, tak by wskutek przedawnienia wierni nie mogli być wizytowani przez żadną władzę kościelną i nie podlegali żadnej władzy.
TYTUŁ XIOBLICZANIE CZASU
OBLICZANIE CZASU
Jeżeli prawo czegoś innego wyraźnie nie zastrzega, czas należy obliczać zgodnie z postanowieniami kanonów, które następują.
Księga IILUD BOŻY
LUD BOŻY
CZĘŚĆ IWIERNI
WIERNI
We wspólnocie z Kościołem katolickim tu na ziemi w pełni pozostają ci ochrzczeni, którzy w jego widzialnym organizmie łączą się z Chrystusem więzami wyznawania wiary, sakramentów i zwierzchnictwa kościelnego.
TYTUŁ IOBOWIĄZKI I PRAWA WSZYSTKICH WIERNYCH
OBOWIĄZKI I PRAWA WSZYSTKICH WIERNYCH
Z racji odrodzenia w Chrystusie między wszystkimi wiernymi istnieje prawdziwa równość co do godności i działania, na mocy której wszyscy, każdy zgodnie ze swoją pozycją i zadaniem, współpracują w budowaniu Ciała Chrystusowego.
Wszyscy wierni, zgodnie ze swoją pozycją, obowiązani są podejmować wysiłki, by prowadzić życie święte, przyczyniać się do wzrostu Kościoła i ustawicznie wspierać rozwój jego świętości.
Wszyscy wierni mają obowiązek i prawo współpracy w tym, aby Boże orędzie zbawienia rozszerzało się coraz bardziej na wszystkich ludzi każdego czasu i całego świata.
Wierni mają prawo do otrzymywania od swoich pasterzy pomocy z duchowych dóbr Kościoła, zwłaszcza słowa Bożego i sakramentów.
Wiernym przysługuje prawo sprawowania kultu Bożego, zgodnie z przepisami własnego obrządku zatwierdzonego przez prawowitych pasterzy Kościoła, jak również podążania własną drogą życia duchowego, zgodną jednak z doktryną Kościoła.
Wiernym wolno swobodnie zakładać stowarzyszenia i nimi kierować, dla celów miłości lub pobożności albo dla ożywiania chrześcijańskiego powołania w świecie, a także odbywać zebrania dla wspólnego osiągnięcia tych celów.
Wszyscy wierni, z racji uczestniczenia w misji Kościoła, mają prawo do podejmowania lub prowadzenia działalności apostolskiej, także przez własne przedsięwzięcia, każdy zgodnie ze swoim stanem i pozycją; żadne jednak przedsięwzięcie nie może sobie przypisywać miana katolickiego, jeżeli nie otrzyma zgody właściwej władzy kościelnej.
Wierni, z racji powołania przez chrzest do prowadzenia życia zgodnego z doktryną ewangeliczną, mają prawo do wychowania chrześcijańskiego, przez które mają być odpowiednio przygotowywani do osiągnięcia dojrzałości osoby ludzkiej i jednocześnie do poznania i przeżywania misterium zbawienia.
Ci którzy zajmują się dyscyplinami kościelnymi, korzystają ze słusznej wolności badań, jak również roztropnego wypowiadania swojego zdania w sprawach, w których są specjalistami, z zachowaniem jednak posłuszeństwa należnego Nauczycielskiemu Urzędowi Kościoła.
Wszyscy wierni mają prawo być wolni od jakiegokolwiek przymusu w wyborze stanu życia.
Nikomu nie wolno bezprawnie naruszać dobrego imienia, które posiada inna osoba, ani też nie wolno naruszać prawa żadnej osoby do ochrony własnej intymności.
TYTUŁ IIOBOWIĄZKI I PRAWA WIERNYCH ŚWIECKICH
OBOWIĄZKI I PRAWA WIERNYCH ŚWIECKICH
Oprócz obowiązków i praw, które są wspólne wszystkim wiernym, jak również tych, które są ustanowione w innych kanonach, wierni świeccy mają obowiązki i prawa wymienione w kanonach niniejszego tytułu.
Wierni świeccy mają prawo, aby w porządku państwa doczesnego uznawano ich wolność, jaka przysługuje wszystkim obywatelom; korzystając wszakże z tej wolności, powinni troszczyć się o to, by swoją działalność przepoić duchem ewangelicznym i kierować się nauką przedstawioną przez Nauczycielski Urząd Kościoła, wystrzegając się jednak przedstawiania w kwestiach dopuszczających wielość opinii swojego stanowiska jako nauki Kościoła.
TYTUŁ IIIŚWIĘCI SZAFARZE, CZYLI DUCHOWNI
ŚWIĘCI SZAFARZE, CZYLI DUCHOWNI
Rozdział IFORMACJA DUCHOWIEŃSTWA
FORMACJA DUCHOWIEŃSTWA
Kościół ma obowiązek, a zarazem własne i wyłączne prawo formowania tych, którzy są przeznaczeni do świętej posługi.
Aspiranci do stałego diakonatu mają być, zgodnie z przepisami konferencji biskupów, formowani do pielęgnowania życia duchowego oraz do odpowiedniego wykonywania obowiązków właściwych temu święceniu:
1° młodzieńcy - przebywając w specjalnym domu przynajmniej przez trzy lata, chyba że biskup diecezjalny ze względu na poważne racje zarządził inaczej;
2° mężczyźni w bardziej dojrzałym wieku, celibatariusze lub żonaci - zgodnie z programem ustalonym przez konferencję biskupów, rozłożonym na trzy lata.
albo wydalania ich z seminarium nigdy nie wolno domagać się opinii kierownika duchowego i spowiedników.
Każde seminarium powinno mieć ponadto własny regulamin, zatwierdzony przez biskupa diecezjalnego albo - w przypadku seminarium międzydiecezjalnego - przez zainteresowanych biskupów, w którym to regulaminie należy przystosować do miejscowych warunków program formacji kapłańskiej, a zwłaszcza dokładniej sprecyzować te punkty dyscypliny, które dotyczą codziennego życia alumnów oraz porządku całego seminarium.
Duchowa formacja alumnów w seminarium oraz kształcenie doktrynalne powinny być harmonijnie ułożone i tak ukierunkowane, by alumni, stosownie do swoich uzdolnień, osiągali, wraz z odpowiednią ludzką dojrzałością, ducha Ewangelii i ścisłą łączność z Chrystusem.
Chrystusowego - byli związani pokorą i synowską miłością z Biskupem Rzymskim, następcą Świętego Piotra, oddani własnemu biskupowi jako wierni współpracownicy oraz podejmowali zgodną współpracę z braćmi; przez wspólne życie w seminarium, a także przez nawiązywanie przyjaźni i łączności z innymi mają przygotowywać się do braterskiej jedności z diecezjalnym prezbiterium, którego będą uczestnikami w służbie Kościoła.
Celem przekazywanej formacji doktrynalnej jest to, by alumni, wraz z ogólną kulturą odpowiadającą potrzebom miejsca i czasu, zyskali obszerną i solidną wiedzę w zakresie dyscyplin kościelnych, tak by dzięki swojej wierze, na tej wiedzy wspieranej i nią ożywianej, mogli głosić naukę Ewangelii współczesnym sobie ludziom w sposób odpowiedni i przystosowany do ich mentalności.
W programie formacji kapłańskiej należy zatroszczyć się, by alumni nie tylko nauczyli się dokładnie języka ojczystego, lecz także dobrze poznali język łaciński oraz posiedli wystarczającą znajomość języków obcych, których umiejętność wydaje się konieczna lub pożyteczna do ich formacji albo do wykonywania pasterskiej posługi.
Przewidziane w samym seminarium studia filozoficzne i teologiczne można odbywać albo sukcesywnie, albo w tym samym czasie, zgodnie z programem formacji kapłańskiej; mają one objąć przynajmniej pełne sześć lat, przy czym czas przeznaczony na studia filozoficzne ma wynosić pełne dwa lata, a na studia teologiczne pełne cztery lata.
Kształcenie filozoficzne, które powinno się opierać na trwałym dziedzictwie filozoficznym, z uwzględnieniem badań filozoficznych dokonywanych w toku dziejowego rozwoju, ma być tak prowadzone, by doskonaliło formację humanistyczną alumnów, potęgowało przenikliwość umysłu i przygotowywało ich do podjęcia studiów teologicznych.
Chociaż cała formacja alumnów w seminarium ma cel duszpasterski, należy zorganizować tamże kształcenie ściśle pastoralne, przez które - uwzględniając również potrzeby miejsca i czasu - alumni poznaliby zasady i umiejętności właściwe dla wypełniania posługi nauczania, uświęcania i rządzenia Ludem Bożym.
Alumni, by posiąść także praktyczną umiejętność prowadzenia apostolstwa, podczas trwania studiów, a zwłaszcza w czasie wakacji, powinni być wprowadzeni w praktykę duszpasterską poprzez ćwiczenia prowadzone zawsze przez doświadczonego kapłana, ustalone według uznania ordynariusza, dostosowane do wieku alumnów i lokalnych warunków.
W wypełnianiu własnych zadań wszyscy są obowiązani do posłuszeństwa rektorowi, do którego należy troska o codzienne kierowanie seminarium, zawsze zgodnie z postanowieniami programu formacji kapłańskiej oraz regulaminu seminaryjnego.
Seminarium ma być wyjęte spod zwierzchnictwa parafialnego, a wobec wszystkich przebywających w seminarium obowiązki proboszcza powinien spełniać rektor lub jego delegat, z wyjątkiem spraw małżeńskich i z zachowaniem w mocy przepisu kan. 985.
Biskup diecezjalny, a jeżeli chodzi o seminarium międzydiecezjalne zainteresowani biskupi, w zakresie ustalonym przez nich we wspólnym porozumieniu, mają obowiązek zatroszczyć się o dostarczenie środków potrzebnych do założenia i dalszego istnienia seminarium, utrzymania alumnów, wynagrodzenia wykładowców oraz zaspokojenia innych potrzeb seminarium.
Rozdział IIPRZYNALEŻNOŚĆ DUCHOWNYCH, CZYLI INKARDYNACJA
PRZYNALEŻNOŚĆ DUCHOWNYCH, CZYLI INKARDYNACJA
Każdy duchowny powinien być inkardynowany albo do jakiegoś Kościoła partykularnego lub do prałatury personalnej, albo do jakiegoś instytutu życia konsekrowanego lub do jakiegoś stowarzyszenia, które posiada tę zdolność, tak że nie może być duchownych nikomu niepodlegających, czyli tułaczy.
inkardynację do Kościoła partykularnego lub prałatury personalnej, do posługi których zostało się promowanym.
konsekrowanego albo do stowarzyszenia życia apostolskiego, duchowny, który zgodnie z postanowieniem kan. 266 § 2 zostaje inkardynowany do tegoż instytutu albo stowarzyszenia, zostaje ekskardynowany z własnego Kościoła partykularnego.
Biskupowi diecezjalnemu wolno dokonać inkardynacji duchownego tylko wówczas, gdy:
1° wymaga tego konieczność albo pożytek jego Kościoła partykularnego, a przepisy prawa dotyczące godziwego utrzymania duchownych zostają zachowane;
2° na podstawie zgodnego z prawem dokumentu stwierdzi, że została udzielona ekskardynacja, a ponadto otrzyma od biskupa diecezjalnego ekskardynującego - w razie potrzeby z zachowaniem tajemnicy - odpowiednie świadectwa o życiu, obyczajach i studiach duchownego;
3° duchowny oświadczył na piśmie temuż biskupowi diecezjalnemu, że chce się poświęcić służbie dla nowego Kościoła partykularnego, zgodnie z przepisami prawa.
Ekskardynacji można udzielić godziwie tylko ze słusznych powodów, którymi są pożytek Kościoła albo dobro samego duchownego; natomiast nie wolno jej odmówić, chyba że istnieją poważne przyczyny; duchowny, który czuje się pokrzywdzony i znalazł biskupa gotowego go przyjąć, może jednak odwołać się od decyzji.
Ekskardynacji i inkardynacji, jak również zezwolenia na przeniesienie się do innego Kościoła partykularnego, nie może udzielić administrator diecezjalny, chyba że po roku wakansu stolicy biskupiej i za zgodą kolegium konsultorów.
Rozdział IIIOBOWIĄZKI I PRAWA DUCHOWNYCH
OBOWIĄZKI I PRAWA DUCHOWNYCH
Duchowni mają szczególny obowiązek okazywania szacunku i posłuszeństwa papieżowi oraz każdy z nich - własnemu ordynariuszowi.
1° powinni przede wszystkim wiernie i niestrudzenie wypełniać obowiązki pasterskiej posługi;
2° mają czerpać pokarm dla swego życia duchowego z podwójnego stołu: Pisma świętego i Eucharystii; stąd usilnie zachęca się kapłanów, aby codziennie sprawowali Ofiarę eucharystyczną, diakonów zaś, by codziennie uczestniczyli w jej składaniu;
3° kapłani, a także diakoni przygotowujący się do prezbiteratu mają obowiązek odmawiać codziennie liturgię godzin, zgodnie z własnymi i zatwierdzonymi księgami liturgicznymi, natomiast diakoni stali mają odmawiać jej część określoną przez konferencję biskupów;
4° obowiązani są również do odprawiania rekolekcji, zgodnie z przepisami prawa partykularnego;
5° zachęca się, by regularnie oddawali się rozmyślaniu, często przystępowali do sakramentu pokuty, oddawali szczególną cześć Bogurodzicy Dziewicy i praktykowali inne powszechne i partykularne środki uświęcenia.
do stowarzyszeń, których cel albo działalność nie dadzą się pogodzić z obowiązkami właściwymi stanowi duchownemu lub mogłyby przeszkadzać w sumiennym wypełnianiu zadania zleconego im przez właściwą władzę kościelną.
Bardzo zaleca się duchownym jakąś formę życia wspólnego, a tam, gdzie ono istnieje, należy je wedle możności podtrzymywać.
Duchowni powinni nosić odpowiedni strój kościelny, zgodnie z przepisami wydanymi przez konferencję biskupów, a także miejscowymi zwyczajami, zgodnymi z przepisami prawa.
Zakazuje się duchownym uprawiania handlu albo prowadzenia interesów, osobiście lub przez innych, czy to na korzyść własną, czy innych, chyba że za zgodą prawowitej władzy kościelnej.
Diakoni stali nie są związani przepisami kanonów 284, 285 § 3 i 4, 286, 287 § 2, chyba że prawo partykularne stanowi inaczej.
Rozdział IVUTRATA STANU DUCHOWNEGO
UTRATA STANU DUCHOWNEGO
Święcenia raz ważnie przyjęte nigdy nie tracą ważności. Jednakże duchowny traci stan duchowny:
1° przez wyrok sądowy albo dekret administracyjny stwierdzający nieważność święceń;
2° przez karę wydalenia wymierzoną zgodnie z przepisami prawa;
3° przez reskrypt Stolicy Apostolskiej; takiego reskryptu Stolica Apostolska udziela diakonom tylko z poważnych przyczyn, a prezbiterom z bardzo poważnych.
W przypadkach innych niż te, o których mowa w kan. 290, 1°, utrata stanu duchownego nie niesie z sobą dyspensy od obowiązku celibatu, która udzielana jest jedynie przez Biskupa Rzymskiego.
Duchowny, który zgodnie z przepisami prawa utracił stan duchowny, traci wraz z nim uprawnienia właściwe temu stanowi, jak również nie podlega żadnym obowiązkom stanu duchownego, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 291; ma zakaz wykonywania władzy święceń, z zastrzeżeniem przepisu kan. 976; tym samym zostaje pozbawiony wszystkich urzędów, zadań i wszelkiej władzy delegowanej.
Duchowny, który utracił stan duchowny, może być ponownie włączony do duchowieństwa tylko przez reskrypt Stolicy Apostolskiej.
TYTUŁ IVPRAŁATURY PERSONALNE
PRAŁATURY PERSONALNE
Mając na celu właściwe rozmieszczenie duchowieństwa albo prowadzenie specjalnych dzieł duszpasterskich lub misyjnych w różnych regionach, albo dla różnych grup społecznych, Stolica Apostolska, po wysłuchaniu zainteresowanych konferencji biskupów, może erygować prałatury personalne, złożone z prezbiterów i diakonów duchowieństwa diecezjalnego.
Apostolską, a na jej czele stoi prałat jako własny ordynariusz, który ma prawo erygować seminarium krajowe lub międzynarodowe, a także inkardynować alumnów i promować ich do święceń tytułem służby prałaturze.
Na podstawie umowy zawartej z prałaturą świeccy mogą się poświęcić dziełom apostolskim prałatury personalnej; sposób zaś tej organicznej współpracy, a także główne obowiązki i prawa z nią złączone, powinny być odpowiednio określone w statucie.
Statut powinien również określić stosunki prałatury personalnej z ordynariuszami miejsca tych Kościołów partykularnych, w których prałatura personalna prowadzi lub zamierza prowadzić swoje dzieła duszpasterskie lub misyjne, za uprzednią zgodą biskupa diecezjalnego.
TYTUŁ VSTOWARZYSZENIA WIERNYCH
STOWARZYSZENIA WIERNYCH
Rozdział IPRZEPISY WSPÓLNE
PRZEPISY WSPÓLNE
Żadne stowarzyszenie nie może przybrać nazwy "katolickie", jeżeli nie uzyska zgody właściwej władzy kościelnej, zgodnie z kan. 312.
Kleryckimi stowarzyszeniami wiernych nazywają się te, które są kierowane przez duchownych, zakładają wykonywanie święceń oraz jako takie są uznawane przez właściwą władzę.
Stowarzyszenia, których członkowie, żyjąc w świecie, uczestniczą w duchu jakiegoś instytutu zakonnego, pod zwierzchnim kierownictwem tegoż instytutu prowadzą życie apostolskie i zdążają do chrześcijańskiej doskonałości, zwane są trzecimi zakonami lub otrzymują inną odpowiednią nazwę.
Do uczestnictwa w uprawnieniach, a także w przywilejach stowarzyszenia, w nadanych mu odpustach czy innych łaskach duchowych, jest konieczne i wystarczające, by zgodnie z przepisami prawa i własnym statutem stowarzyszenia dana osoba została do niego ważnie przyjęta i nie została z niego prawnie wydalona.
Kto zgodnie z prawem został przyjęty do stowarzyszenia, może być z niego usunięty tylko ze słusznej przyczyny, zgodnie z przepisami prawa i statutu.
Stowarzyszenia założone zgodnie z prawem są uprawnione do wydawania - zgodnie z przepisami prawa i statutu - szczegółowych przepisów dotyczących samego stowarzyszenia, odbywania zebrań, wyznaczania przewodniczących, urzędników, pracowników, a także zarządców dóbr.
Stowarzyszenie prywatne, nieukonstytuowane jako osoba prawna, jako takie nie może być podmiotem obowiązków i praw; jednakże wierni w nim zrzeszeni mogą wspólnie zaciągać zobowiązania oraz jako współwłaściciele i współposiadacze nabywać i posiadać uprawnienia i dobra; te prawa i obowiązki mogą wykonywać przez delegata, czyli pełnomocnika.
Członkowie instytutów życia konsekrowanego, którzy stoją na czele stowarzyszeń związanych w jakiś sposób z ich instytutem albo świadczą im pomoc, mają troszczyć się o to, by te stowarzyszenia wspierały dzieła apostolstwa istniejące w diecezji, zwłaszcza współdziałając, pod kierownictwem ordynariusza miejsca, ze stowarzyszeniami, które ukierunkowane są na wykonywanie apostolatu w diecezji.
Rozdział IIPUBLICZNE STOWARZYSZENIA WIERNYCH
PUBLICZNE STOWARZYSZENIA WIERNYCH
1° dla stowarzyszeń powszechnych oraz międzynarodowych - Stolica Święta;
2° dla stowarzyszeń krajowych, to jest tych, które na mocy samego erygowania są przeznaczone do wykonywania działalności w całym kraju - konferencja biskupów na swoim terytorium;
3° dla stowarzyszeń diecezjalnych, z wyjątkiem jednak tych, których prawo erygowania na mocy przywileju apostolskiego zostało zarezerwowane dla innych - biskup diecezjalny, każdy na swoim terenie, ale nie administrator diecezjalny.
Stowarzyszenie publiczne, jak również konfederacja stowarzyszeń
publicznych, na mocy samego dekretu, którym zostaje erygowane przez właściwą władzę kościelną, zgodnie z przepisem kan. 312, staje się osobą prawną i otrzymuje misję w tym zakresie, w jakim wymaga się jej do osiągania celów, które stowarzyszenie podejmuje w imieniu Kościoła.
Statut każdego publicznego stowarzyszenia, a także jego nowelizacja lub zmiana wymagają zatwierdzenia przez władzę kościelną, do której należy erygowanie stowarzyszenia zgodnie z przepisem kan. 312 § 1.
Stowarzyszenia publiczne mogą z własnej inicjatywy podejmować przedsięwzięcia odpowiadające ich własnemu charakterowi, a także kierować nimi zgodnie z postanowieniami statutu, jednak pod zwierzchnim kierownictwem władzy kościelnej, o której mowa w kan. 312 § 1.
Rozdział IIIPRYWATNE STOWARZYSZENIA WIERNYCH
PRYWATNE STOWARZYSZENIA WIERNYCH
zarządzają i kierują stowarzyszeniami prywatnymi, zgodnie z postanowieniami statutu.
Rozdział IVPRZEPISY SPECJALNE DOTYCZĄCE STOWARZYSZEŃ WIERNYCH ŚWIECKICH
PRZEPISY SPECJALNE DOTYCZĄCE STOWARZYSZEŃ WIERNYCH ŚWIECKICH
Wierni świeccy powinni doceniać stowarzyszenia ustanawiane dla celów duchowych, o których mowa w kan. 298, zwłaszcza te, które zmierzają do ożywienia chrześcijańskim duchem porządku rzeczy doczesnych i w ten sposób usilnie dążą do osiągnięcia ścisłego związku między wiarą i życiem.
Ci, którzy przewodniczą stowarzyszeniom świeckich, także tym, które zostały erygowane na mocy przywileju apostolskiego, mają się troszczyć o to, aby ich stowarzyszenia, tam gdzie to jest wskazane, współpracowały z innymi stowarzyszeniami wiernych i chętnie świadczyły pomoc różnym dziełom chrześcijańskim, zwłaszcza istniejącym na tym samym terytorium.
Przewodniczący stowarzyszeń świeckich powinni się zatroszczyć,
by członkowie stowarzyszenia zostali odpowiednio uformowani do wykonywania apostolstwa właściwego świeckim.
CZĘŚĆ IIHIERARCHICZNY USTRÓJ KOŚCIOŁA
HIERARCHICZNY USTRÓJ KOŚCIOŁA
Sekcja INAJWYŻSZA WŁADZA KOŚCIOŁA
NAJWYŻSZA WŁADZA KOŚCIOŁA
Rozdział IBISKUP RZYMSKI I KOLEGIUM BISKUPÓW
BISKUP RZYMSKI I KOLEGIUM BISKUPÓW
Jak z ustanowienia Pańskiego święty Piotr i pozostali Apostołowie stanowią jedno kolegium, w podobny sposób są ze sobą złączeni Biskup Rzymski, następca Piotra, i biskupi, następcy Apostołów.
BISKUP RZYMSKI
Biskup Kościoła Rzymskiego, w którym trwa urząd udzielony przez Pana samemu tylko Piotrowi, pierwszemu z Apostołów, a który ma być przekazywany jego następcom, jest Głową Kolegium Biskupów, Zastępcą Chrystusa i Pasterzem całego Kościoła tutaj na ziemi; dlatego, z racji swego urzędu, posiada on najwyższą, pełną, bezpośrednią i powszechną władzę zwyczajną w Kościele, którą może wykonywać zawsze w sposób nieskrępowany.
Biskupa Rzymskiego w wykonywaniu urzędu wspierają biskupi, którzy mogą podejmować współpracę na różny sposób, w tym także poprzez Synod Biskupów. Ponadto okazują mu pomoc kardynałowie, a także inne osoby oraz różne instytucje stosownie do aktualnych potrzeb; wszystkie te osoby i instytucje, w jego imieniu oraz mocą jego władzy, wykonują powierzone sobie zadanie dla dobra wszystkich Kościołów, zgodnie z przepisami prawa.
Podczas wakansu Stolicy Rzymskiej albo przeszkody uniemożliwiającej jej działanie nie należy niczego zmieniać w zarządzie Kościoła powszechnego; powinny natomiast być stosowane ustawy szczególne wydane na te okoliczności.
KOLEGIUM BISKUPÓW
Kolegium Biskupów, którego głową jest papież, a członkami biskupi, na mocy sakramentalnej konsekracji oraz hierarchicznej wspólnoty z Głową Kolegium i członkami, i w którym istnieje nieprzerwanie ciało apostolskie, razem ze swoją Głową, a nigdy bez niej, również stanowi podmiot najwyższej i pełnej władzy nad całym Kościołem.
Gdyby się zdarzyło, że w czasie soboru zawakowałaby Stolica Apostolska, na mocy samego prawa sobór zostaje przerwany, dopóki nowy papież nie nakaże go kontynuować albo rozwiązać.
Rozdział IISYNOD BISKUPÓW
SYNOD BISKUPÓW
Synod Biskupów jest zebraniem biskupów wybranych z różnych regionów świata, którzy zbierają się w określonym czasie, aby wzmacniać ścisłą łączność między Biskupem Rzymu i biskupami, jak również temuż Biskupowi Rzymskiemu świadczyć pomoc swoją radą na rzecz ochrony oraz wzrostu wiary i obyczajów, a także zachowania i umocnienia dyscypliny kościelnej, i rozważenia problemów związanych z działalnością Kościoła w świecie.
Zadaniem Synodu Biskupów jest rozpatrywanie przedstawionych mu spraw i wysuwanie wniosków, nie zaś ich rozstrzyganie i wydawanie odnośnie do nich dekretów, chyba że w pewnych wypadkach zostanie mu nadana władza decydująca przez Biskupa Rzymskiego, do którego należy wówczas zatwierdzenie decyzji Synodu.
Synod Biskupów podlega bezpośrednio władzy Biskupa Rzymskiego, do którego należy:
1° zwołanie Synodu, ilekroć uzna to za wskazane, i określenie miejsca, gdzie mają się odbyć zebrania;
2° zatwierdzenie wyboru tych członków, którzy powinni zostać wybrani zgodnie z przepisami prawa szczególnego, jak również wyznaczanie i mianowanie innych członków;
3° ustalanie - zgodnie z przepisami prawa szczególnego, w odpowiednim czasie przed zebraniem się Synodu - zagadnień, jakie mają być rozpatrywane;
4° ustalanie porządku obrad;
5° przewodniczenie Synodowi, osobiście albo przez innych;
6° zamknięcie Synodu, jego przeniesienie, zawieszenie i rozwiązanie.
Synod Biskupów może się zebrać albo na zgromadzenie ogólne, na którym mianowicie rozpatruje się sprawy dotyczące bezpośrednio dobra Kościoła powszechnego, które to zgromadzenie może być zwyczajne lub nadzwyczajne, albo także na zgromadzenie specjalne, na którym rozpatruje się sprawy dotyczące bezpośrednio jednego lub kilku regionów.
przewodniczy mianowany przez Biskupa Rzymskiego sekretarz generalny, wspierany przez Radę Sekretariatu składającą się z biskupów - niektórzy spośród nich są wybierani przez sam Synod Biskupów, zgodnie z prawem szczególnym Synodu, inni zaś otrzymują nominację od Biskupa Rzymskiego; zadanie ich wszystkich wygasa z chwilą rozpoczęcia nowego zgromadzenia ogólnego.
Rozdział IIIKARDYNAŁOWIE ŚWIĘTEGO KOŚCIOŁA RZYMSKIEGO
KARDYNAŁOWIE ŚWIĘTEGO KOŚCIOŁA RZYMSKIEGO
Kardynałowie Świętego Kościoła Rzymskiego tworzą szczególne Kolegium, do którego należy wybór Biskupa Rzymskiego, zgodnie z postanowieniami specjalnego prawa; ponadto kardynałowie są do dyspozycji papieża, czy to działając kolegialnie, gdy są zwoływani razem dla rozważenia ważniejszych spraw, czy też pojedynczo, mianowicie przez wykonywanie różnych urzędów, świadcząc pomoc Biskupowi Rzymskiemu, zwłaszcza w codziennej trosce o Kościół powszechny.
przeszkody zastępuje prodziekan; ani dziekan, ani prodziekan nie mają żadnej władzy rządzenia względem pozostałych kardynałów, lecz są jako pierwsi wśród równych.
działaniem kolegialnym, przede wszystkim na konsystorzach, na które zbierają się z polecenia Biskupa Rzymskiego i pod jego przewodnictwem; konsystorze bywają zwyczajne albo nadzwyczajne.
Kardynałowie przełożeni dykasterii czy też innych stałych instytucji Kurii Rzymskiej i Państwa Watykańskiego, którzy ukończyli siedemdziesiąty piąty rok życia, są proszeni o złożenie rezygnacji z zajmowanego urzędu na ręce Biskupa Rzymskiego, który podejmie decyzję w tej sprawie po rozważeniu wszystkich okoliczności.
Kardynałowie mają obowiązek gorliwie współpracować z Biskupem Rzymskim; z tej racji kardynałowie, którzy pełnią jakikolwiek urząd w Kurii, a nie są biskupami diecezjalnymi, mają obowiązek rezydować w Rzymie; kardynałowie zaś kierujący jakąś diecezją w charakterze biskupów diecezjalnych powinni przybyć do Rzymu, ilekroć są wzywani przez Biskupa Rzymskiego.
Kardynałowi, któremu Biskup Rzymski zleca zadanie reprezentowania go na jakimś uroczystym obchodzie lub zgromadzeniu osób, w charakterze legata a latere, a więc występującego jako jego alter ego, jak również kardynałowi, który jako jego specjalny wysłannik ma wypełnić określoną posługę pasterską, przysługuje tylko to, co mu zostało zlecone przez samego Biskupa Rzymskiego.
Podczas wakansu Stolicy Apostolskiej Kolegium Kardynałów przysługuje jedynie ta władza, jaką przyznaje mu ustawa szczególna.
Rozdział IVKURIA RZYMSKA
KURIA RZYMSKA
Kuria Rzymska, przy pomocy której papież zwykł załatwiać sprawy Kościoła powszechnego i która w jego imieniu oraz jego powagą wykonuje zadania dla dobra i służby Kościołom, obejmuje Papieski Sekretariat Stanu, Radę Publicznych Spraw Kościoła, kongregacje, trybunały oraz inne instytucje, których strukturę i kompetencje określa ustawa szczególna.
Przez Stolicę Apostolską lub Stolicę Świętą rozumie się w niniejszym Kodeksie nie tylko Biskupa Rzymskiego, lecz także - o ile nie wynika co innego z natury rzeczy lub z kontekstu - Sekretariat Stanu, Radę Publicznych Spraw Kościoła, jak również inne instytucje Kurii Rzymskiej.
Rozdział VLEGACI BISKUPA RZYMSKIEGO
LEGACI BISKUPA RZYMSKIEGO
Biskupowi Rzymskiemu przysługuje przyrodzone i niezależne prawo mianowania i wysyłania swoich legatów, czy to do Kościołów partykularnych w różnych krajach lub regionach, czy też jednocześnie do państw i władz publicznych, jak również przenoszenia ich i odwoływania, z zachowaniem przepisów prawa międzynarodowego, w odniesieniu do wysyłania i odwoływania legatów ustanowionych w państwach.
Głównym zadaniem legata papieskiego jest stałe zacieśnianie i umacnianie więzi łączących Stolicę Apostolską z Kościołami partykularnymi. Tak więc, w odniesieniu do powierzonego mu okręgu, do papieskiego legata należy:
1° przesyłanie do Stolicy Apostolskiej wiadomości na temat warunków, w jakich znajdują się Kościoły partykularne, i o tym wszystkim, co dotyczy życia samego Kościoła i dobra dusz;
2° wspieranie biskupów czynem i radą, bez naruszania jednak wykonywanej przez nich władzy zgodnej z prawem;
3° promowanie częstych kontaktów z konferencją biskupów przez udzielanie jej wszechstronnej pomocy;
4° w odniesieniu do nominacji biskupów: przesyłanie lub proponowanie Stolicy Apostolskiej nazwisk kandydatów, jak również przeprowadzanie procesu informacyjnego dotyczącego tych, którzy mają być promowani, zgodnie z przepisami wydanymi przez Stolicę Apostolską;
5° usilne popieranie tego, co przyczynia się do pokoju, postępu i zgodnej współpracy między narodami;
6° podejmowanie wraz z biskupami odpowiednich kontaktów między Kościołem katolickim i innymi Kościołami lub wspólnotami kościelnymi, a nawet i religiami niechrześcijańskimi;
7° występowanie wobec władz państwowych, we wspólnym działaniu z biskupami, w obronie tego, co jest związane z misją Kościoła i Stolicy Apostolskiej;
8° wykonywanie ponadto pełnomocnictw oraz wypełnianie innych poleceń, przekazanych mu przez Stolicę Apostolską.
1° podtrzymywanie i ożywianie więzi między Stolicą Apostolską i władzami państwowymi;
2° prowadzenie rokowań w zakresie spraw dotyczących stosunków Kościoła i Państwa, a szczególnie negocjacji konkordatu czy innych umów tego rodzaju, jak również czuwanie nad wprowadzaniem ich w życie.
Ze względu na szczególny charakter posługi legata:
1° siedziba papieskiego poselstwa jest wyjęta spod władzy rządzenia ordynariusza miejsca, chyba że chodzi o zawieranie małżeństw;
2° wolno legatowi papieskiemu - po powiadomieniu, wedle możności, miejscowych ordynariuszy - we wszystkich kościołach jego poselstwa sprawować funkcje liturgiczne, także z użyciem pontyfikaliów.
Zadanie legata papieskiego nie wygasa z chwilą wakansu Stolicy Apostolskiej, chyba że co innego zastrzeżono w piśmie papieskim; wygasa natomiast po wypełnieniu zlecenia, wskutek odwołania podanego do wiadomości zainteresowanego oraz rezygnacji przyjętej przez Biskupa Rzymskiego.
Sekcja IIKOŚCIOŁY PARTYKULARNE ORAZ ICH ZESPOŁY
KOŚCIOŁY PARTYKULARNE ORAZ ICH ZESPOŁY
TYTUŁ IKOŚCIOŁY PARTYKULARNE I USTANOWIONA W NICH WŁADZA
KOŚCIOŁY PARTYKULARNE I USTANOWIONA W NICH WŁADZA
Rozdział IKOŚCIOŁY PARTYKULARNE
KOŚCIOŁY PARTYKULARNE
Kościoły partykularne, w których istnieje i z których się składa jeden i jedyny Kościół katolicki, to przede wszystkim diecezje, z którymi - jeżeli nie stwierdza się czegoś innego - są zrównane: prałatura terytorialna i opactwo terytorialne, wikariat apostolski i prefektura apostolska, jak również administratura apostolska erygowana na stałe.
Diecezję stanowi część Ludu Bożego powierzona pasterskiej pieczy biskupa z współpracującym z nim prezbiterium, tak by trwając przy swym pasterzu, zgromadzona przez niego w Duchu Świętym przez Ewangelię i Eucharystię, tworzyła Kościół partykularny, w którym prawdziwie obecny jest i działa jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół Chrystusa.
Prałaturę terytorialną albo opactwo terytorialne stanowi część Ludu Bożego w określonych granicach terytorialnych; troskę o nią, ze względu na szczególne uwarunkowania, powierza się prałatowi albo opatowi, który kieruje nią, na podobieństwo biskupa diecezjalnego, jako własny jej pasterz.
Jedynie najwyższa władza kościelna może erygować Kościoły partykularne, które - erygowane zgodnie z prawem - z mocy samego prawa nabywają osobowość prawną.
Rozdział IIBISKUPI
BISKUPI
O BISKUPACH W OGÓLNOŚCI
Biskupów nazywa się diecezjalnymi, gdy ich trosce została powierzona jakaś diecezja; pozostałych nazywa się tytularnymi.
1° odznaczania się niezachwianą wiarą, dobrymi obyczajami, pobożnością, gorliwością w trosce o dusze, mądrością, roztropnością i cnotami ludzkimi, jak również posiadania pozostałych przymiotów, które czynią go odpowiednim do wypełniania urzędu, o który chodzi;
2° dobrej opinii;
3° przynajmniej trzydziestu pięciu lat życia;
4° przynajmniej pięciu lat prezbiteratu;
5° doktoratu lub przynajmniej licencjatu z Pisma świętego, teologii albo prawa kanonicznego, uzyskanego w instytucie studiów wyższych zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską, lub przynajmniej prawdziwej biegłości w tych dyscyplinach.
Jeżeli nie ma prawnej przeszkody, promowany do biskupstwa w ciągu trzech miesięcy od otrzymania pisma apostolskiego powinien przyjąć sakrę biskupią, i to przed objęciem urzędu.
Przed kanonicznym objęciem swego urzędu, promowany powinien złożyć wyznanie wiary oraz przysięgę wierności wobec Stolicy Apostolskiej, zgodnie z formułą zatwierdzoną przez Stolicę Apostolską.
BISKUPI DIECEZJALNI
Biskup diecezjalny powinien otoczyć szczególną troską prezbiterów, wysłuchiwać ich jako pomocników i doradców, stać na straży przysługujących im uprawnień i troszczyć się o to, aby wypełniali właściwe ich stanowi obowiązki i mieli do dyspozycji środki oraz instytucje potrzebne do rozwoju życia duchowego i intelektualnego; jego troską ma być również zapewnienie im godziwego utrzymania oraz opieki socjalnej, zgodnie z przepisami prawa.
Biskup diecezjalny powinien z całą mocą popierać powołania do różnych posług oraz do życia konsekrowanego, okazując szczególną troskę o powołania kapłańskie i misyjne.
Pamiętając o tym, że ma obowiązek dawać przykład świętości poprzez miłość, pokorę i prostotę życia, biskup diecezjalny powinien na wszelkie sposoby zabiegać o wzrost świętości wiernych, zgodnie z własnym powołaniem każdego; a ponieważ jest głównym szafarzem Bożych misteriów, ma zabiegać ustawicznie o to, by wierni powierzeni jego pieczy dzięki sprawowaniu sakramentów wzrastali w łasce oraz poznawali tajemnicę paschalną i nią żyli.
Powinien często przewodniczyć sprawowaniu Najświętszej Eucharystii w kościele katedralnym lub w innym kościele swojej diecezji, zwłaszcza w święta nakazane oraz w inne uroczystości.
Biskup diecezjalny może wykonywać czynności pontyfikalne na terenie całej swojej diecezji; poza własną diecezją nie może tego czynić bez wyraźnego lub przynajmniej rozumnie domniemanego zezwolenia ordynariusza miejsca.
obowiązany dbać o utrzymanie dyscypliny wspólnej całemu Kościołowi i egzekwować przestrzeganie wszystkich ustaw kościelnych.
We wszystkich czynnościach prawnych diecezji biskup diecezjalny występuje w jej imieniu.
oraz czuwać nad tym, by w całej diecezji lub w obrębie jej poszczególnych okręgów wszystkie dzieła apostolskie, zachowując właściwy charakter każdego z nich, były koordynowane pod jego kierownictwem.
Wizytację pasterską biskup powinien odbywać z należytą pilnością, starając się, by przez zbytnie wydatki nie stać się dla nikogo przykry czy uciążliwy.
BISKUPI KOADIUTORZY I POMOCNICZY
Podobnie jak sam biskup diecezjalny, biskup koadiutor i biskup pomocniczy, mają obowiązek rezydencji w diecezji, której - poza wykonywaniem urzędu poza diecezją albo urlopem nieprzekraczającym jednego miesiąca - nie mogą opuszczać, chyba że na krótki czas.
Gdy chodzi o rezygnację z urzędu, do biskupa koadiutora i pomocniczego mają zastosowanie przepisy kan. 401 i 402 § 2.
Rozdział IIIPRZESZKODA W DZIAŁANIU I WAKANS STOLICY
PRZESZKODA W DZIAŁANIU I WAKANS STOLICY
PRZESZKODA W DZIAŁANIU STOLICY
Uważa się, że stolica biskupia ma przeszkodę w działaniu, jeżeli biskup diecezjalny na skutek uwięzienia, zesłania, wygnania albo niezdatności jest całkowicie pozbawiony możności wypełniania pasterskiej posługi w diecezji, nie mogąc nawet listownie porozumiewać się z diecezjanami.
Kto zgodnie z kan. 413 zostanie powołany do sprawowania pasterskiej posługi diecezją tymczasowo, tylko w okresie przeszkody w działaniu stolicy, podczas sprawowania opieki pasterskiej nad diecezją ma te same obowiązki i taką samą władzę, jakie prawo przyznaje administratorowi diecezjalnemu.
Gdyby kara kościelna zakazywała biskupowi diecezjalnemu sprawowania urzędu, wówczas metropolitaa jeżeli go nie ma lub o niego chodzi, to najstarszy promocją sufragan - powinien natychmiast powiadomić Stolicę Świętą, aby sama zaradziła.
WAKANS STOLICY
Stolica biskupia wakuje na skutek śmierci biskupa diecezjalnego, rezygnacji przyjętej przez Biskupa Rzymskiego, przeniesienia i pozbawienia, po powiadomieniu o tym biskupa.
Pozostaje w mocy wszystko, co zostało dokonane przez wikariusza generalnego albo wikariusza biskupiego do chwili otrzymania przez nich pewnej wiadomości o śmierci biskupa diecezjalnego; tak samo to, co zostało dokonane przez biskupa diecezjalnego albo przez wikariusza generalnego lub biskupiego aż do otrzymania pewnej wiadomości o wyżej wymienionych aktach papieskich.
1° otrzymuje władzę administratora diecezjalnego i ma jego obowiązki; ustaje jednak wszelka władza wikariusza generalnego i wikariusza biskupiego, z zastrzeżeniem wszakże kan. 409 § 2;
2° pobiera pełne wynagrodzenie związane z urzędem.
wypadku wakansu stolicy, aż do ustanowienia administratora diecezjalnego, rządy diecezją przechodzą na biskupa pomocniczego, a gdy jest ich kilku, na najstarszego promocją; jeżeli zaś nie ma biskupa pomocniczego - na kolegium konsultorów, chyba że Stolica Święta zarządziła inaczej. Kto tak przejmuje rządy diecezją, ma bezzwłocznie zwołać kolegium właściwe do wyznaczenia administratora diecezjalnego.
W wypadku wakansu stolicy wikariatu lub prefektury apostolskiej, rządy przejmuje prowikariusz lub proprefekt, mianowany w tym tylko celu przez wikariusza lub prefekta apostolskiego bezpośrednio po objęciu stolicy w posiadanie, chyba że Stolica Święta zarządziła inaczej.
Biskup pomocniczy, a gdy go nie ma, kolegium konsultorów ma obowiązek powiadomić jak najszybciej Stolicę Apostolską o śmierci biskupa, a ten, kogo wybrano administratorem diecezjalnym, o swoim wyborze.
Administrator diecezjalny ma być wybrany zgodnie z przepisami kan. 165178.
Kto w czasie wakansu stolicy kieruje diecezją przed wyznaczeniem administratora diecezjalnego, posiada władzę przyznaną przez prawo wikariuszowi generalnemu.
Administrator diecezjalny ma obowiązek rezydować w diecezji i odprawiać Mszę świętą za lud, zgodnie z przepisem kan. 388.
TYTUŁ IIZESPOŁY KOŚCIOŁÓW PARTYKULARNYCH
ZESPOŁY KOŚCIOŁÓW PARTYKULARNYCH
Rozdział IPROWINCJE I REGIONY KOŚCIELNE
PROWINCJE I REGIONY KOŚCIELNE
Do zebrania biskupów regionu kościelnego należy ożywianie współpracy i wspólnej działalności pasterskiej w ramach regionu; nie przysługują jednak takiemu zebraniu uprawnienia przyznane w kanonach niniejszego Kodeksu konferencji biskupów, chyba że niektóre zostaną specjalnie udzielone przez Stolicę Świętą.
Rozdział IIMETROPOLICI
METROPOLICI
Na czele prowincji kościelnej stoi metropolita będący arcybiskupem diecezji, której jest zwierzchnikiem; urząd ten jest związany ze stolicą biskupią, wskazaną albo zatwierdzoną przez Biskupa Rzymskiego.
1° czuwanie nad właściwym utrzymaniem wiary oraz dyscypliny kościelnej i powiadamianie Biskupa Rzymskiego o nadużyciach, jeżeli takie mają miejsce;
2° dokonywanie wizytacji kanonicznej, gdyby jej zaniedbał któryś z sufraganów - po uzyskaniu jednak przedtem aprobaty Stolicy Apostolskiej;
3° wyznaczenie administratora diecezjalnego, zgodnie z przepisem kan. 421 § 2 i 425 § 3.
Oprócz prerogatywy honoru, tytuł patriarchy i prymasa nie daje w Kościele łacińskim żadnej władzy rządzenia, chyba że w odniesieniu do niektórych z nich stwierdzałoby się coś innego na mocy przywileju apostolskiego albo zatwierdzonego zwyczaju.
Rozdział IIISYNODY PARTYKULARNE
SYNODY PARTYKULARNE
prowincjalnego.
Do konferencji biskupów należy:
1° zwołanie synodu plenarnego;
2° wybór miejsca odbycia synodu w granicach terytorium, dla którego jest ustanowiona konferencja;
3° wybranie spośród biskupów diecezjalnych przewodniczącego synodu plenarnego, który musi zostać zatwierdzony przez Stolicę Apostolską;
4° ustalenie porządku obrad oraz zagadnień, jakie mają być rozpatrywane, wskazanie dnia rozpoczęcia i czasu trwania synodu plenarnego, jego przeniesienie, przedłużenie i zakończenie.
1° zwołanie synodu prowincjalnego;
2° wybór miejsca odbycia synodu prowincjalnego, w granicach terytorium prowincji;
3° ustalenie porządku obrad oraz zagadnień, jakie mają być rozpatrywane, wskazanie dnia rozpoczęcia i czasu trwania synodu prowincjalnego, jego przeniesienie, przedłużenie i zakończenie.
1° biskupi diecezjalni;
2° biskupi koadiutorzy i pomocniczy;
3° inni biskupi tytularni, którzy na danym terytorium wykonują szczególne zadanie zlecone im przez Stolicę Apostolską albo konferencję biskupów.
1° wikariuszy generalnych i wikariuszy biskupich wszystkich Kościołów partykularnych terytorium;
2° przełożonych wyższych instytutów zakonnych oraz stowarzyszeń życia apostolskiego, w liczbie - tak w odniesieniu do mężczyzn, jak i kobiet - do ustalenia przez konferencję biskupów albo biskupów prowincji, wybranych odpowiednio przez wszystkich przełożonych wyższych instytutów i stowarzyszeń, mających swoją siedzibę na terytorium;
3° rektorów uniwersytetów kościelnych i katolickich oraz dziekanów wydziałów teologii i prawa kanonicznego, mających siedzibę na danym terytorium;
4° niektórych rektorów wyższych seminariów duchownych, w liczbie do ustalenia jak w n. 2, wybranych przez rektorów seminariów położonych na tym terytorium.
Synod partykularny powinien zatroszczyć się o zaspokojenie potrzeb pasterskich Ludu Bożego na własnym terytorium; wyposażony jest we władzę rządzenia, zwłaszcza ustawodawczą, tak aby - zachowując zawsze prawo powszechne Kościoła - mógł podejmować decyzje w tym, co wydaje się odpowiednie dla wzrostu wiary, ukierunkowania wspólnej działalności pasterskiej, poprawy obyczajów, zachowania, wprowadzenia albo strzeżenia wspólnej dyscypliny kościelnej.
Po zakończeniu synodu partykularnego przewodniczący powinien zatroszczyć się o przesłanie wszystkich akt synodu do Stolicy Apostolskiej; dekrety wydane przez synod nie mogą być promulgowane, dopóki nie zostaną sprawdzone przez Stolicę Apostolską; do samego synodu należy określenie sposobu promulgacji dekretów oraz czasu, od którego zaczną obowiązywać promulgowane dekrety.
Rozdział IVKONFERENCJE BISKUPÓW
KONFERENCJE BISKUPÓW
Konferencja biskupów, będąca instytucją stałą, jest zebraniem biskupów jakiegoś kraju lub określonego terytorium, wypełniających wspólnie pewne zadania duszpasterskie dla wiernych tego terytorium w celu pomnożenia dobra udzielanego ludziom przez Kościół, głównie przez różne formy i sposoby apostolatu odpowiednio przystosowane do bieżących okoliczności czasu i miejsca, z zachowaniem przepisów prawa.
Każda konferencja biskupów powinna sporządzić własny statut, podlegający sprawdzeniu przez Stolicę Apostolską, w którym - oprócz innych spraw - należy określić sposób odbywania zebrań plenarnych konferencji, przewidzieć radę stałą biskupów i sekretariat generalny konferencji, jak również inne urzędy oraz komisje, które zdaniem konferencji skuteczniej pomogą osiągnąć cel.
Zebrania plenarne konferencji biskupów powinny odbywać się przynajmniej raz w roku, a także wtedy, gdy wymagają tego szczególne okoliczności, zgodnie z postanowieniami statutu.
Po zakończeniu zebrania plenarnego konferencji biskupów jej przewodniczący powinien przesłać Stolicy Apostolskiej relację o pracach konferencji oraz jej dekrety, zarówno w celu zapoznania Stolicy Apostolskiej z działalnością konferencji, jak i dla ewentualnego sprawdzenia dekretów, gdyby takie były.
Zadaniem rady stałej biskupów jest czuwanie nad przygotowywaniem spraw, jakie mają być rozpatrywane na zebraniu plenarnym, oraz nad tym, by decyzje podjęte na zebraniu plenarnym zostały przekazane do właściwego wykonania; załatwia także inne sprawy zlecone jej zgodnie z postanowieniami statutu.
Do sekretariatu generalnego należy:
1° przygotowywanie relacji o pracach i dekretach zebrania plenarnego konferencji, jak również pracach rady stałej biskupów i powiadamianie o nich wszystkich członków konferencji; sporządzanie także innych dokumentów, na zlecenie przewodniczącego konferencji albo rady stałej;
2° powiadamianie sąsiednich konferencji biskupów o pracach i dokumentach, zgodnie z poleceniem zebrania plenarnego albo rady stałej biskupów.
TYTUŁ IIIWEWNĘTRZNA ORGANIZACJA KOŚCIOŁÓW PARTYKULARNYCH
WEWNĘTRZNA ORGANIZACJA KOŚCIOŁÓW PARTYKULARNYCH
Rozdział ISYNOD DIECEZJALNY
SYNOD DIECEZJALNY
Synod diecezjalny jest zebraniem wybranych kapłanów oraz innych wiernych Kościoła partykularnego, którzy dla dobra całej wspólnoty diecezjalnej świadczą pomoc biskupowi diecezjalnemu, zgodnie z postanowieniami kanonów zamieszczonych poniżej.
powinien się odbyć, jeżeli zdaniem biskupa diecezjalnego i po wysłuchaniu rady kapłańskiej, przemawiają za tym okoliczności.
tymczasowy rządca diecezji.
1° biskup koadiutor oraz biskupi pomocniczy;
2° wikariusze generalni i wikariusze biskupi oraz wikariusz sądowy;
3° kanonicy kościoła katedralnego;
4° członkowie rady kapłańskiej;
5° wierni świeccy, także członkowie instytutów życia konsekrowanego, wybrani przez radę duszpasterską w sposób i w liczbie do ustalenia przez biskupa diecezjalnego, a tam gdzie nie ma tej rady - w sposób określony przez biskupa diecezjalnego;
6° rektor wyższego seminarium diecezjalnego;
7° dziekani;
8° przynajmniej jeden prezbiter z każdego dekanatu, wybrany przez wszystkich pełniących tam duszpasterstwo; należy także wybrać innego prezbitera, który by go zastąpił, gdyby ten miał przeszkodę;
9° niektórzy przełożeni instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego, które posiadają dom w diecezji, wybrani w liczbie i w sposób określony przez biskupa diecezjalnego.
Jeżeli członek synodu nie mógłby wziąć w nim udziału z powodu prawnej przeszkody, nie może wysłać pełnomocnika, który by w jego imieniu w nim uczestniczył; powinien jednak powiadomić biskupa diecezjalnego o tej przeszkodzie.
Wszystkie zaproponowane tematy mają być poddane swobodnemu omówieniu przez członków na sesjach synodalnych.
Jedynym ustawodawcą na synodzie diecezjalnym jest biskup diecezjalny, a inni członkowie synodu mają tylko głos doradczy; wyłącznie on sam podpisuje deklaracje i dekrety synodalne, które jedynie jego powagą mogą być ogłoszone.
Biskup diecezjalny powinien podać do wiadomości metropolicie i konferencji biskupów treść deklaracji i dekretów synodalnych.
Rozdział IIKURIA DIECEZJALNA
KURIA DIECEZJALNA
Kuria diecezjalna składa się z tych instytucji i osób, które świadczą biskupowi pomoc w zarządzaniu całą diecezją, zwłaszcza w kierowaniu działalnością pasterską, w administrowaniu diecezją i wykonywaniu władzy sądowniczej.
Nominacja tych, którzy sprawują urzędy w kurii diecezjalnej, należy do biskupa diecezjalnego.
Wszyscy, którzy otrzymują urzędy w kurii, mają obowiązek:
1° złożyć przyrzeczenie, że będą wiernie wypełniać zadanie w sposób określony przez prawo lub przez biskupa;
2° zachować tajemnicę w zakresie i w sposób określony prawem albo przez biskupa.
Odnośnie do spraw i osób związanych w kurii z wykonywaniem władzy sądowniczej należy stosować przepisy Księgi VII Procesy; gdy zaś chodzi o sprawy dotyczące zarządzania diecezją, trzeba stosować przepisy kanonów zamieszczonych poniżej.
Dokumenty kurii powstałe w celu wywołania skutków prawnych muszą być podpisane przez ordynariusza, od którego pochodzą - co jest wymagane do ich ważności - jak również przez kanclerza kurii lub notariusza; kanclerz zaś ma obowiązek powiadomić o wspomnianych dokumentach moderatora kurii.
WIKARIUSZE GENERALNI I BISKUPI
diecezjalnego wikariusz generalny, który, wyposażony we władzę zwyczajną, zgodnie z przepisami zawartymi w zamieszczonych poniżej kanonach, ma wspierać biskupa w zarządzaniu całą diecezją.
Ilekroć jest to konieczne ze względu na sprawny zarząd diecezją, biskup diecezjalny może też ustanowić jednego lub kilku wikariuszy biskupich, którzy by albo w określonej części diecezji, albo w oznaczonym zakresie spraw, albo w odniesieniu do wiernych określonego obrządku lub do pewnej grupy osób posiadali taką samą władzę zwyczajną, jaka na mocy prawa powszechnego przysługuje wikariuszowi generalnemu, zgodnie z przepisami kanonów zamieszczonych poniżej.
właściwości, przysługują także upoważnienia habitualne udzielone biskupowi przez Stolicę Apostolską, jak również wykonywanie reskryptów, chyba że wyraźnie zastrzeżono inaczej albo upoważnienia zostały udzielone ze względu na osobiste przymioty biskupa diecezjalnego.
Wikariusz generalny i wikariusz biskupi mają referować biskupowi diecezjalnemu ważniejsze sprawy, tak zamierzone, jak i wykonane; nigdy też nie wolno im działać wbrew woli i zamierzeniom biskupa diecezjalnego.
KANCLERZ, INNI NOTARIUSZE I ARCHIWUM
Zadaniem notariuszy jest:
1° spisywanie aktów i sporządzanie dokumentów w sprawach dotyczących dekretów, zarządzeń, zobowiązań lub innych kwestii wymagających ich udziału;
2° wierne dokumentowanie na piśmie dokonywanych czynności, z umieszczeniem własnego podpisu i zaznaczeniem miejscowości, dnia, miesiąca i roku;
3° udostępnianie z rejestrów osobom, które zgodnie z prawem o to proszą, z zachowaniem koniecznych wymogów, aktów lub dokumentów oraz poświadczanie zgodności ich odpisów z oryginałem.
Kanclerz i notariusze mogą być swobodnie odwołani z urzędu przez biskupa diecezjalnego, ale nie przez administratora diecezjalnego, chyba że za zgodą kolegium konsultorów.
w archiwum, z krótkim opisem poszczególnych pism.
Z archiwum nie wolno wynosić dokumentów, chyba że tylko na krótki czas i za zgodą biskupa albo moderatora kurii i kanclerza jednocześnie.
gdy oskarżone w nich osoby zmarły, albo spraw zakończonych przed dziesięciu laty wyrokiem skazującym, zachowując krótkie streszczenie faktów wraz z tekstem wyroku kończącego postępowanie.
RADA DO SPRAW EKONOMICZNYCH I EKONOM
Oprócz zadań powierzonych jej w Księdze V Dobra doczesne Kościoła, rada do spraw ekonomicznych przygotowuje każdego roku, zgodnie ze wskazaniami biskupa diecezjalnego, preliminarz przychodów i wydatków przewidzianych w związku z zarządzaniem diecezją w roku następnym, jak również zatwierdza bilans przychodów i rozchodów za rok ubiegły.
Rozdział IIIRADA KAPŁAŃSKA I KOLEGIUM KONSULTORÓW
RADA KAPŁAŃSKA I KOLEGIUM KONSULTORÓW
Rada kapłańska powinna posiadać własny statut, zatwierdzony przez biskupa diecezjalnego i uwzględniający przepisy wydane w tej sprawie przez konferencję biskupów.
Gdy chodzi o wyznaczenie członków rady kapłańskiej, to:
1° mniej więcej połowa powinna być wybrana w sposób wolny przez samych kapłanów, zgodnie z przepisami kanonów zamieszczonych poniżej oraz statutu;
2° niektórzy kapłani, zgodnie z postanowieniami statutu, powinni być członkami stałymi, a więc należącymi do rady z racji powierzonego im urzędu;
3° biskup diecezjalny może swobodnie mianować niektórych członków rady.
1° wszyscy kapłani diecezjalni inkardynowani do diecezji;
2° kapłani diecezjalni nieinkardynowani do diecezji, jak również kapłani członkowie instytutu zakonnego albo stowarzyszenia życia apostolskiego, którzy przebywając na terenie diecezji, pełnią dla jej dobra jakiś urząd;
Sposób wyboru członków rady kapłańskiej powinien być określony w statucie, w ten jednak sposób, by wedle możności kapłani prezbiterium byli reprezentowani z uwzględnieniem przede wszystkim różnych rodzajów posług oraz różnych regionów diecezji.
przewodniczenie jej oraz określanie spraw, które mają być przedmiotem jej obrad, albo dopuszczanie spraw zgłoszonych przez członków.
Rozdział IVKAPITUŁY KANONIKÓW
KAPITUŁY KANONIKÓW
Kapituła kanoników, katedralna lub kolegiacka, to kolegium kapłanów, którego zadaniem jest sprawowanie bardziej uroczystych czynności liturgicznych w kościele katedralnym albo kolegiackim; do kapituły katedralnej należy ponadto wypełnianie zadań zleconych jej przez prawo albo przez biskupa diecezjalnego.
Erygowanie kapituły katedralnej, dokonywanie w niej zmian albo jej zniesienie są zarezerwowane dla Stolicy Apostolskiej.
Każda kapituła, tak katedralna, jak i kolegiacka, powinna mieć własny statut, uchwalony zgodnym z prawem aktem kapitulnym i zatwierdzony przez biskupa diecezjalnego; statutu tego nie wolno zmieniać ani znosić bez aprobaty biskupa diecezjalnego.
kolegiackiego, ma na mocy urzędu upoważnienie, którego jednak nie może innym delegować, do uwalniania w zakresie sakramentalnym od cenzur latae sententiae, niezadeklarowanych i niezarezerwowanych dla Stolicy Apostolskiej; na terenie diecezji może uwalniać także obcych, a diecezjan również poza diecezją.
odznaczającym się wiedzą i prawością życia, którzy chwalebnie pełnili posługę.
Rozdział VRADA DUSZPASTERSKA
RADA DUSZPASTERSKA
W poszczególnych diecezjach, gdy przemawiają za tym okoliczności duszpasterskie, powinna być ustanowiona rada duszpasterska, która działając pod władzą biskupa ma za zadanie badać i oceniać to wszystko, co wiąże się z działalnością duszpasterską w diecezji, oraz przedkładać wynikające z tego wnioski praktyczne.
Rozdział VIPARAFIE, PROBOSZCZOWIE I WIKARIUSZE PARAFIALNI
PARAFIE, PROBOSZCZOWIE I WIKARIUSZE PARAFIALNI
Jako ogólną zasadę przyjmuje się, że parafia powinna być terytorialna, a więc ma obejmować wszystkich wiernych określonego terytorium; tam jednak, gdzie jest to wskazane, należy tworzyć parafie personalne, ukształtowane ze względu na obrządek, język, narodowość wiernych jakiegoś terytorium, albo z jeszcze innej określonej racji.
Proboszcz jest własnym pasterzem zleconej mu parafii, który sprawuje opiekę duszpasterską nad powierzoną mu wspólnotą pod władzą biskupa diecezjalnego; jest powołany do uczestnictwa w jego Chrystusowej posłudze, aby wykonywać dla tej wspólnoty zadania nauczania, uświęcania i rządzenia we współpracy także z innymi prezbiterami lub diakonami oraz świadczącymi pomoc wiernymi świeckimi, zgodnie z przepisami prawa.
Proboszcz powinien cieszyć się stałością na urzędzie i dlatego ma być mianowany na czas nieokreślony; na czas określony biskup diecezjalny może mianować proboszcza tylko wtedy, gdy dopuszcza to dekret konferencji biskupów.
Przy utrzymaniu w mocy przepisu kan. 682 § 1, powierzenie urzędu proboszczowskiego przysługuje biskupowi diecezjalnemu i to przez swobodne nadanie, chyba że ktoś posiadałby prawo prezentacji albo wyboru.
Wakującą parafię biskup diecezjalny powinien powierzyć temu, kogo po rozważeniu wszystkich okoliczności uzna za zdatnego do wypełniania w niej parafialnej posługi, wykluczając wszelki wzgląd na osobę; aby urobić sobie sąd o zdatności, powinien wysłuchać zdania dziekana i przeprowadzić odpowiednie badania, w razie potrzeby zasięgając opinii niektórych prezbiterów oraz wiernych świeckich.
W okresie wakansu stolicy albo przeszkody w jej działaniu do administratora diecezjalnego albo innego tymczasowego jej zarządcy należy:
1° ustanawianie lub zatwierdzanie kapłanów, którzy zgodnie z prawem zostali na parafię prezentowani albo wybrani;
2° mianowanie proboszczów, gdy stolica od roku wakuje albo ma przeszkodę w działaniu.
Do funkcji specjalnie powierzonych proboszczowi należą:
1° udzielanie chrztu;
2° udzielanie sakramentu bierzmowania osobom znajdującym się w niebezpieczeństwie śmierci, zgodnie z przepisem kan. 883, 3°;
3° udzielanie Wiatyku i namaszczenia chorych, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 1003 § 2 i 3, a także udzielanie błogosławieństwa apostolskiego;
4° asystowanie przy zawieraniu małżeństw i błogosławienie małżeństw;
5° odprawianie pogrzebów;
6° błogosławienie wody chrzcielnej w okresie wielkanocnym, prowadzenie procesji poza kościołem oraz dokonywanie uroczystych błogosławieństw poza kościołem;
7° bardziej uroczyste sprawowanie Eucharystii w niedziele i święta nakazane.
Nawet jeżeli ktoś inny wykonał dane zadanie parafialne, to jednak ofiary przyjęte z tej okazji powinien przekazać do parafialnej masy majątkowej, chyba że pewna jest przeciwna wola ofiarodawcy w odniesieniu do ofiar dobrowolnych; do biskupa diecezjalnego należy - po wysłuchaniu zdania rady kapłańskiej - ustanowienie przepisów dotyczących przeznaczenia tychże ofiar oraz wynagrodzenia duchownych wypełniających to zadanie.
We wszystkich czynnościach prawnych proboszcz występuje w imieniu parafii, zgodnie z przepisami prawa; powinien dbać o to, by dobra parafii były zarządzane zgodnie z przepisami kan. 1281-1288.
Każda parafia powinna mieć radę do spraw ekonomicznych, która rządzi się nie tylko przepisami prawa powszechnego, lecz także przepisami wydanymi przez biskupa diecezjalnego, i w której wierni, wyłonieni zgodnie z tymi przepisami, świadczą proboszczowi pomoc w zarządzaniu dobrami parafialnymi, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 532.
Gdy parafia wakuje albo proboszcz na skutek uwięzienia, zesłania lub wygnania, niezdatności lub słabego zdrowia, lub z innej przyczyny nie może wypełniać posługi duszpasterskiej w parafii, biskup diecezjalny powinien jak najszybciej wyznaczyć administratora parafialnego, mianowicie kapłana, który by zastępował proboszcza, zgodnie z przepisem kan. 540.
proboszczowi sprawozdanie finansowe.
Kapłani, którym zgodnie z przepisem kan. 517 § 1 powierza się solidarne wykonywanie opieki duszpasterskiej nad jedną albo jednocześnie kilkoma parafiami:
1° powinni posiadać kwalifikacje, o których mowa w kan. 521;
2° mają być mianowani lub ustanowieni z zachowaniem przepisów kan. 522 i 524;
3° przejmują obowiązki duszpasterskie dopiero z chwilą objęcia parafii w posiadanie; ich moderator obejmuje ją w posiadanie zgodnie z przepisami kan. 527 § 2, zaś dla pozostałych kapłanów wyznanie wiary dokonane w sposób przewidziany prawem zastępuje akt objęcia w posiadanie.
1° są związani obowiązkiem rezydencji;
2° wspólnie mają ustalić, w jakiej kolejności każdy z nich ma odprawiać Mszę świętą za lud, zgodnie z przepisem kan. 534;
3° przy podejmowaniu czynności prawnych jedynie moderator występuje w imieniu jednej albo kilku parafii powierzonych zespołowi.
Gdy traci urząd jeden kapłan z zespołu, o którym mowa w kan. 517 § 1, lub moderator zespołu, a także gdy ktoś z nich staje się niezdatny do wykonywania pasterskiej posługi, nie wakuje parafia lub parafie powierzone zespołowi; natomiast biskup diecezjalny powinien mianować nowego moderatora; zanim jednak biskup mianuje innego, zadanie to powinien wypełniać kapłan tegoż zespołu, najstarszy nominacją.
Aby zostać ważnie mianowanym wikariuszem parafialnym, trzeba mieć święcenia prezbiteratu.
Wikariusza parafialnego mianuje swobodnie biskup diecezjalny po wysłuchaniu, jeżeli uzna to za pożyteczne, proboszcza albo proboszczów parafii, dla których go się ustanawia, a także dziekana, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 682 § 1.
Podczas nieobecności proboszcza, jeżeli biskup diecezjalny nie postanowił inaczej, zgodnie z przepisem kan. 533 § 3, i jeżeli nie został ustanowiony administrator parafialny, należy przestrzegać przepisów kan. 541 § 1; w takim przypadku wikariusz ma również wszystkie obowiązki proboszcza, z wyjątkiem obowiązku odprawiania Mszy świętej za lud.
W odniesieniu do ofiar, jakie wierni składają wikariuszowi z okazji wykonywania pasterskiej posługi, należy przestrzegać przepisów kan. 531.
Biskup diecezjalny albo administrator diecezjalny może ze słusznej przyczyny odwołać wikariusza parafialnego, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 682 § 2.
Rozdział VIIDZIEKANI
DZIEKANI
1° promowania i koordynowania w ramach dekanatu wspólnej działalności duszpasterskiej;
2° czuwania nad tym, by duchowni jego okręgu prowadzili życie odpowiadające ich stanowi i starannie wypełniali swoje obowiązki;
3° czuwania nad tym, by święte czynności były sprawowane zgodnie z przepisami liturgicznymi, by czystość i piękno kościoła oraz sprzętu liturgicznego, zwłaszcza w sprawowaniu i przechowywaniu Najświętszego Sakramentu były starannie utrzymywane; żeby księgi parafialne były właściwie spisywane i należycie przechowywane, dobra kościelne prawidłowo zarządzane, a dom parafialny otoczony stosowną opieką.
1° ma zabiegać o to, by duchowni, zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego, uczestniczyli w określonym czasie w prelekcjach, sesjach teologicznych albo konferencjach, zgodnie z przepisem kan. 279 § 2;
2° powinien troszczyć się o dostarczenie pomocy duchowych prezbiterom swego okręgu; najbardziej zaś otaczać troską tych kapłanów, którzy znajdują się w trudniejszych okolicznościach życiowych lub przeżywają problemy.
Rozdział VIIIREKTORZY KOŚCIOŁÓW I KAPELANI
REKTORZY KOŚCIOŁÓW I KAPELANI
REKTORZY KOŚCIOŁA
Przez rektorów kościołów rozumie się tutaj kapłanów, którym powierzono troskę o pewien kościół, który nie jest ani parafialny, ani kapitulny, ani złączony z domem wspólnoty zakonnej albo stowarzyszenia życia wspólnego, którzy sprawują w nim święte czynności.
Z zastrzeżeniem przepisu kan. 262, rektor w powierzonym sobie kościele nie może sprawować czynności parafialnych, o których mowa w kan. 530, n. 1-6, bez zgody albo - jeżeli sprawa tego wymaga - delegacji proboszcza.
W powierzonym sobie kościele rektor może sprawować obrzędy liturgiczne, nawet uroczyste, z zachowaniem zgodnych z prawem przepisów fundacyjnych i jeżeli - zgodnie z osądem ordynariusza miejsca - nie będzie to w żaden sposób szkodziło posłudze parafialnej.
Jeżeli ordynariusz miejsca uzna to za pożyteczne, może nakazać rektorowi, aby w powierzonym mu kościele sprawował dla wiernych określone święte czynności, nawet parafialne, jak również, by kościół był dostępny dla pewnych zespołów wiernych, w celu odprawiania w nim obrzędów liturgicznych.
Bez zezwolenia rektora lub innego prawnego przełożonego nie wolno nikomu w kościele sprawować Eucharystii, udzielać sakramentów lub wykonywać innych świętych czynności; zezwolenie to albo jego odmowa muszą być udzielone zgodnie z przepisami prawa.
Rektor kościoła, pod władzą ordynariusza miejsca i z zachowaniem zgodnego z prawem statutu oraz praw nabytych, obowiązany jest czuwać, aby święte czynności były sprawowane w kościele godnie, z zachowaniem przepisów liturgicznych i kanonicznych, zobowiązania wiernie wypełniane, dobra starannie zarządzane, by sprzęt liturgiczny i budynki sakralne były restaurowane i ozdabiane, by nie działo się nic, co nie przystoi świętości miejsca oraz poszanowaniu domu Bożego.
Ordynariusz miejsca może ze słusznej przyczyny, zgodnie z własnym osądem, odwołać rektora kościoła, chociażby był przez innych wybrany albo prezentowany, z zachowaniem przepisu kan. 682 § 2.
KAPELANI
Kapelanem jest kapłan, któremu powierza się na stałe, przynajmniej w pewnym zakresie, opiekę duszpasterską nad jakąś wspólnotą albo specjalnym zespołem wiernych, wykonywaną zgodnie z postanowieniami prawa powszechnego lub partykularnego.
Jeżeli w prawie nie zastrzega się czego innego albo komuś nie przysługują, zgodnie z prawem, specjalne uprawnienia, kapelana mianuje ordynariusz miejsca, do którego należy także ustanowienie prezentowanego albo zatwierdzenie wybranego kapłana.
W miarę możności należy powoływać kapelanów dla tych, którzy ze względu na warunki życia nie mogą korzystać ze zwyczajnej opieki proboszczów, a więc dla emigrantów, wygnańców, uchodźców, nomadów, osób odbywających podróż morską.
Kapelani wojskowi rządzą się ustawami szczególnymi.
Jeżeli z siedzibą jakiejś wspólnoty albo zespołu jest złączony kościół nieparafialny, kapelanem powinien być rektor tego kościoła, chyba inne rozwiązanie wynika z troski o wspólnotę albo kościół.
W wykonywaniu swojego pasterskiego zadania kapelan ma zachowywać należną łączność z proboszczem.
W kwestii odwołania kapelana należy stosować przepis kan. 563.
CZĘŚĆ IIIINSTYTUTY ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZENIA ŻYCIA APOSTOLSKIEGO
INSTYTUTY ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZENIA ŻYCIA APOSTOLSKIEGO
Sekcja IINSTYTUTY ŻYCIA KONSEKROWANEGO
INSTYTUTY ŻYCIA KONSEKROWANEGO
TYTUŁ IPRZEPISY WSPÓLNE WSZYSTKIM INSTYTUTOM ŻYCIA KONSEKROWANEGO
PRZEPISY WSPÓLNE WSZYSTKIM INSTYTUTOM ŻYCIA KONSEKROWANEGO
Rady ewangeliczne oparte na nauce i przykładzie Chrystusa-Nauczyciela są darem Bożym, który Kościół otrzymał od Pana i z Jego łaski ustawicznie zachowuje.
Do właściwej władzy kościelnej należy interpretacja rad ewangelicznych, regulowanie ich praktyki poprzez ustawy oraz ustanawianie stałych form takiego życia przez zatwierdzenie kanoniczne, jak również odpowiednia troska, aby instytuty wzrastały i rozwijały się zgodnie z duchem ich założycieli i zdrowych tradycji.
Bardzo liczne są w Kościele instytuty życia konsekrowanego, które posiadają różne dary - według udzielonej im łaski - naśladując dokładnie Chrystusa, czy to modlącego się, czy głoszącego Królestwo Boże, czy dobrze czyniącego ludziom, czy też obcującego z nimi w świecie, zawsze jednak wypełniającego wolę Ojca.
Wszyscy powinni wiernie zachowywać myśl i zamierzenia założycieli, zatwierdzone przez właściwą władzę kościelną, dotyczące natury, celu, ducha i charakteru instytutu, jak również zdrowe jego tradycje, co razem stanowi dziedzictwo tegoż instytutu.
Biskupi diecezjalni mogą, każdy na własnym terytorium, ważnie erygować formalnym dekretem instytuty życia konsekrowanego, po uprzednim pisemnym zezwoleniu Stolicy Apostolskiej.
Agregacja jednego instytutu życia konsekrowanego do drugiego jest zarezerwowana dla właściwej władzy instytutu agregującego, z zachowaniem zawsze kanonicznej autonomii instytutu agregowanego.
Dzielenie instytutu na części, niezależnie od tego, jaką noszą nazwę, erygowanie nowych, łączenie już erygowanych lub dokonywanie zmian ich granic należą do właściwej władzy instytutu, zgodnie z postanowieniami konstytucji.
Łączenia i unie instytutów życia konsekrowanego są zarezerwowane tylko dla Stolicy Apostolskiej; dla niej również jest zarezerwowane tworzenie konfederacji lub federacji.
Zmiany w instytutach życia konsekrowanego dotyczące tych elementów, które zostały zatwierdzone przez Stolicę Apostolską, nie mogą być wprowadzane bez jej zezwolenia.
Zniesienie instytutu należy do wyłącznej właściwości Stolicy Apostolskiej, dla której też jest zastrzeżona decyzja dotycząca dóbr doczesnych instytutu.
Zniesienie części instytutu należy do właściwej władzy tegoż instytutu.
Instytut życia konsekrowanego nazywa się instytutem na prawie papieskim, jeżeli został erygowany przez Stolicę Świętą albo został przez nią zatwierdzony formalnym dekretem; natomiast instytutem na prawie diecezjalnym nazywa się wtedy, gdy został erygowany przez biskupa diecezjalnego, a nie otrzymał od Stolicy Apostolskiej dekretu zatwierdzającego.
Dla zwiększenia dobra instytutów oraz w trosce o zaspokojenie potrzeb apostolatu, papież, na mocy swego prymatu obejmującego cały Kościół, może ze względu na wspólny pożytek wyjmować instytuty życia konsekrowanego spod rządów ordynariuszy miejsca i poddawać je tylko sobie lub innej władzy kościelnej.
Przy utrzymaniu w mocy kan. 586, instytuty na prawie papieskim podlegają bezpośrednio i wyłącznie władzy Stolicy Apostolskiej w zakresie wewnętrznego zarządu i dyscypliny.
Instytut na prawie diecezjalnym pozostaje, z zachowaniem w mocy kan. 586, pod szczególną opieką biskupa diecezjalnego.
Ewangeliczna rada czystości podjęta ze względu na Królestwo niebieskie, będąca znakiem przyszłego świata i źródłem obfitszej płodności w niepodzielnym sercu, zawiera w sobie obowiązek doskonałej wstrzemięźliwości w celibacie.
Ewangeliczna rada ubóstwa w celu naśladowania Chrystusa, który będąc bogaty stał się dla nas ubogim, prócz życia w rzeczywistości i w duchu ubogiego, prowadzonego pracowicie, w umiarze i dalekiego od ziemskich bogactw, niesie ze sobą zależność i ograniczenie w używaniu dóbr i rozporządzaniu nimi, zgodnie z własnym prawem poszczególnych instytutów.
Ewangeliczna rada posłuszeństwa, podjęta w duchu wiary i miłości w celu naśladowania Chrystusa posłusznego aż do śmierci, zobowiązuje do podporządkowania własnej woli prawowitym przełożonym, zastępującym Boga, gdy wydają polecenia zgodnie z własnymi konstytucjami.
Życie braterskie, właściwe każdemu instytutowi, przez które wszyscy jego członkowie jednoczą się w szczególną jakby rodzinę w Chrystusie, powinno być tak określone, aby stawało się dla wszystkich formą wzajemnego wsparcia w wypełnianiu własnego powołania. Przez braterską zaś wspólnotę, zaszczepioną i ugruntowaną w miłości, członkowie instytutu powinni stać się przykładem powszechnego pojednania w Chrystusie.
pustelnicze, czyli anachoretyczne, w którym wierni przez surowsze odsunięcie się od świata, milczenie w odosobnieniu, gorliwą modlitwę i pokutę poświęcają swoje życie na chwałę Boga i zbawienie świata.
Zatwierdzanie nowych form życia konsekrowanego jest zarezerwowane wyłącznie dla Stolicy Apostolskiej. Biskupi diecezjalni zaś powinni się starać rozeznawać nowe dary życia konsekrowanego, powierzane przez Ducha Świętego Kościołowi, i wspomagać ich promotorów, aby możliwie najlepiej wyrażali swoje zamierzenia i chronili je odpowiednimi statutami, korzystając zwłaszcza z przepisów ogólnych zawartych w tej części Kodeksu.
To, co postanawia się o instytutach życia konsekrowanego oraz o ich członkach, odnosi się w jednakowym stopniu do obu płci, chyba że co innego wynika z kontekstu lub natury rzeczy.
TYTUŁ IIINSTYTUTY ZAKONNE
INSTYTUTY ZAKONNE
Rozdział IDOMY ZAKONNE, ICH ERYGOWANIE I ZNOSZENIE
DOMY ZAKONNE, ICH ERYGOWANIE I ZNOSZENIE
Wspólnota zakonna powinna mieszkać w domu ustanowionym zgodnie z prawem, pozostając pod władzą przełożonego wyznaczonego zgodnie z przepisami prawa; każdy dom powinien mieć przynajmniej kaplicę, w której należy sprawować i przechowywać Eucharystię, aby była rzeczywiście centrum wspólnoty.
Zgoda biskupa diecezjalnego na erygowanie domu zakonnego danego instytutu zawiera w sobie prawo do:
1° prowadzenia życia zgodnie z charakterem i własnymi celami instytutu;
2° wykonywania zgodnie z przepisami prawa własnych dzieł instytutu, z uwzględnieniem warunków dołączonych do zgody;
3° posiadania kościoła, gdy chodzi o instytuty kleryckie, z zastrzeżeniem przepisu kan. 1215 § 3, oraz wykonywania świętych posług zgodnie z przepisami prawa.
Wymagana jest zgoda biskupa diecezjalnego na przeznaczenie domu zakonnego na dzieła apostolskie różne od tych, dla których został ustanowiony; nie jest ona jednak potrzebna, gdy chodzi o zmiany, które przy zachowaniu praw fundacyjnych odnoszą się tylko do wewnętrznego zarządu i dyscypliny.
pod zarządem i pieczą własnego przełożonego, jest domem niezależnym, chyba że konstytucje postanawiają inaczej.
Klasztory mniszek złączone z jakimś instytutem męskim zachowują własny sposób życia i zarząd, zgodnie z konstytucjami. Wzajemne prawa i obowiązki powinny być określone tak, by z połączenia wynikało dobro duchowe.
Klasztor niezależny, który poza własnym przełożonym nie ma innego wyższego przełożonego ani nie jest złączony z jakimś instytutem zakonnym w ten sposób, że przełożony tego instytutu ma określoną przez konstytucje rzeczywistą władzę nad tym klasztorem, jest powierzony szczególnemu nadzorowi biskupa diecezjalnego, zgodnie z przepisami prawa.
z zachowaniem, odnośnie do majątku, przepisów konstytucji.
Rozdział IIZARZĄD INSTYTUTÓW
ZARZĄD INSTYTUTÓW
PRZEŁOŻENI I RADY
Przełożeni powinni wypełniać swoją funkcję i sprawować władzę zgodnie z postanowieniami prawa powszechnego oraz własnego.
Władzę otrzymaną od Boga przez posługę Kościoła przełożeni powinni sprawować w duchu służby. Nastawieni więc na przyjmowanie woli Bożej w wykonywaniu swej posługi, mają kierować podwładnymi jako dziećmi Bożymi; pobudzając, z szacunkiem dla ludzkiej godności, ich dobrowolne posłuszeństwo, powinni chętnie ich wysłuchiwać i wspierać wspólną inicjatywę dla dobra instytutu i Kościoła, zawsze jednak z zachowaniem swojej władzy w zakresie podejmowania rozstrzygnięć i wydawania poleceń.
Przełożeni powinni gorliwie wypełniać swój urząd i wraz z powierzonymi sobie zakonnikami starać się budować braterską wspólnotę w Chrystusie, w której szuka się i miłuje przede wszystkim Boga. Powinni więc karmić często swoich podwładnych słowem Bożym i prowadzić ich do sprawowania świętej liturgii. Mają być dla nich przykładem w pielęgnowaniu cnót oraz w respektowaniu przepisów i tradycji własnego instytutu; odpowiednio zaradzać ich potrzebom, gorliwie otaczać opieką i odwiedzać chorych, poskramiać niespokojnych, pocieszać małodusznych i mieć cierpliwość dla wszystkich.
Przełożonymi wyższymi są ci, którzy kierują całym instytutem lub jego prowincją bądź inną zrównaną z nią częścią lub domem niezależnym, a także ich wikariusze. Wliczają się do nich opat prymas oraz przełożony kongregacji monastycznej, którzy jednak nie mają całej władzy, jaką prawo powszechne przyznaje przełożonym wyższym.
Zespół wielu domów, który pod kierownictwem jednego przełożonego stanowi najwyższą jednostkę podziału danego instytutu, erygowany kanonicznie przez uprawnioną władzę, nazywa się prowincją.
Najwyższy przełożony otrzymuje władzę - którą powinien sprawować zgodnie z przepisami własnego prawa - nad wszystkimi prowincjami instytutu, domami i członkami instytutu; pozostali przełożeni mają władzę w ramach swojego zadania.
Do ważnego mianowania albo wybierania członków instytutu na funkcję przełożonego wymaga się upływu odpowiedniego czasu od złożenia przez nich profesji wieczystej lub definitywnej, określonego prawem własnym, a w stosunku do przełożonych wyższych - określonego w konstytucjach.
Kan: 626 - Przełożeni w nadawaniu urzędów i członkowie instytutu w dokonywaniu wyborów powinni przestrzegać przepisów prawa powszechnego oraz własnego prawa, a także powstrzymywać się od jakichkolwiek nadużyć oraz względów osobistych, mając zaś przed oczyma tylko Boga i dobro instytutu, powinni mianować albo wybierać tych, których wobec Pana uznają za rzeczywiście godnych i zdatnych. Ponadto mają się wystrzegać zabiegania o głosy w wyborach, bezpośrednio lub pośrednio, dla siebie lub dla innych.
1° klasztory niezależne, o których mowa w kan. 615;
2° poszczególne domy instytutu na prawie diecezjalnym, położone na jego terytorium.
Przełożeni powinni przebywać w swoich domach i nie opuszczać ich, poza wypadkami przewidzianymi we własnym prawie.
KAPITUŁY
Własne prawo powinno dokładnie określić to, co dotyczy innych kapituł instytutu oraz innych podobnych zebrań, a mianowicie ich naturę, władzę, skład osobowy, zasady proceduralne i czas ich odbywania.
DOBRA DOCZESNE I ICH ZARZĄD
Klasztory niezależne, o których mowa w kan. 615, powinny raz w roku składać sprawozdanie finansowe z zarządu ordynariuszowi miejsca; ponadto ordynariuszowi miejsca przysługuje prawo wglądu w sprawy gospodarcze domu zakonnego na prawie diecezjalnym.
Uwzględniając miejscową sytuację, instytuty powinny zabiegać o dawanie świadectwa, niejako zbiorowego, miłości i ubóstwa oraz powinny stosownie do możliwości przeznaczać część własnych dóbr na potrzeby Kościoła, jak również na utrzymanie ubogich.
Rozdział IIIPRZYJMOWANIE KANDYDATÓW I FORMACJA ZAKONNIKÓW
PRZYJMOWANIE KANDYDATÓW I FORMACJA ZAKONNIKÓW
PRZYJĘCIE DO NOWICJATU
Prawo przyjmowania kandydatów do nowicjatu należy do przełożonych wyższych zgodnie z własnym prawem.
Przełożeni, kierując się uważną troską, powinni przyjmować tylko tych, którzy - oprócz wymaganego wieku - cieszą się dobrym zdrowiem, mają odpowiedni charakter i przymioty świadczące o wystarczającej dojrzałości, konieczne do podjęcia życia właściwego danemu instytutowi; zdrowie, charakter i dojrzałość należy w razie potrzeby zweryfikować również przy pomocy biegłych, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 220.
1° ten, kto nie ukończył jeszcze siedemnastego roku życia;
2° małżonek w czasie trwania małżeństwa;
3° ten, kto jest aktualnie związany świętym węzłem z instytutem życia konsekrowanego lub jest włączony do stowarzyszenia życia apostolskiego, z zastrzeżeniem przepisu kan. 684;
4° ten, kto wstępuje do instytutu pod wpływem przemocy, ciężkiej bojaźni albo podstępu lub kto został przyjęty przez przełożonego działającego pod takim samym wpływem;
5° ten, kto zataił swoje włączenie do jakiegoś instytutu życia konsekrowanego albo stowarzyszenia życia apostolskiego.
Przełożonym nie wolno przyjmować do nowicjatu duchownych diecezjalnych bez porozumienia się z własnym ich ordynariuszem, jak również osób obciążonych długiem, którego nie są w stanie spłacić.
świadectwo chrztu i bierzmowania oraz stanu wolnego.
stwierdzających wymaganą zdatność kandydatów i brak przeszkód.
NOWICJAT I KSZTAŁCENIE NOWICJUSZY
Nowicjat, którym rozpoczyna się życie w instytucie, zmierza ku temu, by nowicjusze dokładniej rozpoznali Boże powołanie i to odpowiadające temu właśnie instytutowi, by doświadczyli sposobu życia instytutu, przepoili umysł i serce jego duchem, a także by można było potwierdzić ich zamiar i zdatność.
pod kierownictwem mistrza, zgodnie z programem formacji określonym własnym prawem.
i potwierdzenie powołania nowicjuszy, a także stopniowe formowanie ich do prowadzenia życia w doskonałości, w sposób właściwy instytutowi.
i chrześcijańskich; przez modlitwę i samozaparcie mają być wprowadzani na drogę pełniejszej doskonałości; należy ich wdrażać w kontemplowanie misterium zbawienia, w lekturę i rozważanie Pisma świętego; przygotowywać do kultu Bożego sprawowanego w świętej liturgii; nauczyć sposobu prowadzenia życia konsekrowanego Bogu i ludziom w Chrystusie przez praktykowanie rad ewangelicznych; mają być zaznajamiani z charakterem i duchem, celem i karnością, historią i życiem własnego instytutu, jak również przepajani miłością do Kościoła i jego pasterzy.
PROFESJA ZAKONNA
Przez profesję zakonną członkowie zobowiązują się publicznym ślubem do zachowania trzech rad ewangelicznych, zostają konsekrowani przez posługę Kościoła Bogu i włączeni do instytutu z prawami i obowiązkami określonymi w prawie.
Profesja czasowa powinna być składana na okres przewidziany we własnym prawie, nie krótszy niż trzy lata i nie dłuższy niż sześć lat.
Do ważności profesji czasowej wymaga się, aby:
1° ten, kto zamierza ją złożyć, ukończył przynajmniej osiemnasty rok życia;
2° nowicjat został odbyty ważnie;
3° nastąpiło dopuszczenie, dokonane zgodnie z prawem w sposób wolny przez właściwego przełożonego, po wysłuchaniu zdania swojej rady;
4° była ona wyraźna i została złożona bez przemocy, ciężkiej bojaźni albo podstępu;
5° została przyjęta przez właściwego przełożonego, osobiście lub za pośrednictwem kogoś innego.
Oprócz warunków określonych w kan. 656, n. 3, 4 i 5, i innych dodanych przez własne prawo, do ważności profesji wieczystej wymaga się:
1° ukończenia przynajmniej dwudziestego pierwszego roku życia;
2° uprzedniej profesji czasowej, przynajmniej przez trzy lata, z zastrzeżeniem przepisu kan. 657 § 3.
KSZTAŁCENIE ZAKONNIKÓW
W poszczególnych instytutach ma być realizowana formacja wszystkich zakonników po pierwszej profesji, mająca na celu ich coraz pełniejsze życie w sposób właściwy danemu instytutowi oraz coraz doskonalszą realizację jego misji.
Formacja ma być systematyczna, przystosowana do zdolności zakonników, duchowa i apostolska, naukowa i zarazem praktyczna, uwieńczona także, jeżeli to jest wskazane, uzyskaniem odpowiednich tytułów, tak kościelnych, jak i świeckich.
Zakonnicy przez całe życie powinni gorliwie kontynuować swoją formację duchową, naukową i praktyczną, natomiast przełożeni powinni zapewnić im potrzebne do tego środki i czas.
Rozdział IVOBOWIĄZKI I PRAWA INSTYTUTÓW ORAZ ICH CZŁONKÓW
OBOWIĄZKI I PRAWA INSTYTUTÓW ORAZ ICH CZŁONKÓW
Za najwyższą regułę swego życia zakonnicy powinni uważać naśladowanie Chrystusa ukazane w Ewangelii i wyrażone w konstytucjach własnego instytutu.
Zakonnicy mają często zwracać swoją myśl ku Bogu, codziennie dokonywać rachunku sumienia i często przystępować do sakramentu pokuty.
W korzystaniu z środków społecznego przekazu należy zachować konieczne rozeznanie oraz unikać tego, co przynosi szkodę własnemu powołaniu i stanowi zagrożenie dla czystości osoby konsekrowanej.
przystosowaną do charakteru i misji instytutu, zgodnie z postanowieniami własnego prawa, tak by zawsze jakaś część domu była zarezerwowana tylko dla zakonników.
Instytut obowiązany jest zapewnić swoim członkom wszystko, co zgodnie z postanowieniami konstytucji konieczne jest do osiągnięcia celu ich powołania.
Zakonnikowi nie wolno przyjmować zajęć i obowiązków poza własnym instytutem bez zezwolenia uprawnionego przełożonego.
Zakonnicy są związani przepisami kan. 277, 285, 286, 287 i 289, a zakonnicy będący duchownymi - ponadto przepisami kan. 279 § 2; w instytutach laickich na prawie papieskim zezwolenie, o którym mowa w kan. 285 § 4, może być udzielone przez własnego przełożonego wyższego.
Rozdział VAPOSTOLSTWO INSTYTUTÓW
APOSTOLSTWO INSTYTUTÓW
Apostolstwo wszystkich zakonników polega przede wszystkim
na świadectwie ich życia konsekrowanego, które powinni ożywiać modlitwą i pokutą.
Instytuty nastawione całkowicie na kontemplację otrzymują zawsze znakomity udział w mistycznym ciele Chrystusa; składają bowiem Bogu doskonałą ofiarę chwały, Ludowi Bożemu dodają blasku przez obfite owoce świętości i pobudzają go przykładem oraz przyczyniają się do jego wzrostu dzięki tajemniczej płodności apostolskiej. Z tej to racji, choćby nawet nagliła konieczność czynnego apostolstwa, członkowie tych instytutów nie mogą być odwoływani do niesienia pomocy w wykonywaniu różnych posług pasterskich.
zjednoczenia Bogiem, ugruntowywać je i pogłębiać.
Instytuty laickie, zarówno męskie, jak i żeńskie, przez duchowe i materialne dzieła miłosierdzia uczestniczą w pasterskim zadaniu Kościoła i świadczą ludziom różnorodne usługi; z tej racji powinny pozostawać wierne łasce swego powołania.
Ze względu na bardzo poważną i naglącą przyczynę biskup diecezjalny może zakazać przebywania na terenie diecezji członkowi instytutu zakonnego, jeżeli jego przełożony wyższy mimo powiadomienia zaniedbał zaradzenia sprawie; sytuację należy natychmiast przedstawić Stolicy Apostolskiej.
Należy popierać uporządkowaną współpracę między różnymi instytutami oraz pomiędzy nimi i duchowieństwem diecezjalnym, jak również, pod kierownictwem biskupa diecezjalnego, koordynację wszystkich dzieł i inicjatyw apostolskich, z zachowaniem wszakże charakteru, celu poszczególnych instytutów i praw fundacyjnych.
Rozdział VIWYŁĄCZENIE CZŁONKÓW Z INSTYTUTU
WYŁĄCZENIE CZŁONKÓW Z INSTYTUTU
PRZEJŚCIE DO INNEGO INSTYTUTU
WYJŚCIE Z INSTYTUTU
eksklaustracja może być nałożona przez Stolicę Apostolską na członka instytutu na prawie papieskim lub przez biskupa diecezjalnego na członka instytutu na prawie diecezjalnym, z poważnych przyczyn, z zachowaniem słuszności i miłości.
Zakonnik eksklaustrowany zostaje zwolniony z tych obowiązków, których nie da się pogodzić z nowymi warunkami życia; jest jednak zależny i pozostaje pod opieką swoich przełożonych, jak również ordynariusza miejsca, zwłaszcza gdy jest duchownym. Może nosić strój instytutu, chyba że w indulcie postanowiono inaczej. Pozbawiony jest jednak głosu czynnego i biernego.
Indult odejścia udzielony zgodnie z prawem i podany zakonnikowi do wiadomości, jeżeli w chwili powiadomienia nie zostanie przez tegoż zakonnika odrzucony, na mocy samego prawa zawiera w sobie dyspensę od ślubów oraz od wszystkich obowiązków wynikających z profesji.
Jeżeli zakonnik jest duchownym, indultu nie udziela się, dopóki nie znajdzie on biskupa, który by go inkardynował do diecezji lub przynajmniej przyjął na okres próby. W razie przyjęcia na próbę, po upływie pięciu lat zostaje na mocy prawa inkardynowany do diecezji, chyba że biskup by tego odmówił.
WYDALANIE ZAKONNIKÓW Z INSTYTUTU
1° notoryjnie odstąpił od wiary katolickiej;
2° zawarł małżeństwo lub usiłował je zawrzeć, choćby tylko cywilne;
3° pozostawał bezprawnie nieobecny w domu zakonnym, jak stanowi kan. 665 § 2, w sposób ciągły przez dwanaście miesięcy, przy czym nie było możliwości odnalezienia tegoż zakonnika.
Jeżeli przełożony wyższy, po wysłuchaniu swojej rady, uzna, że w wypadkach, o których mowa w kan. 696, należy wszcząć proces o wydalenie:
1° powinien zebrać lub uzupełnić dowody;
2° powinien upomnieć zakonnika na piśmie lub wobec dwóch świadków, z wyraźnym zagrożeniem wydalenia, które nastąpi, jeżeli upomniany się nie poprawi, jasno wskazując przyczynę wydalenia i dając mu pełną możność obrony; w razie nieskuteczności tego upomnienia, po upływie przynajmniej piętnastu dni powinien skierować drugie upomnienie;
3° jeżeli i to upomnienie okaże się bezskuteczne, a przełożony wyższy wraz ze swoją radą uzna, że niepoprawność jest wystarczająco pewna, a obrona niewystarczająca, po bezskutecznym upływie piętnastu dni od ostatniego upomnienia, należy przesłać do najwyższego przełożonego wszystkie akta, podpisane przez przełożonego wyższego i notariusza, wraz z odpowiedziami zakonnika, przez niego podpisanymi.
We wszystkich wypadkach, o których mowa w kan. 695-696, zakonnikowi zawsze przysługuje prawo do skontaktowania się z najwyższym przełożonym i bezpośredniego przedstawienia mu własnej obrony.
Dekret wydalenia jest pozbawiony mocy, jeżeli nie został zatwierdzony przez Stolicę Świętą, której należy przesłać dekret i wszystkie akta; gdyby chodziło o instytut na prawie diecezjalnym, zatwierdzenie należy do biskupa diecezji, na terenie której znajduje się dom, do którego przynależy zakonnik. Jednak do ważności dekretu wymaga się, by zawierał pouczenie o przysługującym wydalonemu prawie wniesienia, w ciągu dziesięciu dni od otrzymania powiadomienia, rekursu do właściwej władzy. Rekurs ma skutek zawieszający.
Gdy następuje prawne wydalenie, tym samym ustają śluby oraz prawa i obowiązki wynikające z profesji. Jeżeli jednak zakonnik jest duchownym, nie wolno mu wykonywać święceń, dopóki nie znajdzie biskupa, który by go przyjął do diecezji po odbyciu odpowiedniej próby, zgodnie z postanowieniem kan. 693, lub przynajmniej zezwolił na wykonywanie święceń.
W wypadku poważnego zgorszenia zewnętrznego lub bardzo poważnej szkody grożącej instytutowi, zakonnik może być natychmiast wydalony z domu zakonnego przez przełożonego wyższego, lub - gdyby zwłoka niosła z sobą niebezpieczeństwo - przez miejscowego przełożonego za zgodą jego rady. Przełożony wyższy w razie potrzeby powinien podjąć kroki w kierunku wszczęcia procesu o wydalenie, zgodnie z przepisami prawa, albo przedstawić sprawę Stolicy Apostolskiej.
O zakonnikach, którzy w jakikolwiek sposób opuścili instytut, należy wspomnieć w przesyłanym do Stolicy Apostolskiej sprawozdaniu, o którym mowa w kan. 592 § 1.
Rozdział VIIZAKONNICY WYNIESIENI DO GODNOŚCI BISKUPIEJ
ZAKONNICY WYNIESIENI DO GODNOŚCI BISKUPIEJ
Zakonnik wyniesiony do godności biskupiej pozostaje członkiem swojego instytutu, lecz na mocy ślubu posłuszeństwa podlega jedynie Biskupowi Rzymskiemu i nie jest związany tymi obowiązkami, których według jego roztropnego uznania nie można pogodzić z jego stanem życia.
Zakonnik, o którym wyżej:
1° jeżeli przez profesję utracił prawo własności dóbr, ma prawo używania, użytkowania i zarządzania dobrami, które otrzymuje; jednak biskup diecezjalny oraz inni, o których mowa w kan. 381 § 2, nabywają własność dla Kościoła partykularnego, pozostali zaś dla instytutu lub Stolicy Świętej, w zależności od tego, czy instytut jest zdolny do posiadania, czy też nie;
2° jeżeli przez profesję nie utracił prawa własności dóbr, odzyskuje prawo używania, użytkowania i zarządzania dobrami, które posiadał; co zaś odtąd otrzymuje, nabywa całkowicie dla siebie;
3° w obydwu zaś przypadkach, dobrami, które otrzymuje nie ze względu na swoją osobę, powinien rozporządzać zgodnie z wolą ofiarodawców.
Rozdział VIIIKONFERENCJE PRZEŁOŻONYCH WYŻSZYCH
KONFERENCJE PRZEŁOŻONYCH WYŻSZYCH
Przełożeni wyżsi mogą z pożytkiem łączyć się w konferencje, czyli rady, by wspólnymi siłami pracować bądź to nad pełniejszym osiągnięciem celu poszczególnych instytutów, z zachowaniem jednak zawsze ich autonomii, charakteru i własnego ducha, bądź rozpatrywać wspólne sprawy, bądź też dążyć do nawiązania odpowiedniej koordynacji i współpracy z konferencjami biskupów, jak również z poszczególnymi biskupami.
Konferencje przełożonych wyższych powinny mieć własne statuty, zatwierdzone przez Stolicę Świętą, która też jako jedyna może takie konferencje erygować - także z osobowością prawną - i pod której najwyższym zwierzchnictwem one pozostają.
TYTUŁ IIIINSTYTUTY ŚWIECKIE
INSTYTUTY ŚWIECKIE
Instytut świecki jest instytutem życia konsekrowanego, w którym wierni, żyjąc w świecie, dążą do doskonałej miłości i starają się przyczynić do uświęcenia świata, zwłaszcza od wewnątrz.
Członek instytutu świeckiego mocą swojej konsekracji nie zmienia własnej pozycji kanonicznej w Ludzie Bożym, świeckiej lub duchownej, z uwzględnieniem przepisów prawa dotyczących instytutów życia konsekrowanego.
Przy zachowaniu w mocy przepisów kan. 598-601, konstytucje powinny ustanowić święte więzy, poprzez które podejmuje się w instytucie rady ewangeliczne, oraz określić obowiązki, jakie wprowadzają te więzy, z utrzymaniem jednak zawsze w sposobie życia właściwego instytutowi świeckiego charakteru.
Członkowie powinni prowadzić życie w zwyczajnych warunkach świata - czy to samotnie, czy każdy w swojej rodzinie, czy we wspólnocie życia braterskiego, zgodnie z przepisami konstytucji.
Zarządzanie dobrami instytutu, przez które powinno się ukazywać i popierać ewangeliczne ubóstwo, jest regulowane przepisami zawartymi w Księdze V Dobra doczesne Kościoła oraz własnym prawem instytutu. Prawo własne powinno określić również obowiązki, zwłaszcza ekonomiczne, wobec członków podejmujących pracę dla instytutu.
Prawo przyjmowania do instytutu, czy to na okres próby, czy do podjęcia świętych więzów, czasowych lub wieczystych albo definitywnych, należy do przełożonych wyższych, działających ze swoją radą, zgodnie z przepisami konstytucji.
1° ten, kto nie osiągnął jeszcze pełnoletności;
2° ten, kto jest aktualnie związany świętym węzłem w jakimś instytucie życia konsekrowanego albo jest włączony do stowarzyszenia życia apostolskiego;
3° małżonek w czasie trwania małżeństwa.
Instytut może złączyć ze sobą za pomocą jakiegoś węzła, określonego w konstytucjach, innych wiernych, którzy chcieliby dążyć do ewangelicznej doskonałości zgodnie z duchem instytutu i uczestniczyć w jego misji.
rozważywszy poważnie sprawę wobec Pana, może prosić o to Stolicę Apostolską za pośrednictwem najwyższego przełożonego, jeżeli instytut jest na prawie papieskim; w przeciwnym razie ma prosić o to biskupa diecezjalnego, zgodnie z postanowieniami konstytucji.
Po udzieleniu indultu odejścia zgodnie z prawem, ustają wszystkie więzy oraz wygasają prawa i obowiązki wypływające z włączenia.
Wydalenie członka z instytutu dokonuje się zgodnie z postanowieniami przepisów kan. 694 § 1, n. 1 i 2 oraz kan. 695; konstytucje ponadto powinny określić inne przyczyny wydalenia, byleby były proporcjonalnie poważne, zewnętrzne, poczytalne i prawnie udowodnione, a także, by zostały zachowane zasady proceduralne określone w kan. 697-700. Do wydalonego ma zastosowanie przepis kan. 701.
Aby członek instytutu świeckiego mógł przejść do innego instytutu świeckiego, należy zastosować przepisy kan. 684 § 1, 2, 4 i kan. 685; natomiast na przejście do instytutu zakonnego lub do stowarzyszenia życia apostolskiego albo z nich do instytutu świeckiego wymagane jest zezwolenie Stolicy Apostolskiej, której poleceniom należy się podporządkować.
Sekcja IISTOWARZYSZENIA ŻYCIA APOSTOLSKIEGO
STOWARZYSZENIA ŻYCIA APOSTOLSKIEGO
Postanowienia zawarte w kan. 578-597 oraz kan. 606 mają zastosowanie do stowarzyszeń życia apostolskiego, z zachowaniem jednak charakteru każdego stowarzyszenia; do stowarzyszeń zaś, o których mowa w kan. 731 § 2, stosują się także przepisy kan. 598-602.
Zarząd stowarzyszenia powinien być określony w konstytucjach, przy zastosowaniu przepisów kan. 617-633, zgodnie z naturą każdego stowarzyszenia.
Włączenie do stowarzyszenia pociąga za sobą: w odniesieniu do członków - prawa i obowiązki określone w konstytucjach; w odniesieniu do stowarzyszenia - obowiązek troski o to, by członkowie osiągnęli cel własnego powołania, zgodnie z konstytucjami.
z konstytucjami w tym, co dotyczy życia wewnętrznego i dyscypliny stowarzyszenia.
Członkowie, oprócz obowiązków, którymi są związani jako członkowie zgodnie z konstytucjami, podlegają także obowiązkom wspólnym duchownych, chyba że co innego wynika z natury rzeczy lub z kontekstu.
Członkowie mają obowiązek zamieszkiwania w domu lub we wspólnocie ustanowionej zgodnie z prawem oraz prowadzenia życia wspólnego, zgodnie z własnym prawem, które powinno regulować także nieobecność w domu lub we wspólnocie.
Wyłączenie i wydalenie członka stowarzyszenia, który jeszcze nie został włączony definitywnie, jest regulowane przepisami konstytucji każdego stowarzyszenia.
Indult odejścia ze stowarzyszenia, powodujący wygaśnięcie praw i obowiązków wypływających z włączenia, przy zachowaniu w mocy przepisu kan. 693, członek włączony definitywnie może otrzymać od najwyższego przełożonego, za zgodą jego rady, chyba że zgodnie z konstytucjami jest to zarezerwowane dla Stolicy Apostolskiej.
Najwyższy przełożony za zgodą swojej rady może udzielić członkowi włączonemu definitywnie indultu przebywania poza stowarzyszeniem, ale nie dłużej niż przez trzy lata, połączone z zawieszeniem praw i obowiązków, które nie dadzą się pogodzić z jego nową sytuacją; pozostaje on jednak pod opieką swoich przełożonych. Gdyby chodziło o duchownego, wymagana jest ponadto zgoda ordynariusza miejsca, w którym ma zamieszkać; pozostaje on pod opieką tegoż ordynariusza miejsca i jest od niego zależny.
Przy wydalaniu ze stowarzyszenia członka włączonego definitywnie należy stosować odpowiednio przepisy kan. 694-704.
Księga IIINAUCZYCIELSKIE ZADANIE KOŚCIOŁA
NAUCZYCIELSKIE ZADANIE KOŚCIOŁA
Herezją nazywa się uporczywe, po przyjęciu chrztu, zaprzeczanie jakiejś prawdzie, w którą należy wierzyć wiarą boską i katolicką, albo uporczywe powątpiewanie o niej; apostazją - całkowite porzucenie wiary chrześcijańskiej; schizmą - odmowa uznania zwierzchnictwa Biskupa Rzymskiego albo pozostawania we wspólnocie z członkami Kościoła uznającymi to zwierzchnictwo.
Wprawdzie nie aktem wiary, niemniej jednak z religijnym posłuszeństwem rozumu i woli należy przyjmować naukę, którą głosi papież lub Kolegium Biskupów w sprawach wiary lub moralności, gdy sprawują autentyczne nauczanie, chociaż nie zamierzają przedstawić jej w sposób definitywny; stąd wierni powinni troszczyć się o unikanie wszystkiego, co się z tą nauką nie zgadza.
Biskupi pozostający we wspólnocie z Głową i członkami Kolegium, czy to indywidualnie, czy też zebrani na konferencjach biskupów albo na synodach partykularnych, chociaż nie cieszą się nieomylnością w nauczaniu, są jednak w odniesieniu do wiernych powierzonych ich trosce autentycznymi nauczycielami i mistrzami wiary; temu autentycznemu nauczaniu swoich biskupów wierni obowiązani są okazywać religijne posłuszeństwo.
Wszyscy wierni mają obowiązek przestrzegać konstytucji i dekretów, które prawowita władza Kościoła, a w sposób szczególny Biskup Rzymski lub Kolegium Biskupów, wydaje w celu przedstawienia nauki i napiętnowania błędnych opinii.
TYTUŁ IPOSŁUGA SŁOWA BOŻEGO
POSŁUGA SŁOWA BOŻEGO
Głoszenie Ewangelii Bożej jest własnym zadaniem prezbiterów, którzy są współpracownikami biskupów; obowiązek ten spoczywa zwłaszcza na proboszczach oraz innych prezbiterach, którym została zlecona troska duszpasterska - w stosunku do powierzonego im ludu; również zadaniem diakonów jest uczestniczenie w posłudze słowa Ludowi Bożemu, we wspólnocie z biskupem i jego prezbiterium.
Członkowie instytutów życia konsekrowanego w sposób szczególny, na mocy własnej konsekracji Bogu, dają świadectwo Ewangelii i są w odpowiedni sposób powoływani przez biskupa do świadczenia pomocy w głoszeniu Ewangelii.
Wierni świeccy na mocy chrztu i bierzmowania są świadkami ewangelicznego orędzia przez słowo i przykład życia chrześcijańskiego; mogą być też powoływani do współpracy z biskupem i prezbiterami w wykonywaniu posługi słowa.
W posłudze słowa, która powinna opierać się na Piśmie świętym, Tradycji, liturgii, Nauczycielskim Urzędzie i życiu Kościoła, należy przedstawiać w całości i wiernie misterium Chrystusa.
Do głoszenia nauki chrześcijańskiej należy wykorzystywać różne dostępne środki, zwłaszcza przepowiadanie i nauczanie katechetyczne, które zajmują zawsze naczelne miejsce; ale też przedstawianie tej nauki w szkołach, wyższych uczelniach, na konferencjach i różnego rodzaju zebraniach, jak również upowszechnianie jej przez publiczne oświadczenia wydawane przez uprawnioną władzę z okazji niektórych wydarzeń, w prasie oraz innych środkach społecznego przekazu.
Rozdział IPRZEPOWIADANIE SŁOWA BOŻEGO
PRZEPOWIADANIE SŁOWA BOŻEGO
Ponieważ Lud Boży jednoczy się przede wszystkim przez słowo Boga żywego, którego z całą słusznością można się domagać z ust kapłańskich, stąd święci szafarze powinni wysoko cenić posługę przepowiadania, a głoszenie wszystkim Ewangelii Bożej powinno należeć do ich podstawowych obowiązków.
Biskupi mają prawo przepowiadać słowo Boże wszędzie, nie wyłączając kościołów i kaplic instytutów zakonnych na prawie papieskim, chyba że miejscowy biskup w poszczególnych przypadkach wyraźnie by się temu sprzeciwił.
Z zastrzeżeniem przepisu kan. 765, prezbiterzy i diakoni posiadają wszędzie upoważnienie do przepowiadania, z którego powinni korzystać za domniemaną przynajmniej zgodą rektora kościoła, chyba że upoważnienie to zostało ograniczone albo odwołane przez właściwego ordynariusza, albo na mocy prawa partykularnego jest wymagane wyraźne zezwolenie.
Do przepowiadania zakonnikom w ich kościołach lub kaplicach wymagane jest zezwolenie przełożonego, właściwego zgodnie przepisami konstytucji.
Świeckich można dopuścić do przepowiadania w kościele lub kaplicy, jeżeli w określonych okolicznościach wymaga tego konieczność albo gdy w szczególnych przypadkach okaże się to pożyteczne, zgodnie z przepisami wydanymi przez konferencję biskupów i z zastrzeżeniem kan. 767 § 1.
wszystkim to, w co należy wierzyć i co trzeba czynić dla chwały Bożej i zbawienia ludzi.
Naukę chrześcijańską należy przekazywać w sposób dostosowany do poziomu słuchaczy, z uwzględnieniem potrzeb czasu.
Proboszczowie, zgodnie z zarządzeniem biskupa diecezjalnego, powinni w pewnych okresach organizować nauki, zwane rekolekcjami i misjami świętymi, lub inne formy przepowiadania dostosowane do potrzeb.
Rozdział IINAUCZANIE KATECHETYCZNE
NAUCZANIE KATECHETYCZNE
Troska o katechezę ludu chrześcijańskiego jest w głównej mierze własnym i poważnym obowiązkiem duszpasterzy, aby dzięki nauczaniu doktryny i doświadczeniu życia chrześcijańskiego wiara wiernych stawała się żywa, wyrazista i czynna.
Proboszcz z racji swej funkcji obowiązany jest troszczyć się o formację katechetyczną dorosłych, młodzieży i dzieci; w tym celu powinien korzystać ze współpracy duchownych przydzielonych do parafii, członków instytutów życia konsekrowanego oraz stowarzyszeń życia apostolskiego, uwzględniając charakter każdego instytutu, jak również z pomocy wiernych świeckich, głównie katechetów; wszyscy wymienieni, jeżeli tylko nie mają przeszkody prawnej, powinni chętnie spieszyć z pomocą. Proboszcz powinien wspierać i umacniać rodziców w ich obowiązku katechezy rodzinnej, o której mowa w kan. 774 § 2.
Uwzględniając przepisy wydane przez biskupa diecezjalnego, proboszcz ma w szczególny sposób troszczyć się:
1° aby była prowadzona odpowiednia katecheza przed sprawowaniem sakramentów;
2° aby dzieci, dzięki nauczaniu katechetycznemu prowadzonemu przez odpowiedni czas, zostały właściwie przygotowane do pierwszego przyjęcia sakramentów pokuty i Najświętszej Eucharystii oraz do sakramentu bierzmowania;
3° aby dzieci, po przyjęciu Pierwszej Komunii świętej, były w sposób bardziej szczegółowy i pogłębiony kształtowane przez formację katechetyczną;
4° aby nauczaniem katechetycznym były objęte również osoby dotknięte ograniczeniami fizycznymi lub umysłowymi, w takim stopniu, na jaki ich stan pozwala;
5° aby przez zastosowanie różnych form i inicjatyw umacniać, oświecać i rozwijać wiarę młodzieży i dorosłych.
Przełożeni zakonni i przełożeni stowarzyszeń życia apostolskiego powinni troszczyć się o to, aby w ich kościołach, szkołach albo w innych dziełach, w jakikolwiek sposób im powierzonych, nauczanie katechetyczne było starannie prowadzone.
Nauczanie katechetyczne powinno być prowadzone z zastosowaniem wszelkich środków wspierających, pomocy dydaktycznych oraz środków społecznego przekazu, które wydają się najskuteczniejsze w tym, by wierni, w sposób dostosowany do ich charakteru, możliwości, wieku oraz warunków życia, mogli pełniej poznać naukę katolicką i lepiej stosować ją w praktyce.
Ordynariusze miejsca powinni troszczyć się o to, by katecheci byli odpowiednio przygotowani do należytego wypełniania swego zadania, a mianowicie, by byli poddani stałej formacji oraz poznali naukę katolicką w wystarczającym zakresie, a także zaznajomili się teoretycznie i praktycznie z zasadami właściwymi dyscyplinom pedagogicznym.
TYTUŁ IIMISYJNA DZIAŁALNOŚĆ KOŚCIOŁA
MISYJNA DZIAŁALNOŚĆ KOŚCIOŁA
Ponieważ cały Kościół jest ze swej natury misyjny, a dzieło ewangelizacji powinno być uznane za podstawowy obowiązek Ludu Bożego, wszyscy wierni, świadomi swojej odpowiedzialności, powinni wnosić swój wkład w dzieło misyjne.
Ponieważ członkowie instytutów życia konsekrowanego na mocy samej konsekracji poświęcają się na służbę Kościołowi, są obowiązani do szczególnego udziału w działalności misyjnej w sposób właściwy swojemu instytutowi.
Misjonarze, a więc ci, którzy są posyłani przez właściwą władzę kościelną do wykonywania dzieła misyjnego, mogą być dobierani spośród rdzennych mieszkańców lub spoza nich, spośród duchowieństwa diecezjalnego lub członków instytutów życia konsekrowanego, albo stowarzyszeń życia apostolskiego, albo spośród innych wiernych świeckich.
Działalność misyjna we właściwym tego słowa znaczeniu, dzięki której Kościół zaszczepia się w narodach lub wspólnotach, w których jeszcze się nie zakorzenił, jest prowadzona przez Kościół, przede wszystkim poprzez wysyłanie zwiastunów Ewangelii, dopóki nowe Kościoły nie zostaną w pełni ukonstytuowane, a więc wyposażone we własne siły i wystarczające środki, dzięki czemu będą mogły same prowadzić dzieło ewangelizacji.
Neofici powinni być doprowadzeni przez odpowiednią formację do pełniejszego poznania prawdy ewangelicznej i właściwego wypełniania obowiązków podjętych na chrzcie; mają być przepajani szczerą miłością do Chrystusa i Jego Kościoła.
1° inicjowanie, kierownictwo i koordynowanie wszystkich przedsięwzięć i dzieł misyjnych;
2° czuwanie nad tym, by zostały zawarte odpowiednie umowy z przełożonymi instytutów oddających się pracy misyjnej oraz żeby relacje z nimi były korzystne dla misji.
W poszczególnych diecezjach w celu umacniania współpracy misyjnej:
1° należy popierać powołania misyjne;
2° powinien być wyznaczony kapłan do skutecznego wspierania inicjatyw misyjnych, zwłaszcza Papieskich Dzieł Misyjnych;
3° powinien być organizowany doroczny dzień misyjny;
4° każdego roku należy przekazać odpowiednią ofiarę na rzecz misji za pośrednictwem Stolicy Świętej.
Konferencje biskupów powinny zakładać i wspierać dzieła, dzięki którym osoby przybywające z terenów misyjnych w celu podjęcia pracy albo odbycia studiów, doznawałyby braterskiego przyjęcia i były wspierane odpowiednią opieką duszpasterską.
TYTUŁ IIIWYCHOWANIE KATOLICKIE
WYCHOWANIE KATOLICKIE
do Kościoła, któremu została zlecona przez Boga misja niesienia ludziom pomocy, aby mogli osiągnąć pełnię życia chrześcijańskiego.
Ponieważ prawdziwe wychowanie powinno zmierzać do integralnej formacji osoby ludzkiej, zarówno w odniesieniu do celu ostatecznego, jak i w odniesieniu do dobra wspólnego społeczności, dlatego dzieci i młodzież powinny być wychowywane tak, by mogły harmonijnie rozwijać swoje przymioty fizyczne, moralne oraz intelektualne, zdobywać coraz doskonalszy zmysł odpowiedzialności i właściwego korzystania z wolności oraz przygotować się do czynnego udziału w życiu społecznym.
Rozdział ISZKOŁY
SZKOŁY
W wyborze szkoły rodzice powinni mieć prawdziwą wolność; dlatego wierni mają zabiegać o to, by społeczność świecka tę wolność rodziców uznawała i ją chroniła, także poprzez udzielanie wsparcia ekonomicznego, zachowując wymogi sprawiedliwości rozdzielczej.
Rodzice powinni kierować swoje dzieci do szkół zapewniających katolickie wychowanie; jeżeli jednak nie mogą tego uczynić, mają obowiązek sami zatroszczyć się o to, by dzieci poza szkołą otrzymały należne wychowanie katolickie.
Wierni powinni usilnie zabiegać o to, by ustawy regulujące formację młodzieży w społeczności świeckiej zapewniały także w samej szkole wychowanie religijne i moralne, zgodnie z sumieniem rodziców.
Instytuty zakonne, których własną misją jest wychowanie, powinny wierne temu posłannictwu oddawać się dziełu katolickiego wychowania, również we własnych szkołach zakładanych za zgodą biskupa diecezjalnego.
Ordynariuszowi miejsca we własnej diecezji przysługuje prawo mianowania albo zatwierdzania nauczycieli religii oraz odwoływania ich lub żądania ich odwołania, jeżeli wymagają tego racje religijne albo obyczajowe.
Rozdział IIUNIWERSYTETY KATOLICKIE ORAZ INNE INSTYTUTY STUDIÓW WYŻSZYCH
UNIWERSYTETY KATOLICKIE ORAZ INNE INSTYTUTY STUDIÓW WYŻSZYCH
Kościół ma prawo zakładać i prowadzić uniwersytety, które przyczyniają się do promowania wyższej kultury i pełniejszego rozwoju osoby ludzkiej, a także do wypełnienia przez Kościół posługi nauczania.
Żaden uniwersytet, chociażby w rzeczywistości był katolicki, nie może używać tytułu, czyli nazwy "uniwersytet katolicki", bez zgody właściwej władzy kościelnej.
Gdy to jest możliwe i wskazane, konferencje biskupów powinny zatroszczyć się o to, by na ich terytorium działały właściwie rozmieszczone uniwersytety albo przynajmniej wydziały, w których byłyby kultywowane i wykładane, z zachowaniem ich naukowej autonomii, różne dyscypliny, przy uwzględnieniu doktryny katolickiej.
uwzględniające głównie te zagadnienia teologiczne, które mają związek z dyscyplinami wykładanymi na jego wydziałach.
Wykładowcy dyscyplin teologicznych w każdego rodzaju instytucie studiów wyższych powinni posiadać zlecenie właściwej władzy kościelnej.
Biskup diecezjalny powinien otoczyć studentów szczególną troską duszpasterską, nawet erygując dla nich parafię lub przynajmniej wyznaczając do tego na sposób stały niektórych kapłanów; powinien również zatroszczyć się o to, by na uniwersytetach, także niekatolickich, powstały katolickie ośrodki uniwersyteckie, świadczące młodzieży pomoc, zwłaszcza duchową.
Przepisy dotyczące uniwersytetów należy stosować odpowiednio do innych instytutów studiów wyższych.
Rozdział IIIUNIWERSYTETY I WYDZIAŁY KOŚCIELNE
UNIWERSYTETY I WYDZIAŁY KOŚCIELNE
Z tytułu swojego posłannictwa głoszenia prawdy objawionej Kościół posiada własne uniwersytety i wydziały kościelne w celu kultywowania w nich dyscyplin kościelnych lub dyscyplin z nimi związanych, a także dla formacji naukowej studentów w tym zakresie.
Stopnie akademickie mające skutki kanoniczne w Kościele może nadawać tylko uniwersytet lub wydział, który został erygowany lub zatwierdzony przez Stolicę Apostolską.
Przepisy zawarte w kan. 810, 812 i 813, dotyczące uniwersytetów katolickich, mają zastosowanie także do uniwersytetów i wydziałów kościelnych.
W takim zakresie, w jakim wymaga tego dobro diecezji albo instytutu zakonnego, a nawet Kościoła powszechnego, biskupi diecezjalni albo właściwi przełożeni instytutów powinni posyłać na uniwersytety lub wydziały kościelne młodzież, duchownych i zakonników, odznaczających się charakterem, cnotą i uzdolnieniami.
Przełożeni i profesorowie uniwersytetów i wydziałów kościelnych powinni troszczyć się o to, by poszczególne wydziały uniwersytetu świadczyły sobie wzajemną pomoc, w takim stopniu, w jakim zezwala na to przedmiot, oraz żeby między własnym uniwersytetem lub wydziałem a innymi uniwersytetami i wydziałami, nawet niekościelnymi, istniała współpraca, tak by poprzez to wspólne działanie, sympozja, skoordynowane badania naukowe czy inne środki, przyczyniały się do większego postępu wiedzy.
Konferencja biskupów oraz biskup diecezjalny powinni zatroszczyć się o to, by tam, gdzie to możliwe, zostały utworzone wyższe instytuty nauk religijnych, w których wykładano by dyscypliny teologiczne oraz inne związane z kulturą chrześcijańską.
TYTUŁ IVŚRODKI SPOŁECZNEGO PRZEKAZU, W SZCZEGÓLNOŚCI KSIĄŻKI
ŚRODKI SPOŁECZNEGO PRZEKAZU, W SZCZEGÓLNOŚCI KSIĄŻKI
w organizowaniu albo wykorzystywaniu środków społecznego przekazu, powinni się starać świadczyć pomoc pasterskiej działalności, aby Kościół mógł także poprzez te środki skutecznie wypełniać swoją misję.
podręczników do nauczania tylko tych książek z zakresu Pisma Świętego, teologii, prawa kanonicznego, historii Kościoła oraz innych dyscyplin religijnych albo moralnych, które zostały wydane z aprobatą właściwej władzy kościelnej albo potem zostały przez nią zaaprobowane.
Zbiory dekretów albo aktów, wydane przez jakąś władzę kościelną, mogą być ponownie wydane tylko po uprzednim uzyskaniu zezwolenia tejże władzy i z zachowaniem warunków przez nią określonych.
Aprobata jakiegoś dzieła lub zezwolenie na jego wydanie dotyczy tekstu oryginalnego, nie zaś jego nowych wydań lub przekładów.
Aby członkowie instytutów zakonnych mogli wydawać książki podejmujące zagadnienia z zakresu religii albo moralności, potrzebują także zezwolenia swojego przełożonego wyższego, zgodnie z przepisami konstytucji.
TYTUŁ VWYZNANIE WIARY
WYZNANIE WIARY
Do osobistego złożenia wyznania wiary według formuły zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską są obowiązani:
1° przed przewodniczącym albo jego delegatem - każdy uczestniczący, z głosem decydującym lub doradczym, w soborze powszechnym, synodzie partykularnym, synodzie biskupów oraz synodzie diecezjalnym; przewodniczący zaś - przed soborem albo synodem;
2° promowani do godności kardynalskiej - zgodnie z przepisami świętego Kolegium;
3° przed delegowanym przez Stolicę Apostolską - każdy promowany do biskupstwa, także ten, kto jest zrównany z biskupem diecezjalnym;
4° przed kolegium konsultorów - administrator diecezjalny;
5° przed biskupem diecezjalnym lub jego delegatem - wikariusze generalni i wikariusze biskupi oraz wikariusze sądowi;
6° przed ordynariuszem miejsca lub jego delegatem - proboszczowie, rektor, wykładowcy teologii i filozofii w seminariach (przy podejmowaniu funkcji), promowani do święceń diakonatu;
7° przed wielkim kanclerzem, a gdy takiego nie ma, przed ordynariuszem miejsca albo ich delegatami - rektor uniwersytetu kościelnego lub katolickiego (przy podejmowaniu funkcji); przed rektorem, jeżeli jest on kapłanem, lub przed ordynariuszem miejsca albo przed ich delegatami - wykładowcy dyscyplin dotyczących wiary lub obyczajów, na wszelkich uniwersytetach (przy podejmowaniu funkcji);
8° przełożeni w kleryckich instytutach zakonnych i kleryckich stowarzyszeniach życia apostolskiego - zgodnie z przepisami konstytucji.
Księga IVUŚWIĘCAJĄCE ZADANIE KOŚCIOŁA
UŚWIĘCAJĄCE ZADANIE KOŚCIOŁA
Ponieważ kult chrześcijański, w którym realizuje się wspólne kapłaństwo wiernych, jest dziełem, które wypływa z wiary i na niej się opiera, święci szafarze mają usilnie starać się ją ożywiać oraz wyjaśniać, zwłaszcza przez posługę słowa, dzięki któremu wiara się rodzi i którym się karmi.
CZĘŚĆ ISAKRAMENTY
SAKRAMENTY
Sakramenty Nowego Testamentu, ustanowione przez Chrystusa Pana i powierzone Kościołowi, jako czynności Chrystusa i Kościoła są znakami oraz środkami, poprzez które wyraża się i wzmacnia wiara, oddawany jest Bogu kult i dokonuje się uświęcenie człowieka. Z tej to racji w najwyższym stopniu przyczyniają się do utworzenia, umocnienia i zamanifestowania kościelnej wspólnoty; dlatego w ich sprawowaniu święci szafarze oraz pozostali wierni powinni okazywać najwyższą cześć i należną staranność.
Ponieważ sakramenty są te same dla całego Kościoła i należą do Bożego depozytu, jedynie najwyższa władza kościelna może zatwierdzać lub określać to, co jest wymagane do ich ważności. Ta sama albo inna właściwa władza, zgodnie z kan. 838 § 3 i 4, określa to, co dotyczy godziwego ich sprawowania, udzielania i przyjmowania, jak również obrzędu, jaki należy zachować przy ich sprawowaniu.
i namaszczenia chorych członkom Kościołów wschodnich niemających pełnej wspólnoty z Kościołem katolickim, gdy oni sami z własnej woli o nie proszą i są należycie usposobieni; odnosi się to także do członków innych Kościołów, które w kwestii sakramentów - według oceny Stolicy Apostolskiej - są w takiej samej sytuacji, co wspomniane Kościoły wschodnie.
Oprócz ofiar określonych przez właściwą władzę, szafarz nie może domagać się niczego za udzielanie sakramentów, troszcząc się zawsze, by potrzebujący nie byli pozbawieni pomocy sakramentów z powodu ubóstwa.
TYTUŁ ICHRZEST
CHRZEST
Chrzest, brama sakramentów, konieczny do zbawienia przez rzeczywiste lub przynajmniej zamierzone przyjęcie, przez który ludzie są uwalniani od grzechów, odradzają się jako dzieci Boże i ukształtowani na wzór Chrystusa niezniszczalnym charakterem włączani są do Kościoła, jest ważnie udzielany jedynie przez obmycie prawdziwą wodą z zastosowaniem należytej formy słownej.
Rozdział ISPRAWOWANIE CHRZTU
SPRAWOWANIE CHRZTU
Chrztu udziela się z zachowaniem obrzędu określonego w zatwierdzonych księgach liturgicznych, poza przypadkiem naglącej konieczności, kiedy należy zastosować tylko to, co jest wymagane do ważności sakramentu.
Sprawowanie chrztu należy odpowiednio przygotować, dlatego:
1° dorosły zamierzający przyjąć chrzest powinien być przyjęty do katechumenatu i w miarę możności poprowadzony, przez różne stopnie, do wtajemniczenia sakramentalnego, zgodnie z obrzędem wtajemniczenia przystosowanym przez konferencję biskupów oraz ze szczegółowymi przepisami przez nią wydanymi;
2° rodzice dziecka, które ma być ochrzczone, jak również ci, którzy mają się podjąć zadania rodziców chrzestnych, powinni być należycie pouczeni o znaczeniu tego sakramentu i o związanych z nim obowiązkach; proboszcz powinien osobiście lub przez inne osoby zatroszczyć się o to, aby rodziców właściwie przygotować nie tylko duszpasterskimi pouczeniami, ale też wspólną modlitwą, zbierając razem po kilka rodzin oraz odwiedzając je, gdy to możliwe.
do wszystkich, którzy po wyjściu z dzieciństwa potrafią już używać rozumu.
Woda używana przy udzielaniu chrztu, poza wypadkiem konieczności, powinna być pobłogosławiona, zgodnie z przepisami ksiąg liturgicznych.
Chrztu udziela się bądź przez zanurzenie, bądź przez polanie, z zachowaniem przepisów wydanych przez konferencję biskupów.
Rodzice, rodzice chrzestni i proboszcz mają zadbać, by nie nadawano imienia obcego duchowi chrześcijańskiemu.
Chociaż chrzest można sprawować każdego dnia, jednak zaleca się, aby z zasady był sprawowany w niedzielę albo, jeżeli to możliwe, w Wigilię Paschalną.
dla wygody wiernych zezwolić albo nakazać, by chrzcielnica była także w innym kościele albo kaplicy na terenie parafii.
Jeżeli kandydat do chrztu, ze względu na odległość albo inne okoliczności, nie może bez poważnej niedogodności przybyć lub zostać przyniesiony do kościoła parafialnego albo innego kościoła lub kaplicy, o których mowa w kan. 858 § 2, chrztu można i należy udzielić w innym bliżej położonym kościele lub kaplicy albo nawet w innym odpowiednim miejscu.
Rozdział IISZAFARZ CHRZTU
SZAFARZ CHRZTU
Poza wypadkiem konieczności nie wolno nikomu bez odpowiedniego zezwolenia udzielać chrztu na cudzym terytorium, nawet swoim podwładnym.
O chrzcie dorosłych, a przynajmniej tych, którzy ukończyli czternasty rok życia, powinien być powiadomiony biskup diecezjalny, aby - jeżeli uzna to za słuszne - sam udzielił chrztu.
Rozdział IIIPRZYJMUJĄCY CHRZEST
PRZYJMUJĄCY CHRZEST
Każdy człowiek i jedynie człowiek jeszcze nie ochrzczony jest zdolny do przyjęcia chrztu.
Jeżeli tylko nie stoi na przeszkodzie poważna racja, dorosły przyjmujący chrzest powinien być zaraz po chrzcie bierzmowany i uczestniczyć w Eucharystii, przyjmując także Komunię świętą.