Kodeks Prawa Kanonicznego.

Akty korporacyjne

Kanon.1983.12.4

Akt nieoceniany

Wersja od: 4 grudnia 1983 r.

KODEKS PRAWA KANONICZNEGO

promulgowany przez papieża Jana Pawła II w dniu 25 stycznia 1983 roku

stan prawny na dzień 8 grudnia 2021 r.

zaktualizowany przekład na język polski

Konferencja Episkopatu Polski podczas 390. Zebrania Plenarnego uchwałą nr 22/390/2021 z dnia 18 listopada 2021 r. przyjęła zaktualizowany przekład na język polski Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r., uwzględniający wszystkie jego nowelizacje.

Tłumaczenie zostało przygotowane przez ks. dr hab. Piotra Majera, prof. UPJPII, we współpracy z ks. dr. hab. dr. h.c. Leszkiem Adamowiczem, prof. KUL i skonsultowane z innymi ekspertami, a następnie uzyskało pozytywną opinię Rady Prawnej Konferencji Episkopatu Polski.

Sancta Sedes omnia sibi vindicat iura. Nemini liceat, sine venia Sanctae Sedis, hunc codicem denuo imprimere aut in aliam linguam vertere.

Opublikowano za zgodą Libreria Editrice Vaticana.

© Amministrazione del Patrimonio della Santa Sede Apostolica - © Libreria Editrice Vaticana - Città del Vaticano - All rights reserved - International Copyright handled by Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano

Powielanie dla celów komercyjnych jest zabronione.

I. Nowelizacje tekstu Kodeksu prawa kanonicznego (daty oznaczają: data wydania dokumentu/data wejścia w życie nowelizacji):

1. Jan Paweł II, Motu proprio Ad tuendam fidem, 18.05.1998/01.10.1998 (kan. 750 i 1371)

2. Benedykt, Motu proprio Omnium in mentem, 26.10.2009/08.04.2010 (kan. 1008-1009, 1086, 1117,1124)

3. Franciszek, Motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, 15.08.2015/08.12.2015 (kan. 16711691)

4. Franciszek, Motu proprio De concordia inter Codices, 31.05.2016/03.09.2016 (kan. 111112, 535, 868, 1108-1109, 1111-1112, 1116, 1127)

5. Franciszek, Motu proprio Magnum principium, 03.09.2017/01.10.2017 (kan. 838)

6. Franciszek, Motu proprio Communis vita, 19.03.2019/10.04.2019 (kan. 694, 729)

7. Franciszek, Motu proprio Authenticum charismatis, 01.11.2020/10.11.2020 (kan. 579)

8. Franciszek, Motu proprio Spiritus Domini, 10.01.2021/11.01.2021 (kan. 230 § 1)

9. Franciszek, Konstytucja apostolska Pascite gregem Dei, 23.05.2021/08.12.2021 (kan. 13111399, z wyjątkiem: kan. 1313; 1320; 1322; 1328; 1329; 1330; 1337; 1340; 1348; 1353; 1363; 1374; 1396; 1399)

II. Zmiany w odesłaniach (odesłania do znowelizowanych przepisów w treści tłumaczenia są umieszczone w nawiasach kwadratowych [...]):

1. W kan. 695 § 1: kan. 1395 § 2 → [kan. 1395 §§ 2,3; 1398] (Pascite gregem Dei)

2. W kan. 1425 § 1, 1° b): kan. 1686 → [kan. 1688]; kan. 1688 ^ [kan. 1690] (Mitis Iudex Dominus Iesus)

3. W kan. 1639: kan. 1683 → [kan. 1680 § 4] (Mitis Iudex Dominus Iesus)

4. W kan. 1693: kan. 1682 → [kan. 1680] (Mitis Iudex Dominus Iesus)

5. W kan. 1694: kan. 1673 → [kan. 1672] (Mitis Iudex Dominus Iesus)

6. W kan. 1700: kan. 1681 → [kan. 1678 § 4] (Mitis Iudex Dominus Iesus)

Księga  I

PRZEPISY OGÓLNE

Kan.  1. 

Kanony tego Kodeksu dotyczą jedynie Kościoła łacińskiego.

Kan.  2. 

Kodeks zazwyczaj nie określa obrzędów, jakie należy zastosować przy sprawowaniu czynności liturgicznych, dlatego obowiązujące dotychczas przepisy liturgiczne zachowują swoją moc, chyba że któreś z nich są sprzeczne z kanonami Kodeksu.

Kan.  3. 

Kanony Kodeksu nie odwołują ani też nie zmieniają umów zawartych przez Stolicę Apostolską z państwami albo innymi społecznościami politycznymi; zachowują one przeto swoją dotychczasową moc, nawet jeśli są sprzeczne z przepisami tego Kodeksu.

Kan.  4. 

Prawa nabyte oraz przywileje udzielone dotychczas przez Stolicę Apostolską osobom fizycznym lub prawnym, a będące w użyciu i nieodwołane, pozostają nienaruszone, chyba że kanony tego Kodeksu wyraźnie je odwołują.

Kan.  5. 

§ 1. Obowiązujące dotychczas zwyczaje sprzeczne z przepisami niniejszych kanonów - tak powszechne, jak i partykularne - zostają całkowicie zniesione i w przyszłości nie dopuszcza się do ich wznowienia, jeżeli zostały odrzucone przez kanony obecnego Kodeksu; również pozostałe należy uważać za zniesione, chyba że Kodeks wyraźnie co innego zastrzega, albo są one stuletnie lub niepamiętne - te mogą być tolerowane, jeżeli zdaniem ordynariusza nie da się ich usunąć ze względu na okoliczności miejsca i osób.

§ 2. Zachowuje się zwyczaje istniejące dotychczas obok prawa, tak powszechne, jak i partykularne.

Kan.  6. 

§ 1. Z chwilą wejścia w życie niniejszego Kodeksu zostają zniesione:

1° Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany w 1917 roku;

2° również inne ustawy, powszechne lub partykularne, sprzeczne z przepisami obecnego Kodeksu, chyba że odnośnie do partykularnych co innego wyraźnie zastrzeżono;

3° wszelkie ustawy karne - tak powszechne, jak i partykularne - wydane przez Stolicę Apostolską, chyba że zostały włączone do tego Kodeksu;

4° także pozostałe powszechne ustawy dyscyplinarne, które dotyczą spraw w całości regulowanych obecnym Kodeksem.

§ 2. W takiej mierze, w jakiej kanony niniejszego Kodeksu zawierają dawne prawo, powinny być interpretowane z uwzględnieniem również kanonicznej tradycji.

TYTUŁ  I

USTAWY KOŚCIELNE

Kan.  7. 

Ustawa zaczyna istnieć z chwilą jej promulgowania.

Kan.  8. 

§ 1. Powszechne ustawy kościelne są promulgowane przez zamieszczenie w organie urzędowym Acta Apostolicae Sedis, chyba że w poszczególnych przypadkach został zarządzony inny sposób promulgowania; uzyskują zaś moc obowiązującą dopiero po upływie trzech miesięcy od dnia, którym numer Acta jest oznaczony, chyba że z natury rzeczy wiążą od razu albo w samej ustawie został specjalnie i wyraźnie określony krótszy albo dłuższy okres nieobowiązywalności.

§ 2. Ustawy partykularne są promulgowane w sposób określony przez ustawodawcę i zaczynają obowiązywać po miesiącu od dnia promulgacji, chyba że w samej ustawie określono inny termin.

Kan.  9. 

Ustawy odnoszą się do przyszłości, a nie do przeszłości, chyba że zastrzega się w nich wprost o wydarzeniach przeszłych.

Kan.  10. 

Jedynie te ustawy należy uznać za unieważniające albo uniezdalniające, które wyraźnie postanawiają, że czynność jest nieważna albo osoba niezdolna.

Kan.  11. 

Ustawy czysto kościelne obowiązują ochrzczonych w Kościele katolickim lub do niego przyjętych, którzy w wystarczającym stopniu używają rozumu oraz - jeżeli ustawa inaczej wyraźnie nie zastrzega - mających ukończony siódmy rok życia.

Kan.  12. 

§ 1. Ustawy powszechne obowiązują na całym świecie i wiążą wszystkich, dla których zostały wydane.

§ 2. Spod ustaw powszechnych, które nie obowiązują na określonym terytorium, są wyjęci wszyscy, którzy na tym terytorium aktualnie przebywają.

§ 3. Ustawy wydane dla określonego terytorium wiążą tych, dla których zostały wydane i którzy posiadają na nim stałe lub tymczasowe zamieszkanie oraz jednocześnie aktualnie na nim przebywają, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 13.

Kan.  13. 

§ 1. O ile nie stwierdzi się czego innego, ustawy partykularne mają charakter terytorialny, nie zaś personalny.

§ 2. Podróżni nie są związani:

1° ustawami partykularnymi własnego terytorium, dopóki przebywają poza nim, chyba że naruszenie tych ustaw powoduje szkodę na własnym terytorium albo ustawy mają charakter personalny;

2° ani ustawami terytorium, na którym przebywają, z wyjątkiem tych, które zapewniają porządek publiczny albo określają stronę formalną czynności, albo dotyczą rzeczy nieruchomych, położonych na tym terytorium.

§ 3. Tułacze podlegają ustawom - tak powszechnym, jak i partykularnym -

obowiązującym w miejscu przebywania.

Kan.  14. 

W razie wątpliwości prawnej ustawy nie obowiązują, nawet unieważniające i uniezdalniające; natomiast w razie wątpliwości faktycznej ordynariusze mogą od nich dyspensować, byleby - gdy idzie o dyspensę zastrzeżoną - zwykła jej udzielać władza, dla której jest zarezerwowana.

Kan.  15. 

§ 1. Niewiedza lub błąd dotyczące ustaw unieważniających

lub uniezdalniających nie powstrzymują ich skutków, chyba że co innego jest wyraźnie postanowione.

§ 2. Nie domniemywa się niewiedzy lub błędu odnośnie do ustawy, kary albo faktu własnego, albo cudzego notoryjnego; natomiast domniemywa się to odnośnie do faktu cudzego nienotoryjnego, dopóki coś przeciwnego nie zostanie udowodnione.

Kan.  16. 

§ 1. W sposób autentyczny ustawy interpretuje ustawodawca oraz ten, komu ustawodawca zlecił władzę autentycznego interpretowania.

§ 2. Interpretacja autentyczna przedłożona w formie ustawy ma taką samą moc co ustawa i wymaga promulgacji; jeżeli tylko wyjaśnia słowa ustawy same w sobie pewne, wtedy działa wstecz; gdy ustawę zawęża lub poszerza albo tłumaczy ustawę wątpliwą, nie działa wstecz.

§ 3. Interpretacja zaś w formie wyroku sądowego albo aktu administracyjnego

w poszczególnej sprawie nie ma mocy ustawy i wiąże jedynie osoby oraz dotyczy spraw, dla których została wydana.

Kan.  17. 

Ustawy kościelne należy rozumieć zgodnie z własnym znaczeniem słów, rozważanym w tekście i kontekście; jeżeli pozostaje ono wątpliwe i niejasne, należy odwołać się do miejsc paralelnych, gdy takie są, do celu i okoliczności ustawy oraz do zamysłu ustawodawcy.

Kan.  18. 

Ustawy, które ustanawiają kary albo ograniczają swobodne wykonywanie uprawnień, albo zawierają wyjątek od ustawy, podlegają ścisłej interpretacji.

Kan.  19. 

Jeżeli w danej materii brak wyraźnego przepisu ustawy powszechnej lub partykularnej albo prawa zwyczajowego, sprawa - z wyjątkiem karnej - powinna być rozstrzygnięta z uwzględnieniem ustaw wydanych w podobnych sprawach, ogólnych zasad prawa stosowanych z zachowaniem słuszności kanonicznej, orzecznictwa i praktyki Kurii Rzymskiej oraz powszechnej i stałej opinii uczonych.

Kan.  20. 

Późniejsza ustawa uchyla wcześniejszą albo ją zmienia, jeżeli wyraźnie to postanawia albo jest jej wprost przeciwna, albo porządkuje w całości przedmiot wcześniejszej ustawy; jednak ustawa powszechna nie zmienia prawa partykularnego albo szczególnego, chyba że co innego jest w prawie wyraźnie zastrzeżone.

Kan.  21. 

W razie wątpliwości nie domniemywa się, że ustawa poprzednia została odwołana, lecz ustawy późniejsze należy odnieść do wcześniejszych i wedle możności z nimi uzgodnić.

Kan.  22. 

Ustawy państwowe, do których odsyła prawo kościelne, należy stosować w prawie kanonicznym z tymi samymi skutkami, o ile nie są sprzeczne z prawem Bożym i prawo kanoniczne nie zastrzega inaczej.

TYTUŁ  II

ZWYCZAJ

Kan.  23. 

Moc ustawy ma tylko ten zwyczaj wprowadzony przez wspólnotę wiernych, który został zatwierdzony przez ustawodawcę, zgodnie z kanonami niżej zamieszczonymi.

Kan.  24. 

§ 1. Żaden zwyczaj sprzeczny z prawem Bożym nie może uzyskać mocy ustawy.

§ 2. Nie może też uzyskać mocy ustawy zwyczaj sprzeczny z prawem kanonicznym albo powstały obok niego, jeżeli nie jest rozumny; nie jest zaś rozumny zwyczaj wyraźnie przez prawo odrzucony.

Kan.  25. 

Moc ustawy uzyskuje tylko ten zwyczaj, który jest zachowywany z zamiarem wprowadzenia prawa przez wspólnotę zdatną przynajmniej do przyjęcia ustawy.

Kan.  26. 

Zwyczaj sprzeczny z obowiązującym prawem kanonicznym albo zwyczaj funkcjonujący obok ustawy kanonicznej, o ile nie uzyskał specjalnego zatwierdzenia właściwego ustawodawcy, uzyskuje moc ustawy jedynie wtedy, gdy jest zachowywany zgodnie z prawem w sposób ciągły przez pełnych lat trzydzieści; natomiast sprzeczny z ustawą kanoniczną, która zawiera klauzulę zakazującą przyszłych zwyczajów, może przeważyć tylko wtedy, gdy jest stuletni albo niepamiętny.

Kan.  27. 

Zwyczaj jest najlepszym interpretatorem ustaw.

Kan.  28. 

Z zachowaniem w mocy przepisu kan. 5, zwyczaj - czy to sprzeczny z ustawą, czy funkcjonujący obok niej - zostaje odwołany przez przeciwny zwyczaj albo ustawę; ustawa jednak nie odwołuje zwyczajów stuletnich albo niepamiętnych, ani też ustawa powszechna nie odwołuje zwyczajów partykularnych, chyba że zawiera wyraźną wzmiankę na ich temat.

TYTUŁ  III

DEKRETY OGÓLNE ORAZ INSTRUKCJE

Kan.  29. 

Dekrety ogólne, za pomocą których właściwy ustawodawca wprowadza dla wspólnoty zdatnej do przyjęcia ustawy przepisy obowiązujące wszystkich, są ustawami we właściwym znaczeniu i rządzą się przepisami kanonów o ustawach.

Kan.  30. 

Kto posiada jedynie władzę wykonawczą, nie może wydać dekretu ogólnego, o którym mowa w kan. 29, chyba że w poszczególnych przypadkach zostanie mu to wyraźnie udzielone zgodnie z prawem przez właściwego ustawodawcę, z zachowaniem warunków określonych w akcie udzielenia.

Kan.  31. 

§ 1. Ogólne dekrety wykonawcze, czyli takie, w których dokładniej określa się sposoby zastosowania ustawy albo przynagla się do jej przestrzegania, mogą wydawać - w ramach swojej właściwości - ci, którzy posiadają władzę wykonawczą.

§ 2. Co do promulgacji i okresu nieobowiązywalności dekretów, o których mowa w § 1, należy stosować postanowienia kan. 8.

Kan.  32. 

Ogólne dekrety wykonawcze obowiązują osoby podlegające ustawom, określając sposoby wykonania tych ustaw albo przynaglając do ich przestrzegania.

Kan.  33. 

§ 1. Ogólne dekrety wykonawcze, także wtedy, gdy są wydane w formie dyrektoriów albo dokumentów o innej nazwie, nie zmieniają ustaw, a ich przepisy sprzeczne z ustawami są pozbawione wszelkiej mocy.

§ 2. Dekrety te tracą moc wskutek odwołania dokonanego przez właściwą władzę, wprost albo w sposób dorozumiany, jak również z chwilą wygaśnięcia ustawy, dla wykonania której zostały wydane; nie wygasają natomiast wraz z ustaniem władzy wydającego, chyba że co innego wyraźnie zastrzeżono.

Kan.  34. 

§ 1. Instrukcje, które mianowicie wyjaśniają przepisy ustaw oraz rozwijają i określają racje, które należy uwzględnić przy ich stosowaniu, są dane na użytek tych, którzy mają się troszczyć o wprowadzenie ustaw w życie i obowiązują ich w wykonywaniu ustaw; wydają je zgodnie z prawem w ramach swojej właściwości ci, którzy posiadają władzę wykonawczą.

§ 2. Postanowienia instrukcji nie zmieniają ustaw, a jeżeli któreś z nich nie dadzą się pogodzić z przepisami ustaw, są pozbawione wszelkiej mocy.

§ 3. Instrukcje tracą moc nie tylko przez odwołanie dokonane wprost albo w sposób dorozumiany przez właściwą władzę, która je wydała, albo wyższą, lecz także przez wygaśnięcie ustawy, dla której wyjaśnienia czy wprowadzenia jej w życie zostały wydane.

TYTUŁ  IV

POSZCZEGÓLNE AKTY ADMINISTRACYJNE

Rozdział  I

PRZEPISY WSPÓLNE

Kan.  35. 

Poszczególny akt administracyjny - czy to dekret albo nakaz, czy reskrypt - może być wydany przez tego, kto posiada władzę wykonawczą, w ramach swojej właściwości, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 76 § 1.

Kan.  36. 

§ 1. Akt administracyjny powinien być rozumiany zgodnie z własnym znaczeniem słów i powszechnym ich użyciem w mowie; w razie wątpliwości akty dotyczące sporów albo odnoszące się do zagrożenia karą, albo jej wymierzenia, albo ograniczające uprawnienia osoby, albo naruszające czyjeś prawa nabyte, albo przeciwne ustawie korzystnej dla osób prywatnych - podlegają ścisłej interpretacji; wszystkie inne - szerokiej.

§ 2. Aktu administracyjnego nie wolno rozszerzać na inne przypadki, poza tymi, które są wyraźnie wymienione.

Kan.  37. 

Akt administracyjny, który dotyczy zakresu zewnętrznego, powinien być wydany na piśmie; dotyczy to także wykonania tego aktu, jeżeli jest przewidziany wykonawca.

Kan.  38. 

Akt administracyjny, nawet wtedy, gdy chodzi o reskrypt wydany "z własnej inicjatywy", jest pozbawiony mocy w tym zakresie, w jakim narusza nabyte przez kogoś prawo albo jest przeciwny ustawie, albo zatwierdzonemu zwyczajowi, chyba że właściwa władza wyraźnie dołączyła klauzulę uchylającą.

Kan.  39. 

Warunki zawarte w akcie administracyjnym uznaje się za wymagane do ważności tylko wtedy, gdy są wyrażone partykułami: "jeżeli", "chyba że", "o ile".

Kan.  40. 

Wykonawca aktu administracyjnego nieważnie wypełnia swoje zadanie przed otrzymaniem pisma i sprawdzeniem jego autentyczności oraz integralności, chyba że władza wydając akt przesłała mu wcześniej o tym wiadomość.

Kan.  41. 

Wykonawca aktu administracyjnego, któremu zostało powierzone tylko zadanie wykonania, nie może odmówić jego wykonania, chyba że oczywiste jest, iż akt ten jest nieważny albo że z innej poważnej przyczyny nie może być podtrzymany, albo nie zostały wypełnione warunki dołączone do tego aktu; gdyby natomiast wykonanie aktu administracyjnego ze względu na okoliczności osoby albo miejsca wydało się niewskazane, wykonawca powinien przerwać jego wykonanie; w tych przypadkach ma obowiązek natychmiast powiadomić władzę, która akt wydała.

Kan.  42. 

Wykonawca aktu administracyjnego obowiązany jest postępować zgodnie treścią zlecenia; gdyby zaś nie wypełnił istotnych warunków podanych w piśmie i nie zachował istotnej formy postępowania, wykonanie aktu jest nieważne.

Kan.  43. 

Wykonawca aktu administracyjnego może zgodnie ze swoim roztropnym uznaniem wyznaczyć swego zastępcę, chyba że zastępstwo zostało zakazane albo został on wybrany ze względu na osobiste przymioty, albo osoba zastępcy została już określona; w takich jednak przypadkach wolno wykonawcy powierzyć komuś innemu podjęcie czynności przygotowawczych.

Kan.  44. 

Akt administracyjny może być wykonany także przez następcę wykonawcy na urzędzie, chyba że wykonanie powierzono ze względu na osobiste przymioty.

Kan.  45. 

Jeżeli w wykonywaniu aktu administracyjnego wykonawca popełnił jakiś błąd, powinien ponownie wykonać ten akt.

Kan.  46. 

Akt administracyjny nie traci mocy z chwilą ustania władzy tego, kto go wydał, chyba że co innego wyraźnie w prawie zastrzeżono.

Kan.  47. 

Odwołanie aktu administracyjnego przez inny akt administracyjny właściwej władzy osiąga swój skutek dopiero z chwilą zgodnego z prawem powiadomienia osoby, dla której był wydany.

Rozdział  II

POSZCZEGÓLNE DEKRETY I NAKAZY

Kan.  48. 

Przez poszczególny dekret należy rozumieć akt administracyjny wydany przez właściwą władzę wykonawczą, w którym zgodnie z przepisami prawa zostaje podjęta decyzja w poszczególnym przypadku albo ma miejsce powierzenie, które ze swej natury nie zakłada wniesienia przez kogoś prośby.

Kan.  49. 

Poszczególny nakaz jest dekretem, w którym wprost i zgodnie z prawem nakazuje się jednej albo kilku określonym osobom wykonanie albo zaniechanie czegoś, przede wszystkim w celu przynaglenia do przestrzegania ustawy.

Kan.  50. 

Przed wydaniem poszczególnego dekretu władza powinna zebrać konieczne wiadomości i dowody oraz - o ile to możliwe - wysłuchać tych, których prawa mogą być naruszone.

Kan.  51. 

Dekret powinien być wydany na piśmie, z podaniem, przynajmniej w skróconej formie, motywacji, jeżeli zawiera decyzję.

Kan.  51. 

Poszczególny dekret ma moc tylko w sprawach, których dotyczy i w odniesieniu do osób, dla których został wydany; wiąże je zaś wszędzie, chyba że co innego zostało stwierdzone.

Kan.  53. 

Jeżeli dekrety byłyby ze sobą sprzeczne, wówczas dekret szczegółowy przeważa nad ogólnym w tym, co zostało wyrażone szczegółowo; jeżeli oba byłyby w równej mierze szczegółowe albo ogólne, wówczas dekret czasowo późniejszy odwołuje wcześniejszy w tym zakresie, w jakim jest z nim sprzeczny.

Kan.  54. 

§ 1. Poszczególny dekret, powierzony do realizacji wykonawcy, osiąga swój skutek w chwili wykonania; poza tym staje się skuteczny z chwilą powiadomienia osoby, powagą wydającego decyzję.

§ 2. Aby można było domagać się wykonania poszczególnego dekretu, powinien być on doręczony jako prawomocny dokument, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  55. 

Przy zachowaniu w mocy przepisów kan. 37 i 51, gdy bardzo poważna przyczyna nie pozwala na doręczenie tekstu dekretu na piśmie, powiadomienie ma miejsce, jeżeli dekret został odczytany temu, dla kogo jest przeznaczony, wobec notariusza lub dwóch świadków, ze sporządzeniem protokołu, który powinien być podpisany przez wszystkich obecnych.

Kan.  56. 

Dekret należy uważać za doręczony, jeżeli osoba, dla której jest przeznaczony, właściwie wezwana po odbiór dekretu lub do wysłuchania jego treści, bez słusznej przyczyny nie stawiła się lub odmówiła złożenia podpisu.

Kan.  57. 

§ 1. Ilekroć ustawa nakazuje wydanie dekretu lub osoba zainteresowana wnosi zgodnie z prawem prośbę lub rekurs, by otrzymać dekret, właściwa władza powinna załatwić sprawę w ciągu trzech miesięcy od otrzymania prośby lub rekursu, chyba że w ustawie został wyznaczony inny termin.

§ 2. Po upływie tego terminu - jeżeli dekret nie został jeszcze wydany - domniemywa się odpowiedź negatywną w odniesieniu do wniesienia kolejnego rekursu.

§ 3. Domniemana odpowiedź negatywna nie zwalnia właściwej władzy od obowiązku wydania dekretu, a także od obowiązku naprawienia ewentualnej szkody, zgodnie z postanowieniem kan. 128.

Kan.  58. 

§ 1. Poszczególny dekret traci swoją moc na skutek zgodnego z prawem odwołania przez właściwą władzę, a także przez wygaśnięcie ustawy, dla wykonania której został wydany.

§ 2. Poszczególny nakaz, który nie został nałożony dokumentem zgodnym z przepisami prawa, wygasa z ustaniem władzy nakazującego.

Rozdział  III

RESKRYPTY

Kan.  59. 

§ 1. Przez reskrypt należy rozumieć akt administracyjny wydany na piśmie przez właściwą władzę wykonawczą, w którym - zgodnie z jego naturą - na czyjąś prośbę udziela się przywileju, dyspensy albo innej łaski.

§ 2. Przepisy ustanowione w odniesieniu do reskryptów mają zastosowanie także do udzielania zezwoleń i łask udzielanych ustnie, chyba że stwierdza się coś innego.

Kan.  60. 

Każdy może uzyskać dowolny reskrypt, jeżeli mu tego wyraźnie nie zakazano.

Kan.  61. 

Jeżeli nie stwierdza się czegoś innego, reskrypt może być uzyskany dla innej osoby, nawet niezależnie od jej zgody; reskrypt jest ważny przed jego akceptacją, z zachowaniem przeciwnych klauzul.

Kan.  62. 

Reskrypt bez wykonawcy staje się skuteczny z chwilą wydania pisma; pozostałe z chwilą wykonania.

Kan.  63. 

§ 1. Ważności reskryptu stoi na przeszkodzie subrepcja, czyli zatajenie prawdy, jeżeli w prośbie nie wyrażono tego, co zgodnie z ustawą, stylem i praktyką kanoniczną powinno być wyrażone do ważności, chyba że chodzi o reskrypt łaski wydany "z własnej inicjatywy".

§ 2. Ważności reskryptu stoi również na przeszkodzie obrepcja, czyli przedstawienie nieprawdy, jeżeli ani jedna z podanych przyczyn skłaniających nie jest prawdziwa.

§ 3. W reskryptach bez wykonawcy przyczyna skłaniająca musi być prawdziwa w chwili udzielania reskryptu; w pozostałych - w chwili ich wykonania.

Kan.  64. 

Przy zachowaniu prawa Penitencjarii w odniesieniu do zakresu wewnętrznego, łaska, której odmówiła jedna dykasteria Kurii Rzymskiej, nie może być ważnie udzielona przez inną dykasterię tejże Kurii albo przez inną właściwą władzę niższą od Biskupa Rzymskiego, bez zgody tej dykasterii, z którą sprawę zaczęto załatwiać.

Kan.  65. 

§ 1. Jeżeli łaski odmówił własny ordynariusz, nie można prosić o tę samą łaskę innego ordynariusza bez wspomnienia o odmowie, z zastrzeżeniem przepisów § 2 i 3; po zawiadomieniu o odmowie ordynariuszowi nie wolno udzielać łaski bez uwzględnienia powodów jej odmowy przez pierwszego ordynariusza.

§ 2. Łaski, której odmówił wikariusz generalny lub wikariusz biskupi, nie może ważnie udzielić inny wikariusz tego samego biskupa, nawet uwzględniwszy powody odmowy przez poprzedniego wikariusza.

§ 3. Nieważna jest łaska, której odmówił wikariusz generalny lub wikariusz biskupi, a następnie udzielił jej biskup diecezjalny niepowiadomiony o odmowie; natomiast łaska, której odmówił biskup diecezjalny nie może być ważnie udzielona przez jego wikariusza generalnego lub wikariusza biskupiego, bez zgody biskupa, nawet po zawiadomieniu o odmowie.

Kan.  66. 

Nie powoduje nieważności reskryptu błąd dotyczący imienia lub nazwiska osoby, dla której lub przez którą został wydany albo miejsca, w którym zamieszkuje, albo sprawy, o którą chodzi, byleby, zdaniem ordynariusza, nie było żadnej wątpliwości co do samej osoby lub sprawy.

Kan.  67. 

§ 1. Gdyby się zdarzyło, że w tej samej sprawie uzyskano dwa sprzeczne reskrypty, wówczas szczegółowy przeważa nad ogólnym, w tym, co zostało szczegółowo wyrażone.

§ 2. Jeżeli oba byłyby w równej mierze szczegółowe albo ogólne, wcześniejszy przeważa nad późniejszym, chyba że w późniejszym uczyniono wyraźną wzmiankę o poprzednim, albo ten, kto wcześniej uzyskał reskrypt, dotąd z niego nie korzystał, umyślnie lub wskutek swego rażącego zaniedbania.

§ 3. W razie wątpliwości, czy reskrypt jest ważny czy nie, należy się odnieść do jego autora.

Kan.  68. 

Reskrypt Stolicy Apostolskiej bez wykonawcy należy przedstawić ordynariuszowi proszącego tylko wtedy, gdy zostało to nakazane w samym piśmie albo gdy chodzi o sprawy publiczne, albo gdy zachodzi potrzeba potwierdzenia warunków.

Kan.  69. 

Reskrypt, w którym nie wyznaczono czasu jego okazania, może być przedstawiony wykonawcy w każdym czasie, byleby nie było oszustwa czy podstępu.

Kan.  70. 

Jeżeli w reskrypcie powierzono wykonawcy samo udzielenie łaski, do niego należy, zgodnie z jego roztropnym uznaniem i sumieniem, udzielenie jej lub odmowa.

Kan.  71. 

Nikt nie ma obowiązku korzystać z reskryptu udzielonego tylko dla swego własnego pożytku, chyba że skądinąd jest do tego kanonicznie obowiązany.

Kan.  72. 

Reskrypty udzielone przez Stolicę Apostolską, które wygasły, mogą zostać jednorazowo ze słusznej przyczyny przedłużone przez biskupa diecezjalnego, jednak nie ponad trzy miesiące.

Kan.  73. 

Reskrypt nie zostaje odwołany przez ustawę pozostającą z nim w sprzeczności, chyba że w samej ustawie zastrzeżono co innego.

Kan.  74. 

Jakkolwiek każdy może korzystać w zakresie wewnętrznym z łaski udzielonej mu ustnie, to jednak jest obowiązany udowodnić ją w zakresie zewnętrznym, ilekroć wymagane jest to od niego zgodnie z prawem.

Kan.  75. 

Jeżeli reskrypt zawiera przywilej lub dyspensę, należy ponadto przestrzegać przepisów kanonów, które następują.

Rozdział  IV

PRZYWILEJE

Kan.  76. 

§ 1. Przywilej, czyli łaska udzielona dla pożytku określonych osób, fizycznych lub prawnych, szczególnym aktem, może być przyznany przez ustawodawcę oraz przez władzę wykonawczą, której ustawodawca przyznał taką władzę.

§ 2. Stuletnie lub niepamiętne posiadanie wprowadza domniemanie udzielenia przywileju.

Kan.  77. 

Przywilej należy interpretować zgodnie z przepisem kan. 36 § 1; przy czym zawsze należy stosować taką interpretację, dzięki której ci, którzy otrzymali przywilej, rzeczywiście zyskują jakąś łaskę.

Kan.  78. 

§ 1. Domniemywa się, że przywilej jest wieczysty, chyba że udowodni się coś przeciwnego.

§ 2. Przywilej osobowy, czyli ten, który łączy się z osobą, z nią też wygasa.

§ 3. Przywilej rzeczowy wygasa przez całkowite zniszczenie rzeczy lub miejsca; jednak przywilej miejscowy odżywa, jeżeli miejsce zostanie przywrócone swemu przeznaczeniu w ciągu pięćdziesięciu lat.

Kan.  79. 

Przywilej ustaje wskutek odwołania go przez właściwą władzę zgodnie z przepisem kan. 47, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 81.

Kan.  80. 

§ 1. Żaden przywilej nie ustaje na skutek zrzeczenia się, chyba że zostało ono przyjęte przez właściwą władzę.

§ 2. Osoba fizyczna może zrzec się przywileju udzielonego tylko dla jej własnego pożytku.

§ 3. Przywileju udzielonego osobie prawnej albo udzielonego z racji godności miejsca lub rzeczy nie mogą się zrzec pojedyncze osoby; również osobie prawnej nie wolno się samej zrzec udzielonego jej przywileju, jeżeli zrzeczenie przynosi szkodę Kościołowi lub innym.

Kan.  81. 

Z ustaniem władzy tego, kto przywileju udzielił, przywilej nie wygasa, chyba że został udzielony z klauzulą "według naszego uznania" lub inną równoznaczną.

Kan.  82. 

Przywileje niebędące dla drugich ciężarem nie ustają na skutek niekorzystania z nich lub opacznego użytku; natomiast przywilej uciążliwy dla innych podlega utracie, jeżeli nastąpiło zgodne z prawem przedawnienie.

Kan.  83. 

§ 1. Przywilej ustaje z upływem czasu lub po wyczerpaniu przypadków, dla których został udzielony, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 142 § 2.

§ 2. Przywilej ustaje również, jeżeli - zdaniem właściwej władzy - z upływem czasu okoliczności tak się zmieniły, że stał się szkodliwy albo jego używanie niegodziwe.

Kan.  84. 

Kto nadużywa władzy udzielonej mu przywilejem, naraża się na pozbawienie samego przywileju; dlatego ordynariusz po bezskutecznym upomnieniu posiadacza przywileju, który poważnie go nadużywa, powinien pozbawić go przywileju, którego sam udzielił, a jeżeli przywilej został przyznany przez Stolicę Apostolską, ordynariusz ma obowiązek ją powiadomić.

Rozdział  V

DYSPENSY

Kan.  85. 

Dyspensa, czyli rozluźnienie ustawy czysto kościelnej w poszczególnym przypadku, może zostać udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich właściwości, a także przez tych, którym wprost lub w sposób dorozumiany przysługuje władza dyspensowania - bądź na mocy samego prawa, bądź na mocy zgodnej z prawem delegacji.

Kan.  86. 

Nie podlegają dyspensie ustawy w tym zakresie, w jakim określają istotnie konstytutywne elementy instytucji albo czynności prawnych.

Kan.  87. 

§ 1. Biskup diecezjalny może dyspensować wiernych - ilekroć uzna

to za pożyteczne dla ich duchowego dobra - od ustaw dyscyplinarnych, tak powszechnych, jak i partykularnych, wydanych przez najwyższą władzę kościelną dla jego terytorium lub dla jego podwładnych, jednak nie od ustaw procesowych albo karnych ani tych, od których dyspensa jest specjalnie zarezerwowana dla Stolicy Apostolskiej albo dla innej władzy.

§ 2. Jeżeli trudno jest zwrócić się do Stolicy Świętej, a jednocześnie zwłoka grozi niebezpieczeństwem poważnej szkody, każdy ordynariusz może dyspensować od tychże ustaw, nawet gdy dyspensa zarezerwowana jest dla Stolicy Świętej, o ile chodzi o dyspensę, jakiej Stolica Święta w takich samych okolicznościach zwykła udzielać, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 291.

Kan.  88. 

Ordynariusz miejsca może dyspensować od ustaw diecezjalnych, a także - ilekroć uzna, że będzie to dla dobra wiernych - od ustaw wydanych przez synod plenarny lub prowincjalny albo przez konferencję biskupów.

Kan.  89. 

Proboszcz i inni prezbiterzy albo diakoni nie mogą dyspensować od ustaw powszechnych i partykularnych, chyba że taka władza została im wyraźnie udzielona.

Kan.  90. 

§ 1. Od ustawy kościelnej nie wolno dyspensować bez słusznej i rozumnej przyczyny, z uwzględnieniem okoliczności przypadku i wagi ustawy, od której się dyspensuje; w przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa, a jeżeli nie została udzielona przez samego ustawodawcę albo jego przełożonego, także nieważna.

§ 2. W razie wątpliwości co do wystarczalności przyczyny dyspensa udzielana jest ważnie i godziwie.

Kan.  91. 

Kto posiada władzę dyspensowania, ma prawo ją wykonywać, nawet przebywając poza terytorium, w stosunku do podwładnych, choćby nieobecnych na terytorium, a także - jeżeli czegoś innego wyraźnie nie postanowiono - w stosunku do podróżnych przebywających aktualnie na terytorium, a również względem samego siebie.

Kan.  92. 

Ścisłej interpretacji podlega nie tylko dyspensa, zgodnie z przepisem kan. 36 § 1, lecz sama władza dyspensowania udzielona do konkretnego przypadku.

Kan.  93. 

Dyspensa mająca ciągłe zastosowanie ustaje w ten sam sposób co przywilej, a także poprzez pewne i całkowite wygaśnięcie przyczyny skłaniającej.

TYTUŁ  V

STATUTY I PRZEPISY PORZĄDKOWE

Kan.  94. 

§ 1. Statuty w sensie właściwym oznaczają zarządzenia wydawane zgodnie z prawem w zespołach osób lub rzeczy, a określające ich cel, ustrój, zarząd i sposoby działania.

§ 2. Statuty zespołu osób obowiązują tylko osoby będące ich członkami zgodnie z prawem; statuty zespołu rzeczy - tych, którzy nimi kierują.

§ 3. Te przepisy statutów, które zostały ustanowione i promulgowane mocą władzy ustawodawczej, rządzą się przepisami kanonów o ustawach.

Kan.  95. 

§ 1. Przepisami porządkowymi są reguły, czyli normy, które należy zachowywać podczas zgromadzeń osób czy to zarządzonych przez władzę kościelną, czy zwoływanych swobodnie przez wiernych, a także z okazji różnych obchodów; określają to, co dotyczy ukonstytuowania zgromadzeń, kierowania nimi i sposobu działania.

§ 2. Podczas zgromadzeń i obchodów przepisami porządkowymi są związane osoby, które biorą w nich udział.

TYTUŁ  VI

OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE

Rozdział  I

POZYCJA KANONICZNA OSÓB FIZYCZNYCH

Kan.  96. 

Przez chrzest człowiek zostaje wcielony do Kościoła Chrystusowego i staje się w nim osobą, z obowiązkami i prawami przynależnymi chrześcijanom - uwzględniając ich pozycję - w tej mierze, w jakiej pozostają oni we wspólnocie kościelnej, i o ile nie stoi na przeszkodzie żadna sankcja nałożona zgodnie z prawem.

Kan.  97. 

§ 1. Osoba, która ukończyła osiemnaście lat, jest pełnoletnia; poniżej tego wieku - małoletnia.

§ 2. Małoletni przed ukończeniem siódmego roku życia nazywa się dzieckiem i uważany jest za niezdolnego do kierowania swoim postępowaniem; po skończonym siódmym roku życia domniemywa się, że potrafi używać rozumu.

Kan.  98. 

§ 1. Osobie pełnoletniej przysługuje pełne wykonywanie swoich uprawnień.

§ 2. W wykonywaniu swoich uprawnień osoba małoletnia podlega władzy rodziców lub opiekunów, z wyjątkiem tych spraw, w których małoletni na podstawie prawa Bożego albo kanonicznego są wyjęci spod ich władzy; co do ustanawiania opiekunów oraz ich władzy, należy zachować przepisy prawa państwowego, chyba że w prawie kanonicznym co innego zastrzeżono albo biskup diecezjalny uznał w pewnych przypadkach, ze słusznej przyczyny, że należy zatroszczyć się o ustanowienie innego opiekuna.

Kan.  99. 

Ktoś, kto na stałe nie potrafi używać rozumu, uznany jest za niezdolnego do kierowania swoim postępowaniem i przyrównany dzieciom.

Kan.  100. 

Osobę nazywa się mieszkańcem w miejscu, gdzie posiada stałe zamieszkanie; przybyszem w miejscu, w którym ma zamieszkanie tymczasowe; podróżnym, jeżeli znajduje się poza miejscem stałego lub tymczasowego zamieszkania, które nadal zatrzymuje; tułaczem, jeżeli nigdzie nie posiada stałego lub tymczasowego zamieszkania.

Kan.  101. 

§ 1. Miejscem pochodzenia dziecka, także neofity, jest to, w którym rodzice w chwili jego urodzenia posiadali zamieszkanie stałe albo - w jego braku - tymczasowe; lub to, w którym posiadała je matka, jeżeli rodzice nie mieli tego samego stałego lub tymczasowego zamieszkania.

§ 2. Jeżeli chodzi o dziecko tułaczy, to miejsce pochodzenia jest tożsame z miejscem urodzenia; gdy zaś chodzi o dziecko porzucone, miejscem pochodzenia jest to, w którym zostało znalezione.

Kan.  102. 

§ 1. Zamieszkanie stałe nabywa się takim przebywaniem na terytorium jakiejś parafii albo przynajmniej diecezji, które albo jest połączone z zamiarem pozostania tam na stałe, jeżeli nie nastąpi nic, co stamtąd odwoła, albo trwało przez pełnych pięć lat.

§ 2. Tymczasowe zamieszkanie nabywa się przez takie przebywanie na terenie jakiejś parafii albo przynajmniej diecezji, które albo jest połączone z zamiarem pozostania tam przynajmniej przez trzy miesiące, jeżeli nie nastąpi nic, co stamtąd odwoła, albo przedłużyło się rzeczywiście do trzech miesięcy.

§ 3. Stałe lub tymczasowe zamieszkanie na terenie parafii nazywa się parafialnym; na terenie diecezji, chociażby nie w parafii - diecezjalnym.

Kan.  103. 

Członkowie instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego nabywają stałe zamieszkanie w miejscu, gdzie jest położony dom, do którego są przypisani; tymczasowe zamieszkanie - w domu, w którym przebywają, zgodnie z kan. 102 § 2.

Kan.  104. 

Małżonkowie powinni mieć wspólne stałe lub tymczasowe zamieszkanie; z racji prawnej separacji lub ze względu na inną słuszną przyczynę każdy z nich może mieć własne stałe lub tymczasowe zamieszkanie.

Kan.  105. 

§ 1. Małoletni z konieczności posiada zamieszkanie stałe lub tymczasowe tego, którego władzy podlega. Po wyjściu z dzieciństwa może nabyć również własne tymczasowe zamieszkanie, a uzyskawszy usamodzielnienie zgodnie z przepisami prawa państwowego, także własne stałe zamieszkanie.

§ 2. Każdy, kto z innego powodu niż małoletność oddany jest zgodnie z prawem pod czyjąś opiekę lub kuratelę, posiada stałe lub tymczasowe zamieszkanie opiekuna lub kuratora.

Kan.  106. 

Stałe i tymczasowe zamieszkanie traci się przez opuszczenie miejsca, połączone z zamiarem niepowracania, z zastrzeżeniem przepisu kan. 105.

Kan.  107. 

§ 1. Zarówno przez zamieszkanie stałe, jak i tymczasowe, każdy uzyskuje własnego proboszcza oraz ordynariusza.

§ 2. Własnym proboszczem lub ordynariuszem tułacza jest proboszcz lub ordynariusz miejsca jego aktualnego pobytu.

§ 3. Własnym proboszczem tego, kto posiada tylko stałe lub tymczasowe zamieszkanie diecezjalne, jest proboszcz miejsca aktualnego pobytu.

Kan.  108. 

§ 1. Pokrewieństwo oblicza się poprzez linie i stopnie.

§ 2. W linii prostej tyle jest stopni, ile zrodzeń, czyli osób, nie licząc przodka.

§ 3. W linii bocznej jest tyle stopni, ile jest osób w obydwu razem liniach, nie licząc przodka.

Kan.  109. 

§ 1. Powinowactwo powstaje z ważnego małżeństwa, nawet niedopełnionego, i istnieje między mężem a krewnymi żony, i tak samo między żoną a krewnymi męża.

§ 2. Oblicza się tak, że krewni męża są w tej samej linii i w tym samym stopniu powinowatymi żony i odwrotnie.

Kan.  110. 

Dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa państwowego uważane są za dzieci tego lub tych, którzy je adoptowali.

Kan.  111. 

§ 1. Do Kościoła łacińskiego zostaje włączone przez przyjęty chrzest dziecko rodziców, którzy do niego należą, lub - jeżeli jedno z nich do niego nie należy - którzy wyrazili zgodne życzenie, by potomstwo było ochrzczone w Kościele łacińskim; jeżeli zaś brak zgodności, zostaje włączone do Kościoła sui iuris, do którego należy ojciec.

§ 2. Jeżeli zaś tylko jedno z rodziców jest katolikiem, dziecko zostaje włączone do Kościoła, do którego należy rodzic, który jest katolikiem.

§ 3. Kto ma być ochrzczony, a ukończył czternasty rok życia, może w sposób wolny wybrać chrzest w Kościele łacińskim lub w innym Kościele sui iuris; w takim przypadku należy do tego Kościoła, który wybrał.

Kan.  112. 

§ 1. Po przyjętym chrzcie, do innego Kościoła sui iuris zostają włączeni:

1° ten, kto otrzymał zezwolenie Stolicy Apostolskiej;

2° małżonek, który - zawierając małżeństwo lub w czasie jego trwania - oświadczył, że pragnie przejść do Kościoła sui iuris drugiego małżonka; po rozwiązaniu jednak małżeństwa może w sposób nieskrępowany powrócić do Kościoła łacińskiego;

3° dzieci tych, o których mowa w n. 1 i 2, przed ukończeniem czternastego roku życia, a w małżeństwie mieszanym dzieci strony katolickiej, która zgodnie z przepisami prawa przeszła do innego Kościoła sui iuris; po osiągnięciu wskazanego wieku mogą powrócić do Kościoła łacińskiego.

§ 2. Nawet długotrwały zwyczaj przyjmowania sakramentów według obrzędów jakiegoś Kościoła sui iuris, nie pociąga za sobą włączenia do tego Kościoła.

§ 3. Każde przejście do innego Kościoła sui iuris osiąga skutek z chwilą złożenia oświadczenia wobec ordynariusza miejsca tego Kościoła lub wobec własnego proboszcza albo delegowanego przez jednego z nich kapłana i dwóch świadków, chyba że reskrypt Stolicy Apostolskiej stanowiłby inaczej; powinno być także odnotowane w księdze ochrzczonych.

Rozdział  II

OSOBY PRAWNE

Kan.  113. 

§ 1. Kościół katolicki i Stolica Apostolska z samego ustanowienia Bożego posiadają status osoby moralnej.

§ 2. Oprócz osób fizycznych są w Kościele także osoby prawne, będące mianowicie w prawie kanonicznym podmiotem praw i obowiązków, które odpowiadają ich charakterowi.

Kan.  114. 

§ 1. Osoby prawne są ustanawiane albo na mocy samego przepisu prawa, albo przez specjalne przyznanie właściwej władzy, wydane w formie dekretu, jako zespoły osób lub rzeczy, skierowane do celu odpowiadającego misji Kościoła, ale przekraczającego cel poszczególnych jednostek.

§ 2. Przez cele, o których mowa w § 1, należy rozumieć te, które odnoszą się do dzieł pobożności, apostolatu lub duchowych bądź materialnych dzieł miłości.

§ 3. Właściwa władza Kościoła może nadawać osobowość prawną tylko tym zespołom osób albo rzeczy, które realizują cel rzeczywiście pożyteczny oraz - biorąc wszystko pod uwagę - posiadają środki, które według przewidywań wystarczają do osiągnięcia zakładanego celu.

Kan.  115. 

§ 1. Osobami prawnymi w Kościele są albo zespoły osób, albo zespoły rzeczy.

§ 2. Zespół osób, do ustanowienia którego wymaga się co najmniej trzech osób, jest kolegialny, jeżeli jego działanie określają członkowie współdziałający w podejmowaniu decyzji, na równych lub nierównych prawach, zgodnie z przepisami prawa i statutu; w przeciwnym razie jest niekolegialny.

§ 3. Zespół rzeczy, czyli fundacja autonomiczna, składa się z dóbr, czyli rzeczy, czy to duchowych, czy materialnych, którymi, zgodnie z postanowieniami prawa i statutu, zarządza jedna lub kilka osób fizycznych albo kolegium.

Kan.  116. 

§ 1. Publicznymi osobami prawnymi są zespoły osób albo rzeczy, ustanawiane przez właściwą władzę kościelną, by wykonywały w imieniu Kościoła w oznaczonym dla nich zakresie, zgodnie z przepisami prawa, własne zadania zlecone im ze względu na dobro publiczne; pozostałe osoby prawne są prywatne.

§ 2. Osoby prawne publiczne otrzymują tę osobowość bądź mocą samego prawa, bądź specjalnym dekretem właściwej władzy, przyznającym ją wyraźnie; osoby prawne prywatne otrzymują tę osobowość tylko specjalnym dekretem właściwej władzy, przyznającym ją wyraźnie.

Kan.  117. 

Żaden zespół osób lub rzeczy pragnący otrzymać osobowość prawną nie może jej uzyskać bez sprawdzenia jego statutu przez właściwą władzę.

Kan.  118. 

Publiczną osobę prawną reprezentują, działając w jej imieniu, ci, którym przyznaje to uprawnienie prawo powszechne lub partykularne albo własny statut; prywatną osobę prawną - ci, którym to uprawnienie przyznaje statut.

Kan.  119. 

W odniesieniu do czynności kolegialnych, chyba że w prawie lub w statucie zastrzeżono inaczej:

1° jeżeli chodzi o wybory, moc prawa ma to, za czym - przy obecności większości tych, którzy powinni być wezwani - opowiedziała się bezwzględna większość obecnych; po dwóch bezskutecznych głosowaniach należy głosować na dwóch kandydatów, którzy otrzymali większość głosów, lub jeżeli ich jest więcej, dwóch najstarszych wiekiem; jeżeli po trzecim głosowaniu pozostaje równowaga, wybrany jest ten, kto jest starszy wiekiem;

2° jeżeli chodzi o inne sprawy, moc prawa ma to, za czym - przy obecności większości tych, którzy powinni być wezwani - opowiedziała się bezwzględna większość obecnych; jeżeli jednak po dwóch głosowaniach liczba głosów jest równa, wtedy przewodniczący może rozstrzygnąć swoim głosem;

3° co zaś dotyczy wszystkich jako jednostek, musi być zatwierdzone przez wszystkich.

Kan.  120. 

§ 1. Osoba prawna jest ze swej natury wieczysta; wygasa jednak, jeżeli zostanie zniesiona zgodnie z prawem przez właściwą władzę albo nie działa przez okres stu lat; prywatna osoba prawna wygasa ponadto, jeżeli samo stowarzyszenie zostaje rozwiązane zgodnie z postanowieniami statutu albo jeżeli, zdaniem właściwej władzy, wygasła sama fundacja, zgodnie z postanowieniami statutu.

§ 2. Jeżeli spośród członków osoby prawnej kolegialnej pozostaje choćby jeden, a zespół osób nie przestał istnieć zgodnie ze statutem, wykonywanie wszystkich praw zespołu przysługuje temu członkowi.

Kan.  121. 

Jeżeli zespoły osób lub rzeczy będące publicznymi osobami prawnymi zostają połączone w ten sposób, że zostaje z nich ustanowiony jeden zespół, sam posiadający osobowość prawną, wówczas ta nowa osoba prawna przejmuje dobra i prawa majątkowe należące do poprzednich osób oraz przejmuje zobowiązania, jakie je obciążały; co zaś dotyczy zwłaszcza przeznaczenia dóbr i wypełnienia zobowiązań, wola fundatorów i ofiarodawców oraz prawa nabyte muszą być zachowane.

Kan.  122. 

Jeżeli zespół posiadający publiczną osobowość prawną zostaje tak podzielony, że albo jego część zostaje połączona z inną osobą prawną, albo z oddzielonej części eryguje się odrębną publiczną osobę prawną, władza kościelna właściwa do dokonania podziału, z zachowaniem przede wszystkim zarówno woli fundatorów i ofiarodawców, jak i praw nabytych oraz zatwierdzonego statutu, sama lub przez wykonawcę musi zadbać:

1° by rzeczy wspólne, które można podzielić, dobra, a także prawa majątkowe oraz długi i inne ciężary zostały podzielone między osoby prawne, o które chodzi, we właściwych proporcjach ustalonych na zasadzie słuszności, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności i potrzeb każdej z nich;

2° by używanie i użytkowanie dóbr wspólnych, które nie mogą ulec podziałowi, przypadły obydwu osobom prawnym, a zobowiązania związane z tymi dobrami zostały im obydwu nałożone, podobnie z zachowaniem właściwych proporcji określonych na zasadzie słuszności.

Kan.  123. 

Po wygaśnięciu publicznej osoby prawnej przeznaczenie jej dóbr i praw majątkowych, jak również zobowiązań, jest regulowane prawem i statutem, a w braku przepisów przechodzą na osobę prawną bezpośrednio wyższą, zachowując zawsze wolę fundatorów lub ofiarodawców oraz prawa nabyte; po wygaśnięciu prywatnej osoby prawnej przeznaczenie jej dóbr i zobowiązań rządzi się własnym statutem.

TYTUŁ  VII

CZYNNOŚCI PRAWNE

Kan.  124. 

§ 1. Do ważności czynności prawnej wymaga się, by była ona dokonana przez osobę do niej zdolną, oraz by były w niej zawarte wszystkie jej istotne elementy konstytutywne, a także by zostały wypełnione formalności oraz wymogi stawiane przez prawo do ważności czynności.

§ 2. Domniemywa się ważność czynności prawnej właściwie dokonanej w jej elementach zewnętrznych.

Kan.  125. 

§ 1. Czynność dokonaną wskutek wywartej na osobę przemocy z zewnątrz, której nie mogła się ona w żaden sposób oprzeć, należy uważać za niedokonaną.

§ 2. Czynność dokonana pod wpływem ciężkiej, niesprawiedliwej bojaźni albo na skutek podstępu jest ważna, chyba że prawo zastrzega inaczej; może być jednak unieważniona wyrokiem sędziego bądź na wniosek strony poszkodowanej, bądź jej prawnych następców, bądź też z urzędu.

Kan.  126. 

Czynność dokonana wskutek niewiedzy albo pod wpływem błędu dotyczącego samej istoty czynności, albo warunku wymaganego w sposób bezwzględny, jest nieważna; poza tym jest ważna, chyba że prawo zastrzega co innego; lecz czynność dokonana wskutek niewiedzy albo pod wpływem błędu może być podstawą powództwa o unieważnienie zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  127. 

§ 1. Gdy zgodnie z prawem przełożony do podjęcia czynności potrzebuje zgody albo rady kolegium lub zespołu osób, ma obowiązek zwołać kolegium lub zespół, w myśl kan. 166, chyba że - gdy chodzi tylko o uzyskanie rady - inaczej zastrzega prawo partykularne albo własne; do ważności zaś czynności wymaga się uzyskania zgody bezwzględnej większości tych, którzy są obecni, albo wysłuchania rady wszystkich.

§ 2. Gdy zgodnie z prawem przełożony do podjęcia pewnych czynności potrzebuje zgody albo rady niektórych pojedynczych osób, to:

1° jeżeli jest wymagana zgoda, nieważna jest czynność przełożonego podjęta bez zwrócenia się o wyrażenie zgody przez te osoby albo podjęta wbrew ich zdaniu lub wbrew zdaniu którejś z nich;

2° jeżeli jest wymagana rada, nieważna staje się czynność przełożonego podjęta bez wysłuchania zdania tych osób; wprawdzie przełożony nie ma żadnego obowiązku pójść za ich zdaniem, nawet jeśli jest zgodne, jednakże bez przesądzającego powodu - przez siebie ocenianego - nie powinien odrzucać wyrażonego przez nich zdania, zwłaszcza gdy jest zgodne.

§ 3. Wszyscy, których zgoda albo rada jest wymagana, obowiązani są szczerze wyrazić swoje stanowisko, a także ze względu na wagę sprawy starannie zachować tajemnicę; przełożony może domagać się wypełnienia tego obowiązku.

Kan.  128. 

Ktokolwiek nielegalnie czynnością prawną albo też jakimkolwiek innym czynem dokonanym z winy umyślnej lub nieumyślnej wyrządza komuś szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

TYTUŁ  VIII

WŁADZA RZĄDZENIA

Kan.  129. 

§ 1. Zdolnymi do władzy rządzenia, która jest w Kościele z ustanowienia Bożego, i która jest również nazywana władzą jurysdykcji, są zgodnie z przepisami prawa ci, którzy otrzymali święcenia.

§ 2. W wykonywaniu tej władzy mogą współdziałać wierni świeccy, zgodnie przepisami prawa.

Kan.  130. 

Władza rządzenia zasadniczo jest wykonywana w zakresie zewnętrznym; czasem jednak tylko w zakresie wewnętrznym, tak mianowicie, że skutki, jakie jej wykonywanie zdolne jest wywołać w zakresie zewnętrznym, nie są uznawane w tym zakresie, chyba że w tej mierze, w jakiej jest to postanowione w określonych przez prawo przypadkach.

Kan.  131. 

§ 1. Władza rządzenia zwyczajna to ta, która na mocy samego prawa łączy się z jakimś urzędem; delegowana to ta, która zostaje udzielona samej osobie, nie poprzez urząd.

§ 2. Zwyczajna władza rządzenia może być własna lub zastępcza.

§ 3. Kto twierdzi, że jest delegowany, ma obowiązek udowodnienia delegacji.

Kan.  132. 

§ 1. Do upoważnień habitualnych stosuje się przepisy o władzy delegowanej.

§ 2. Jeżeli jednak w akcie nadania inaczej wyraźnie nie zastrzeżono albo nie udzielono czegoś ze względu na osobiste przymioty, upoważnienie habitualne udzielone ordynariuszowi nie wygasa z ustaniem władzy ordynariusza, który je otrzymał, choćby zaczął je wykonywać, lecz przechodzi na każdego ordynariusza, jego następcę w rządzeniu.

Kan.  133. 

§ 1. Delegowany działa nieważnie, jeżeli przekracza granice swego zlecenia w odniesieniu czy to do rzeczy, czy to do osób.

§ 2. Nie uważa się, że delegowany przekroczył granice swego zlecenia, gdy to, do czego został delegowany wykonał w inny sposób, niż określało to zlecenie, chyba że sposób został określony do ważności przez samego delegującego.

Kan.  134. 

§ 1. Pod nazwą ordynariusz rozumiani są w prawie, oprócz Biskupa Rzymskiego, biskupi diecezjalni oraz inni, którzy - choćby tylko czasowo - są przełożonymi Kościoła partykularnego lub wspólnoty z nim zrównanej zgodnie z przepisem kan. 368, jak również ci, którzy w nich posiadają ogólną wykonawczą władzę zwyczajną, mianowicie wikariusze generalni i wikariusze biskupi; podobnie - dla własnych członków - przełożeni wyżsi kleryckich instytutów zakonnych na prawie papieskim i kleryckich stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim, którzy posiadają przynajmniej zwyczajną władzę wykonawczą.

§ 2. Pod nazwą ordynariusz miejsca rozumiani są wszyscy wymienieni w § 1, z wyjątkiem przełożonych instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego.

§ 3. To, co w zakresie władzy wykonawczej zostaje w kanonach imiennie przyznane biskupowi diecezjalnemu, należy rozumieć jako przysługujące jedynie biskupowi diecezjalnemu i tym, którzy są z nim zrównani w kan. 381 § 2, z wykluczeniem wikariusza generalnego i biskupiego, chyba że otrzymają specjalne zlecenie.

Kan.  135. 

§ 1. We władzy rządzenia wyróżnia się władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

§ 2. Władza ustawodawcza powinna być sprawowana w sposób przepisany prawem, a ta, którą w Kościele posiada ustawodawca stopnia niższego niż władza najwyższa, nie może być ważnie delegowana, chyba że prawo wprost zastrzega coś innego; ustawodawca niższego stopnia nie może ważnie wydać ustawy sprzecznej z prawem wyższym.

§ 3. Władza sądownicza, którą posiadają sędziowie albo kolegia sędziowskie, powinna być sprawowana w sposób przepisany prawem i nie może być delegowana, chyba że chodzi o dokonanie czynności przygotowawczych do dekretu albo wyroku.

§ 4. W tym, co dotyczy sprawowania władzy wykonawczej, należy stosować przepisy kanonów, które następują.

Kan.  136. 

Władzę wykonawczą można sprawować nawet przebywając poza terytorium, w stosunku do podwładnych chociażby nieobecnych na terytorium, o ile coś innego nie wynika z natury rzeczy albo z przepisu prawa; w stosunku zaś do podróżnych, aktualnie przebywających na terytorium - wtedy, gdy chodzi o udzielenie tego, co korzystne, albo o wykonanie ustaw powszechnych lub partykularnych, którymi są związani na mocy kan. 13 § 2, 2°.

Kan.  137. 

§ 1. Zwyczajna władza wykonawcza może być delegowana tak

do poszczególnej czynności, jak do ogółu spraw, chyba że prawo coś innego wyraźnie zastrzega.

§ 2. Władza wykonawcza delegowana przez Stolicę Apostolską może być subdelegowana do poszczególnej czynności lub do ogółu spraw, chyba że została przekazana ze względu na osobiste przymioty albo subdelegacja została wyraźnie zakazana.

§ 3. Władza wykonawcza delegowana przez inny podmiot posiadający władzę

zwyczajną, jeżeli jest delegowana do ogółu spraw, może być subdelegowana tylko do poszczególnych przypadków; jeżeli jednak została delegowana do jednej albo określonych czynności, nie może być subdelegowana bez wyraźnego zezwolenia delegującego.

§ 4. Żadna władza subdelegowana nie może być ponownie subdelegowana, chyba że delegujący wyraźnie na to zezwolił.

Kan.  138. 

Zwyczajna władza wykonawcza oraz władza delegowana do ogółu spraw powinna być interpretowana szeroko, każda zaś inna - ściśle; uważa się jednak, że jeżeli komuś została delegowana władza, to udzielono mu wszystkiego, co jest konieczne, by ta władza mogła być sprawowana.

Kan.  139. 

§ 1. Jeżeli prawo nie stanowi inaczej, to odniesienie się do właściwej władzy, nawet wyższej, nie zawiesza władzy innego właściwego organu władzy wykonawczej, czy to zwyczajnej, czy delegowanej.

§ 2. Jednak w sprawę przedstawioną władzy wyższej nie może ingerować niższa, chyba że ze względu na poważną i naglącą przyczynę, przy czym powinna natychmiast powiadomić o sprawie władzę wyższą.

Kan.  140. 

§ 1. Gdy do wykonania tej samej sprawy delegowano solidarnie kilka osób, ten kto jako pierwszy zaczął załatwiać sprawę, wyłącza z tego działania innych, chyba że sam później nie może albo nie chce rozpoczętej sprawy dalej prowadzić.

§ 2. Delegowani kolegialnie do wykonania sprawy muszą wszyscy działać zgodnie z przepisem kan. 119, chyba że w zleceniu coś innego zostało zastrzeżone.

§ 3. Domniemywa się, że władza wykonawcza delegowana wielu osobom została im delegowana solidarnie.

Kan.  141. 

Z kilku sukcesywnie delegowanych sprawę załatwia ten, kto otrzymał wcześniejsze zlecenie dotąd nie odwołane.

Kan.  142. 

§ 1. Władza delegowana wygasa: z wykonaniem zlecenia; z upływem czasu lub z wyczerpaniem przypadków, dla których była udzielona; wskutek ustania przyczyny celowej delegacji; wskutek odwołania dokonanego przez delegującego i podanego bezpośrednio do wiadomości delegowanego, a także w przypadku rezygnacji ze strony delegowanego, po powiadomieniu delegującego i przyjęciu rezygnacji; nie wygasa natomiast z ustaniem władzy delegującego, chyba że co innego wynika z dołączonych klauzul.

§ 2. Ważny jest jednak akt władzy delegowanej, wykonywany jedynie w zakresie wewnętrznym, dokonany przez nieuwagę po upływie czasu, na jaki jej udzielono.

Kan.  143. 

§ 1. Władza zwyczajna wygasa z utratą urzędu, z którym jest złączona.

§ 2. Władza zwyczajna ulega zawieszeniu, jeżeli zgodnie z prawem złożono apelację lub rekurs przeciwko pozbawieniu urzędu lub odwołaniu z niego, chyba że w prawie zastrzeżono coś innego.

Kan.  144. 

§ 1. W przypadku błędu powszechnego, rzeczywistego albo możliwego prawnie, a także w przypadku wątpliwości pozytywnej i prawdopodobnej, prawnej lub faktycznej, Kościół uzupełnia wykonawczą władzę rządzenia, zarówno w zakresie zewnętrznym, jak i wewnętrznym.

§ 2. Ten sam przepis ma zastosowanie do upoważnień, o których mowa w kan. 882, 883, 966 oraz 1111 § 1.

TYTUŁ  IX

URZĘDY KOŚCIELNE

Kan.  145. 

§ 1. Urząd kościelny jest wszelkim zadaniem ustanowionym na stałe, z postanowienia czy to Bożego, czy kościelnego, dla realizacji celu duchowego.

§ 2. Obowiązki i prawa właściwe każdemu urzędowi kościelnemu są określane albo samym prawem, którym urząd ustanowiono, albo dekretem właściwej władzy, którym urząd jest jednocześnie ustanowiony i nadany.

Rozdział  I

POWIERZENIE URZĘDU KOŚCIELNEGO

Kan.  146. 

Urzędu kościelnego nie można ważnie otrzymać bez kanonicznego powierzenia.

Kan.  147. 

Powierzenie urzędu kościelnego dokonuje się: poprzez swobodne nadanie przez właściwą władzę kościelną; poprzez ustanowienie przez nią dokonane, jeżeli poprzedzała je prezentacja; poprzez zatwierdzenie lub dopuszczenie przez nią dokonane, jeżeli poprzedzał je wybór lub postulacja; a także poprzez zwykły wybór przyjęty przez elekta, jeżeli wybór nie wymaga zatwierdzenia.

Kan.  148. 

Do władzy, która jest właściwa, by erygować urzędy, dokonywać w nich zmian i je znosić, należy również ich kanoniczne powierzanie, chyba że prawo stanowi inaczej.

Kan.  149. 

§ 1. Ten, kto ma zostać powołany na urząd kościelny, musi pozostawać we wspólnocie Kościoła i być zdatny, czyli posiadać przymioty wymagane do tego urzędu prawem powszechnym lub partykularnym albo fundacyjnym.

§ 2. Powierzenie urzędu kościelnego temu, kto nie posiada wymaganych przymiotów, nieważne jest tylko wtedy, jeżeli przymioty są wyraźnie wymagane prawem powszechnym lub partykularnym albo fundacyjnym do ważności powierzenia; poza tym jest ważne, ale może być unieważnione dekretem właściwej władzy albo wyrokiem sądu administracyjnego.

§ 3. Powierzenie urzędu dokonane symoniacko jest nieważne z mocy samego prawa.

Kan.  150. 

Urzędu związanego z pełnym duszpasterstwem, do wypełniania którego wymagane jest wykonywanie święceń kapłańskich, nie można ważnie nadać temu, kto nie otrzymał jeszcze takich święceń.

Kan.  151. 

Powierzenia urzędu związanego z duszpasterstwem nie należy odkładać bez ważnej przyczyny.

Kan.  152. 

Nie wolno nadawać nikomu dwóch lub więcej urzędów niepołączalnych, a więc takich, które nie mogą być wykonywane jednocześnie przez jedną osobę.

Kan.  153. 

§ 1. Powierzenie urzędu, który prawnie nie wakuje, jest z mocy samego faktu nieważne i nie zostaje konwalidowane przez późniejszy wakans.

§ 2. Jeżeli jednak chodzi o urząd nadawany, zgodnie z prawem, na określony czas, powierzenie może być dokonane w ciągu sześciu miesięcy przed upływem tego czasu i osiąga swój skutek od dnia wakansu urzędu.

§ 3. Obietnica urzędu - bez względu na to, przez kogo dana - nie powoduje żadnego skutku prawnego.

Kan.  154. 

Urząd prawnie wakujący, który ewentualnie byłby jeszcze przez kogoś bezprawnie zatrzymywany, może być nadany, jeżeli zostanie należycie stwierdzone, iż jego zatrzymywanie jest bezprawne, a w piśmie nadającym urząd zostanie uczyniona wzmianka o tym stwierdzeniu.

Kan.  155. 

Kto nadaje urząd, działając za kogoś zaniedbującego lub mającego przeszkodę, nie nabywa żadnej władzy nad osobą, której go nadał; pozycja prawna tej osoby pozostaje nienaruszona, tak jak gdyby powierzenie zostało dokonane zgodnie ze zwyczajnymi przepisami prawa.

Kan.  156. 

Każdego powierzenia urzędu należy dokonać na piśmie.

Art.  1

SWOBODNE NADANIE

Kan.  157. 

Jeżeli prawo czegoś innego wprost nie postanawia, do biskupa diecezjalnego należy powierzanie urzędów kościelnych we własnym Kościele partykularnym przez swobodne nadanie.

Art.  2

PREZENTACJA

Kan.  158. 

§ 1. Ten, komu przysługuje prawo prezentacji na urząd, ma obowiązek prezentować kandydata władzy, do której należy udzielenie ustanowienia na tym urzędzie, i to - jeżeli coś innego nie zostało prawnie zastrzeżone - w ciągu trzech miesięcy od otrzymania wiadomości o wakansie urzędu.

§ 2. Jeżeli prawo prezentacji przysługuje kolegium albo zespołowi osób, prezentowanego należy wyznaczyć z zachowaniem przepisów kan. 165-179.

Kan.  159. 

Nikt nie może być prezentowany wbrew swojej woli, dlatego jeżeli przedstawiony do prezentacji, zapytany o zgodę, w ciągu ośmiu dni użytecznych nie odmówi, może być prezentowany.

Kan.  160. 

§ 1. Ten, komu przysługuje prawo prezentacji, może prezentować jednego kandydata albo też kilku, zarówno jednocześnie, jak i kolejno.

§ 2. Nikt nie może prezentować samego siebie; natomiast kolegium albo zespół osób może prezentować któregoś ze swoich członków.

Kan.  161. 

§ 1. Ten, kto dokonał prezentacji kandydata, który okazał się niezdatny, może tylko raz, w terminie jednego miesiąca, powtórnie prezentować innego kandydata, jeżeli prawo nie stanowi inaczej.

§ 2. Jeżeli przed ustanowieniem na urzędzie prezentowany zrezygnował albo zmarł, posiadający prawo prezentacji może w ciągu miesiąca od otrzymania wiadomości o rezygnacji albo śmierci ponownie wykonywać swe prawo.

Kan.  162. 

Ten, kto w użytecznym czasie, zgodnie z postanowieniami kan. 158 § 1 i kan. 161, nie dokonał prezentacji, jak również ten, kto dwukrotnie prezentował kandydatów, którzy okazali się niezdatni, traci w tym przypadku prawo prezentacji; władzy zaś, która ma prawo udzielić ustanowienia, przysługuje swobodne powierzenie wakującego urzędu, za zgodą jednak własnego ordynariusza kandydata.

Kan.  163. 

Władza, do której zgodnie z przepisami prawa należy ustanowienie prezentowanego na urzędzie, ma obowiązek ustanowić prawnie prezentowanego, którego uznała za zdatnego i który wyraził zgodę, a jeżeli kilku prawnie prezentowanych zostało uznanych za zdatnych, ma obowiązek ustanowić na urzędzie jednego z nich.

Art.  3

WYBÓR

Kan.  164. 

W wyborach kanonicznych, jeżeli prawo nie stanowi inaczej, należy stosować przepisy kanonów, które następują.

Kan.  165. 

Jeżeli kolegium albo zespołowi osób przysługuje prawo dokonywania wyboru na urząd, nie wolno odkładać wyboru dłużej niż o trzy użyteczne miesiące, licząc od otrzymania wiadomości o wakansie urzędu, chyba że inaczej zostało zastrzeżone w prawie albo w zgodnym z prawem statucie kolegium lub zespołu; po bezskutecznym upływie tego terminu wakujący urząd powinna powierzyć swobodnie ta władza, której przysługuje prawo zatwierdzenia wyboru lub zastępczego powierzania urzędu.

Kan.  166. 

§ 1. Przewodniczący kolegium albo zespołu ma obowiązek zwołać wszystkich należących do kolegium albo zespołu; przy czym wezwanie to, gdy ma być osobiste, jest ważne, jeżeli zostało dokonane w miejscu stałego lub tymczasowego zamieszkania albo w miejscu pobytu.

§ 2. Jeżeli ktoś z tych, których należy wezwać, został pominięty i dlatego był nieobecny, wybór jest ważny; jednak na jego wniosek, po udowodnieniu pominięcia i nieobecności, wybór musi zostać unieważniony przez właściwą władzę, nawet po zatwierdzeniu, byleby prawnie stwierdzono, że rekurs został wniesiony w ciągu przynajmniej trzech dni od otrzymania wiadomości o wyborze.

§ 3. Jeżeli jednak pominięto więcej niż jedną trzecią wyborców, wybór z mocy samego prawa jest nieważny, chyba że wszyscy pominięci wzięli faktycznie udział w głosowaniu.

Kan.  167. 

§ 1. Po dokonanym zgodnie z prawem zwołaniu prawo głosowania

przysługuje osobom obecnym w dniu i miejscu oznaczonym w zawiadomieniu, z wykluczeniem - jeżeli statut zgodnie z prawem czegoś innego nie zastrzega - możliwości głosowania bądź listownie, bądź przez pełnomocnika.

§ 2. Jeżeli któryś z wyborców jest obecny w domu, gdzie odbywa się głosowanie, lecz nie może wziąć w nim udziału z powodu choroby, skrutatorzy winni przyjąć od niego głos na piśmie.

Kan.  168. 

Gdyby ktoś miał nawet z kilku tytułów prawo głosowania we własnym imieniu, może oddać tylko jeden głos.

Kan.  169. 

Do ważności wyboru wymaga się, by nikt, kto nie należy do kolegium lub zespołu, nie został dopuszczony do głosowania.

Kan.  170. 

Wybór, którego wolność rzeczywiście została naruszona w jakikolwiek sposób, jest mocą samego prawa nieważny.

Kan.  171. 

§ 1. Niezdolni do głosowania są:

1° niezdolni do aktu ludzkiego;

2° nieposiadający głosu czynnego;

3° związani karą ekskomuniki bądź to przez wyrok sądowy, bądź przez dekret wymierzający lub deklarujący karę;

4° ci, którzy notoryjnie odstąpili od wspólnoty Kościoła.

§ 2. Jeżeli ktoś z wymienionych został dopuszczony, jego głos jest bez znaczenia, ale sam wybór ważny, chyba że po odliczeniu tego głosu stwierdzono, że wybrany nie uzyskałby wymaganej liczby głosów.

Kan.  172. 

§ 1. Aby głos był ważny, musi być:

1° wolny; stąd też nieważny jest głos tego, kto został doprowadzony ciężką bojaźnią albo podstępem, bezpośrednio lub pośrednio, do wybrania jakiejś osoby albo różnych osób rozłącznie;

2° tajny, pewny, bezwarunkowy, określony.

§ 2. Warunki dołączone do głosu przed wyborem uważa się za niedołączone.

Kan.  173. 

§ 1. Przed rozpoczęciem wyborów należy wyznaczyć spośród grona kolegium albo zespołu przynajmniej dwóch skrutatorów.

§ 2. Skrutatorzy winni zebrać głosy i w obecności przewodniczącego wyborom sprawdzić, czy liczba oddanych kartek odpowiada liczbie wyborców, zbadać oddane głosy i ogłosić, ile każdy otrzymał.

§ 3. Jeżeli liczba głosów przewyższa liczbę wyborców, nic nie zostało dokonane.

§ 4. Ten, kto pełni funkcję protokolanta powinien ze wszystkich czynności wyborczych sporządzić dokładny protokół, który - po podpisaniu przynajmniej przez tegoż protokolanta, przewodniczącego oraz skrutatorów - należy starannie przechowywać w archiwum kolegium.

Kan.  174. 

§ 1. Wybór, o ile prawo albo statut nie stanowią inaczej, może dokonać się także przez kompromis, jeżeli wyborcy na podstawie jednomyślnego porozumienia wyrażonego na piśmie przekazują tym razem prawo wyboru jednej lub kilku zdatnym osobom, czy to ze swego grona, czy spoza niego, które w imieniu wszystkich dokonują wyboru mocą otrzymanego mandatu.

§ 2. Jeżeli chodzi o kolegium albo zespół składający się tylko z duchownych, kompromisariusze muszą mieć święcenia; w przeciwnym razie wybór jest nieważny.

§ 3. Kompromisariusze muszą przestrzegać przepisów prawa dotyczących wyboru oraz - do ważności wyboru - warunków dołączonych do kompromisu, niesprzecznych z prawem; warunki zaś niedające się pogodzić z prawem należy uznać za niedołączone.

Kan.  175. 

Kompromis przestaje istnieć, a prawo głosu powraca do tych, którzy zgodzili się na kompromis:

1° wskutek odwołania dokonanego przez kolegium albo zespół, przed rozpoczęciem sprawy;

2° przez niewypełnienie warunku dołączonego do kompromisu;

3° przez dokonanie nieważnego wyboru.

Kan.  176. 

Jeżeli prawo albo statut nie stanowią inaczej, ten powinien być uznany za wybranego i ogłoszony przez przewodniczącego kolegium albo zespołu, kto otrzymał wymaganą liczbę głosów, zgodnie z postanowieniem kan. 119, 1°.

Kan.  177. 

§ 1. O wyborze należy od razu powiadomić wybranego, a ten w ciągu ośmiu użytecznych dni, licząc od powiadomienia, ma obowiązek oznajmić przewodniczącemu kolegium albo zespołu, czy przyjmuje wybór, czy nie przyjmuje; inaczej wybór jest bezskuteczny.

§ 2. Gdy elekt nie przyjmuje wyboru, traci wszelkie prawo uzyskane wskutek wyboru i nie odzyskuje go przez późniejsze wyrażenie zgody, może być jednak ponownie wybrany; kolegium zaś albo zespół musi przystąpić do nowych wyborów w ciągu miesiąca od chwili otrzymania wiadomości o nieprzyjęciu wyboru.

Kan.  178. 

Elekt po przyjęciu wyboru, który nie wymaga zatwierdzenia, natychmiast otrzymuje pełnoprawnie urząd; w innym przypadku nabywa tylko prawo do niego.

Kan.  179. 

§ 1. Jeżeli wybór wymaga zatwierdzenia, elekt w ciągu ośmiu użytecznych dni od dnia przyjęcia wyboru ma obowiązek osobiście lub za pośrednictwem kogoś innego prosić właściwą władzę o zatwierdzenie; inaczej pozbawiony jest wszelkiego prawa, chyba że udowodni, iż ze względu na uzasadnioną przeszkodę nie mógł prosić o zatwierdzenie.

§ 2. Właściwa władza nie może odmówić zatwierdzenia, jeżeli uzna elekta za zdatnego zgodnie z przepisem kan. 149 § 1, a wybór został dokonany zgodnie z przepisami prawa.

§ 3. Zatwierdzenia należy udzielić na piśmie.

§ 4. Przed powiadomieniem o zatwierdzeniu elekt nie może włączać się w wykonywanie urzędu, zarówno w zakresie spraw duchowych, jak i doczesnych, a podjęte przez niego ewentualnie czynności są nieważne.

§ 5. Po powiadomieniu o zatwierdzeniu elekt otrzymuje pełnoprawnie urząd, chyba że prawo zastrzega co innego.

Art.  4

POSTULACJA

Kan.  180. 

§ 1. Jeżeli wyborowi tego, którego wyborcy wolą i uważają za odpowiedniego, stoi na drodze kanoniczna przeszkoda, od której można i zwykło się dyspensować, mogą go swoimi głosami postulować u właściwej władzy, chyba że prawo zastrzega inaczej.

§ 2. Kompromisariusze nie mogą postulować, chyba że to wyrażono w kompromisie.

Kan.  181. 

§ 1. Do ważności postulacji wymaga się przynajmniej dwóch trzecich głosów.

§ 2. Głos za postulacją należy wyrazić przez słowo "postuluję" albo inne równoznaczne; formuła "wybieram lub postuluję" albo równoznaczna jest za wyborem, jeżeli nie ma przeszkody, w przeciwnym razie za postulacją.

Kan.  182. 

§ 1. Przewodniczący w użytecznym czasie ośmiu dni ma obowiązek wysłać postulację do właściwej władzy, do której należy zatwierdzenie wyboru, która ma prawo udzielenia dyspensy od przeszkody, albo - jeżeli takiego uprawnienia nie posiada - poproszenia o nią u władzy wyższej; jeżeli zatwierdzenie nie jest wymagane, postulację należy wysłać do właściwej władzy, aby udzieliła dyspensy.

§ 2. Jeżeli w przepisanym czasie nie przesłano postulacji, staje się ona tym samym nieważna, a kolegium lub zespół zostaje tym razem pozbawiony prawa wyboru albo postulacji, chyba że udowodni się, iż przewodniczący nie przesłał postulacji we właściwym czasie z powodu uzasadnionej przeszkody albo podstępu lub zaniedbania.

§ 3. Postulowany nie nabywa żadnego prawa z faktu postulacji, a właściwa władza nie jest obowiązana do jej dopuszczenia.

§ 4. Po skierowaniu postulacji do właściwej władzy wyborcy nie mogą postulacji odwołać, jeżeli władza nie wyrazi na to zgody.

Kan.  183. 

§ 1. Jeżeli postulacja nie zostanie dopuszczona przez właściwą władzę, prawo wyboru powraca do kolegium lub zespołu.

§ 2. Po dopuszczeniu postulacji należy o tym powiadomić postulowanego, który ma obowiązek odpowiedzieć zgodnie z przepisem kan. 177 § 1.

§ 3. Kto przyjmuje dopuszczoną postulację, natychmiast pełnoprawnie zyskuje urząd.

Rozdział  II

UTRATA URZĘDU KOŚCIELNEGO

Kan.  184. 

§ 1. Urząd kościelny traci się z upływem wyznaczonego czasu, z osiągnięciem określonego prawem wieku, wskutek rezygnacji, przeniesienia, odwołania, a także pozbawienia.

§ 2. Nie traci się urzędu kościelnego wraz z ustaniem, w jakikolwiek sposób, władzy tego, który go nadał, chyba że prawo zastrzega coś innego.

§ 3. Utrata urzędu, która stała się faktem, ma niezwłocznie zostać podana do wiadomości wszystkim, którym przysługuje jakieś prawo do powierzenia urzędu.

Kan.  185. 

Temu, kto utracił urząd na skutek osiągnięcia wieku albo przyjętej rezygnacji, można przyznać tytuł emeryta.

Kan.  186. 

Utrata urzędu po upływie określonego czasu lub po osiągnięciu wieku staje się skuteczna dopiero z chwilą pisemnego powiadomienia przez właściwą władzę.

Art.  1

REZYGNACJA

Kan.  187. 

Każdy, kto jest zdolny do kierowania swoim postępowaniem, może ze słusznej przyczyny zrzec się urzędu kościelnego.

Kan.  188. 

Mocą samego prawa nieważna jest rezygnacja pod wpływem ciężkiej bojaźni niesprawiedliwie wywołanej, podstępu lub błędu istotnego albo symonii.

Kan.  189. 

§ 1. Do ważności rezygnacji - bez względu na to, czy wymaga przyjęcia czy nie - konieczne jest, by została złożona temu, do kogo należy powierzenie urzędu, o który chodzi, i to na piśmie lub ustnie wobec dwóch świadków.

§ 2. Władza nie może przyjmować rezygnacji, która nie jest uzasadniona słuszną i proporcjonalną przyczyną.

§ 3. Rezygnacja wymagająca przyjęcia traci wszelką moc, jeżeli nie zostanie przyjęta w ciągu trzech miesięcy; niewymagająca przyjęcia osiąga swój skutek z chwilą, gdy rezygnujący zakomunikuje ją zgodnie z prawem.

§ 4. Dopóki rezygnacja nie osiągnie skutku, może być odwołana przez rezygnującego; gdy skutek nastąpił, nie może być odwołana, ale ten, kto zrezygnował, może otrzymać urząd z innego tytułu.

Art.  2

PRZENIESIENIE

Kan.  190. 

§ 1. Tylko ten może dokonać przeniesienia, komu przysługuje prawo powierzenia - zarówno urzędu, który się zwalnia, jak i urzędu, który jest nadawany.

§ 2. Jeżeli przeniesienie jest dokonywane wbrew woli zajmującego urząd, wymagana jest poważna przyczyna i przestrzeganie przepisanych prawem zasad proceduralnych, zawsze przy zachowaniu prawa do przedstawienia przeciwnych racji.

§ 3. Aby przeniesienie osiągnęło skutek, musi być przekazane na piśmie.

Kan.  191. 

§ 1. Przy przeniesieniu pierwszy urząd wakuje wraz z kanonicznym objęciem drugiego urzędu, chyba że coś innego nakazuje prawo albo zarządzi właściwa władza.

§ 2. Przeniesiony pobiera wynagrodzenie związane z pierwszym urzędem do czasu kanonicznego objęcia drugiego.

Art.  3

ODWOŁANIE

Kan.  192. 

Odwołanie z urzędu następuje albo dekretem wydanym zgodnie z prawem przez właściwą władzę, z zachowaniem jednak praw ewentualnie nabytych w drodze umowy, albo na mocy samego prawa, zgodnie z przepisem kan. 194.

Kan.  193. 

§ 1. Nikt nie może zostać odwołany z urzędu nadanego na czas nieokreślony, chyba że ze względu na poważne przyczyny oraz z zachowaniem zasad proceduralnych określonych prawem.

§ 2. To samo obowiązuje, gdy chodzi o odwołanie z urzędu nadanego na czas określony, ale przed upływem tego okresu, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 624 § 3.

§ 3. Z urzędu, który - zgodnie z przepisami prawa - został komuś nadany według roztropnego uznania właściwej władzy, można go odwołać ze słusznej przyczyny, ocenianej przez tę władzę.

§ 4. Aby dekret odwołania osiągnął skutek, musi być przekazany na piśmie.

Kan.  194. 

§ 1. Mocą samego prawa zostaje odwołany z urzędu kościelnego:

1° ten, kto utracił stan duchowny;

2° ten, kto publicznie odstąpił od wiary katolickiej albo wspólnoty Kościoła;

3° duchowny, który usiłował zawrzeć małżeństwo, choćby tylko cywilne.

§ 2. Odwołania, o którym mowa w n. 2 i 3, można domagać się tylko wtedy, kiedy ustala się je na podstawie stwierdzenia właściwej władzy.

Kan.  195. 

Jeżeli odwołanie z urzędu nastąpiło nie na mocy samego prawa, lecz dekretem właściwej władzy, a dla odwołanego ów urząd był podstawą utrzymania, to ta właśnie władza powinna zatroszczyć się o zapewnienie odwołanemu utrzymania przez odpowiedni czas, chyba że zaradzono temu w inny sposób.

Art.  4

POZBAWIENIE

Kan.  196. 

§ 1. Pozbawienie urzędu, stanowiące mianowicie karę za przestępstwo, może być dokonane tylko zgodnie z przepisami prawa.

§ 2. Pozbawienie osiąga skutek zgodnie z przepisami kanonów prawa karnego.

TYTUŁ  X

PRZEDAWNIENIE

Kan.  197. 

Przedawnienie jako sposób nabycia lub utraty prawa podmiotowego, jak również uwolnienia się od zobowiązań, Kościół przyjmuje tak, jak jest ono regulowane w ustawodawstwie państwowym danego kraju, z uwzględnieniem wyjątków ustanowionych w kanonach tego Kodeksu.

Kan.  198. 

Przedawnienie jest ważne jedynie wtedy, gdy opiera się na dobrej wierze, nie tylko na początku, lecz przez cały bieg terminu wymaganego do zaistnienia przedawnienia, z zastrzeżeniem przepisu kan. 1362.

Kan.  199. 

Nie podlegają przedawnieniu:

1° prawa i obowiązki wynikające z prawa Bożego, naturalnego albo pozytywnego;

2° uprawnienia, które można uzyskać jedynie na mocy przywileju apostolskiego;

3° prawa i obowiązki dotyczące bezpośrednio duchowego życia wiernych;

4° ustalone i niewątpliwe granice okręgów kościelnych;

5° ofiary i zobowiązania mszalne;

6° powierzenie urzędu kościelnego, który zgodnie z przepisami prawa wymaga wykonywania święceń;

7° prawo wizytacji i obowiązek posłuszeństwa, tak by wskutek przedawnienia wierni nie mogli być wizytowani przez żadną władzę kościelną i nie podlegali żadnej władzy.

TYTUŁ  XI

OBLICZANIE CZASU

Kan.  200. 

Jeżeli prawo czegoś innego wyraźnie nie zastrzega, czas należy obliczać zgodnie z postanowieniami kanonów, które następują.

Kan.  201. 

§ 1. Czas ciągły należy rozumieć jako niedopuszczający żadnej przerwy.

§ 2. Czas użyteczny należy rozumieć w ten sposób, że przysługuje on wykonującemu albo dochodzącemu swego prawa i nie płynie dla niewiedzącego albo niemogącego działać.

Kan.  202. 

§ 1. Dzień w prawie oznacza stały okres obejmujący 24 nieprzerwanie liczone godziny i zaczyna się od północy, chyba że inaczej wyraźnie zastrzeżono; tydzień to okres 7 dni; miesiąc - okres 30 dni, a rok - okres 365 dni, chyba że miesiąc i rok poleca się brać zgodnie z kalendarzem.

§ 2. Jeżeli czas jest ciągły, miesiąc i rok należy zawsze liczyć zgodnie z kalendarzem.

Kan.  203. 

§ 1. Pierwszego dnia nie wlicza się do terminu, chyba że początek terminu zbiega się z początkiem dnia, albo prawo wyraźnie coś innego zastrzega.

§ 2. Jeżeli czegoś innego nie postanowiono, ostatni dzień wlicza się do terminu, który - gdy obejmuje jeden lub więcej miesięcy albo lat bądź jeden lub kilka tygodni - kończy się po upływie ostatniego dnia tej samej daty albo, jeżeli miesiąc nie ma dnia o tej dacie, po upływie ostatniego dnia miesiąca.

Księga  II

LUD BOŻY

CZĘŚĆ  I

WIERNI

Kan.  204. 

§ 1. Wiernymi są ci, którzy przez chrzest wcieleni w Chrystusa zostali ukonstytuowani jako Lud Boży i stając się z tej racji na swój sposób uczestnikami kapłańskiego, prorockiego i królewskiego posłannictwa Chrystusa, są powołani, każdy zgodnie ze swoją pozycją, do wypełniania misji, jaką Bóg powierzył Kościołowi w świecie.

§ 2. Ten Kościół, ukonstytuowany i zorganizowany na tym świecie jako społeczność, trwa w Kościele katolickim, kierowanym przez następcę Piotra i biskupów pozostających z nim we wspólnocie.

Kan.  205. 

We wspólnocie z Kościołem katolickim tu na ziemi w pełni pozostają ci ochrzczeni, którzy w jego widzialnym organizmie łączą się z Chrystusem więzami wyznawania wiary, sakramentów i zwierzchnictwa kościelnego.

Kan.  206. 

§ 1. Z Kościołem w specjalny sposób są złączeni katechumeni, ci mianowicie, którzy natchnieni Duchem Świętym, z własnej woli i wyraźnie proszą o włączenie do Kościoła i dlatego samym swoim pragnieniem oraz życiem, jakie prowadzą w wierze, nadziei i miłości, łączą się z Kościołem, który ich wspiera już jako swoich.

§ 2. Kościół otacza katechumenów szczególną troską i - zachęcając ich do prowadzenia życia zgodnego z Ewangelią oraz włączając w sprawowanie świętych obrzędów - przyznaje im już różne prerogatywy przynależne chrześcijanom.

Kan.  207. 

§ 1. Z ustanowienia Bożego są w Kościele wśród wiernych święci szafarze, których w porządku prawnym nazywa się też duchownymi; pozostałych zaś nazywa się świeckimi.

§ 2. Spośród jednych i drugich wywodzą się wierni, którzy profesją rad ewangelicznych, poprzez śluby lub inne święte więzy przez Kościół uznane i zatwierdzone, w sposób szczególny są konsekrowani Bogu, a także pomagają w zbawczej misji Kościoła; ich stan, choć nie wiąże się z hierarchiczną strukturą Kościoła, należy jednak do jego życia i świętości.

TYTUŁ  I

OBOWIĄZKI I PRAWA WSZYSTKICH WIERNYCH

Kan.  208. 

Z racji odrodzenia w Chrystusie między wszystkimi wiernymi istnieje prawdziwa równość co do godności i działania, na mocy której wszyscy, każdy zgodnie ze swoją pozycją i zadaniem, współpracują w budowaniu Ciała Chrystusowego.

Kan.  209. 

§ 1. Wierni obowiązani są - także we własnym sposobie działania - zachowywać zawsze wspólnotę z Kościołem.

§ 2. Wierni powinni z wielką pilnością wypełniać obowiązki, którymi są związani zarówno wobec Kościoła powszechnego, jak i partykularnego, do którego należą zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  210. 

Wszyscy wierni, zgodnie ze swoją pozycją, obowiązani są podejmować wysiłki, by prowadzić życie święte, przyczyniać się do wzrostu Kościoła i ustawicznie wspierać rozwój jego świętości.

Kan.  211. 

Wszyscy wierni mają obowiązek i prawo współpracy w tym, aby Boże orędzie zbawienia rozszerzało się coraz bardziej na wszystkich ludzi każdego czasu i całego świata.

Kan.  212. 

§ 1. Wierni, świadomi własnej odpowiedzialności, obowiązani są z chrześcijańskim posłuszeństwem wypełniać to, co święci pasterze, jako reprezentanci Chrystusa, wyjaśniają jako nauczyciele wiary lub postanawiają jako kierujący Kościołem.

§ 2. Wiernym wolno przedstawiać pasterzom Kościoła swoje potrzeby, zwłaszcza duchowe, jak również swoje życzenia.

§ 3. Stosownie do posiadanej wiedzy, kompetencji i znaczenia, przysługuje im prawo, a niekiedy nawet obowiązek wyjawiania swojego zdania świętym pasterzom w sprawach dotyczących dobra Kościoła, oraz - zachowując nienaruszalność wiary i obyczajów, szacunek dla pasterzy, biorąc pod uwagę wspólny pożytek i godność osoby - podawania go do wiadomości innym wiernym.

Kan.  213. 

Wierni mają prawo do otrzymywania od swoich pasterzy pomocy z duchowych dóbr Kościoła, zwłaszcza słowa Bożego i sakramentów.

Kan.  214. 

Wiernym przysługuje prawo sprawowania kultu Bożego, zgodnie z przepisami własnego obrządku zatwierdzonego przez prawowitych pasterzy Kościoła, jak również podążania własną drogą życia duchowego, zgodną jednak z doktryną Kościoła.

Kan.  215. 

Wiernym wolno swobodnie zakładać stowarzyszenia i nimi kierować, dla celów miłości lub pobożności albo dla ożywiania chrześcijańskiego powołania w świecie, a także odbywać zebrania dla wspólnego osiągnięcia tych celów.

Kan.  216. 

Wszyscy wierni, z racji uczestniczenia w misji Kościoła, mają prawo do podejmowania lub prowadzenia działalności apostolskiej, także przez własne przedsięwzięcia, każdy zgodnie ze swoim stanem i pozycją; żadne jednak przedsięwzięcie nie może sobie przypisywać miana katolickiego, jeżeli nie otrzyma zgody właściwej władzy kościelnej.

Kan.  217. 

Wierni, z racji powołania przez chrzest do prowadzenia życia zgodnego z doktryną ewangeliczną, mają prawo do wychowania chrześcijańskiego, przez które mają być odpowiednio przygotowywani do osiągnięcia dojrzałości osoby ludzkiej i jednocześnie do poznania i przeżywania misterium zbawienia.

Kan.  218. 

Ci którzy zajmują się dyscyplinami kościelnymi, korzystają ze słusznej wolności badań, jak również roztropnego wypowiadania swojego zdania w sprawach, w których są specjalistami, z zachowaniem jednak posłuszeństwa należnego Nauczycielskiemu Urzędowi Kościoła.

Kan.  219. 

Wszyscy wierni mają prawo być wolni od jakiegokolwiek przymusu w wyborze stanu życia.

Kan.  220. 

Nikomu nie wolno bezprawnie naruszać dobrego imienia, które posiada inna osoba, ani też nie wolno naruszać prawa żadnej osoby do ochrony własnej intymności.

Kan.  221. 

§ 1. Wiernym przysługuje legalne dochodzenie przysługujących im w Kościele uprawnień oraz ich obrona na właściwym forum kościelnym, zgodnie z przepisami prawa.

§ 2. Wierni, jeżeli zostali wezwani przed sąd przez właściwą władzę, mają także prawo, by byli sądzeni z zachowaniem przepisów prawa, stosowanych zgodnie z zasadą słuszności.

§ 3. Prawem wiernych jest, by nie nakładano na nich kar kanonicznych niezgodnie z przepisami ustawy.

Kan.  222. 

§ 1. Wierni mają obowiązek zaspokoić potrzeby Kościoła, tak by posiadał środki konieczne do sprawowania kultu, prowadzenia dzieł apostolstwa i miłości, a także do godziwego utrzymania pracowników kościelnych.

§ 2. Obowiązani są także do popierania sprawiedliwości społecznej, jak również - pamiętając o przykazaniu Pana - do udzielania pomocy ubogim z własnych dochodów.

Kan.  223. 

§ 1. W wykonywaniu swoich praw - czy to indywidualnie, czy zrzeszeni w stowarzyszeniach - wierni powinni mieć na uwadze dobro wspólne Kościoła, uprawnienia innych oraz własne wobec nich obowiązki.

§ 2. Ze względu na dobro wspólne, do władzy kościelnej należy regulacja korzystania przez wiernych z przysługujących im praw.

TYTUŁ  II

OBOWIĄZKI I PRAWA WIERNYCH ŚWIECKICH

Kan.  224. 

Oprócz obowiązków i praw, które są wspólne wszystkim wiernym, jak również tych, które są ustanowione w innych kanonach, wierni świeccy mają obowiązki i prawa wymienione w kanonach niniejszego tytułu.

Kan.  225. 

§ 1. Świeccy, tak jak wszyscy wierni, przez chrzest i bierzmowanie są przeznaczeni przez Boga do apostolstwa, toteż mają ogólny obowiązek i zarazem prawo podejmowania współpracy - czy to indywidualnie, czy też zrzeszeni w stowarzyszeniach - aby Boże orędzie zbawienia zostało poznane i przyjęte przez wszystkich ludzi na całym świecie; obowiązek ten jest tym bardziej naglący w okolicznościach, w których tylko za ich pośrednictwem ludzie mogą usłyszeć Ewangelię i poznać Chrystusa.

§ 2. Każdy zgodnie z własną pozycją jest także szczególnie zobowiązany, by duchem ewangelicznym przepajać i udoskonalać porządek doczesny, dając w ten sposób świadectwo Chrystusowi, zwłaszcza w życiu codziennym i wykonywaniu świeckich funkcji.

Kan.  226. 

§ 1. Żyjący w stanie małżeńskim, zgodnie z własnym powołaniem, mają szczególny obowiązek przyczyniać się do budowania Ludu Bożego przez małżeństwo i rodzinę.

§ 2. Rodzice, ze względu na to, że dali dzieciom życie, mają bardzo poważny obowiązek i prawo ich wychowania; dlatego też przede wszystkim do chrześcijańskich rodziców należy troska o chrześcijańskie wychowanie dzieci, zgodnie z nauką przekazywaną przez Kościół.

Kan.  227. 

Wierni świeccy mają prawo, aby w porządku państwa doczesnego uznawano ich wolność, jaka przysługuje wszystkim obywatelom; korzystając wszakże z tej wolności, powinni troszczyć się o to, by swoją działalność przepoić duchem ewangelicznym i kierować się nauką przedstawioną przez Nauczycielski Urząd Kościoła, wystrzegając się jednak przedstawiania w kwestiach dopuszczających wielość opinii swojego stanowiska jako nauki Kościoła.

Kan.  228. 

§ 1. Świeccy uznani za zdatnych zdolni są do otrzymania od świętych pasterzy tych urzędów kościelnych i zadań, które wolno im pełnić zgodnie z przepisami prawa.

§ 2. Świeccy odznaczający się odpowiednią wiedzą, roztropnością i uczciwością są zdolni do tego, by jako biegli albo doradcy świadczyli pomoc pasterzom Kościoła, także w gremiach doradczych, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  229. 

§ 1. Świeccy, aby żyć zgodnie z nauką chrześcijańską, a także głosić ją oraz bronić jej w razie potrzeby, jak również mieć swój udział w wykonywaniu apostolatu, mają obowiązek i prawo poznania tej nauki, każdy w sposób dostosowany do swoich możliwości i zajmowanej pozycji.

§ 2. Mają również prawo do zdobycia pełniejszej znajomości dyscyplin kościelnych, wykładanych w kościelnych uniwersytetach czy wydziałach albo w instytutach nauk religijnych, uczęszczając tam na wykłady i zdobywając stopnie akademickie.

§ 3. Podobnie - stosując się do przepisów w kwestii wymagań co do zdatności - są zdolni do otrzymania od właściwej władzy kościelnej zlecenia do nauczania dyscyplin kościelnych.

Kan.  230. 

§ 1. Świeccy, posiadający wiek i przymioty ustalone dekretem konferencji biskupów, mogą być na stałe przyjęci, przepisanym obrzędem liturgicznym, do posługi lektora i akolity; otrzymanie tych posług nie daje im jednak prawa do utrzymania czy wynagrodzenia ze strony Kościoła.

§ 2. Świeccy mogą być czasowo wyznaczeni do pełnienia funkcji lektora w czynnościach liturgicznych; podobnie wszyscy świeccy mogą wykonywać funkcje komentatora, kantora albo inne, zgodnie z przepisami prawa.

§ 3. Tam, gdzie jest to dla Kościoła konieczne, z braku szafarzy, także świeccy - chociażby nie byli lektorami lub akolitami - mogą wykonywać pewne obowiązki w ich zastępstwie, mianowicie: pełnić posługę słowa, przewodniczyć modlitwom liturgicznym, udzielać chrztu, a także rozdzielać Komunię świętą, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  231. 

§ 1. Świeccy, którzy na stałe albo czasowo poświęcają się specjalnej posłudze Kościoła, obowiązani są uzyskać odpowiednią formację wymaganą do właściwego wykonywania swego zadania, by je spełniać świadomie, gorliwie i pilnie.

§ 2. Przy utrzymaniu w mocy przepisu kan. 230 § 1, mają prawo do godziwego wynagrodzenia, odpowiadającego ich pozycji, dzięki któremu - stosując się również do przepisów prawa państwowego - mogą odpowiednio zaspokoić potrzeby własne oraz rodziny; przysługuje im też prawo do należycie zabezpieczonych świadczeń socjalnych, jak również do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego.

TYTUŁ  III

ŚWIĘCI SZAFARZE, CZYLI DUCHOWNI

Rozdział  I

FORMACJA DUCHOWIEŃSTWA

Kan.  232. 

Kościół ma obowiązek, a zarazem własne i wyłączne prawo formowania tych, którzy są przeznaczeni do świętej posługi.

Kan.  233. 

§ 1. Na całej wspólnocie chrześcijańskiej spoczywa obowiązek troski o powołania, tak aby potrzeby świętej posługi w całym Kościele zostały wystarczająco zabezpieczone; obowiązek ten wiąże przede wszystkim rodziny chrześcijańskie, wychowawców oraz w sposób szczególny kapłanów, zwłaszcza proboszczów. Biskupi diecezjalni, na których w najwyższym stopniu spoczywa troska o rozbudzanie powołań, powinni pouczać powierzony sobie lud o znaczeniu świętego posługiwania i o konieczności szafarzy w Kościele, a także inicjować i popierać przedsięwzięcia zmierzające do wspierania powołań, głównie za pomocą dzieł do tego ustanowionych.

§ 2. Kapłani, a zwłaszcza biskupi diecezjalni, powinni troszczyć się również o to, by mężczyźni w bardziej dojrzałym wieku, przekonani o własnym powołaniu do świętej posługi, byli roztropnie wspomagani słowem i czynem oraz zostali właściwie przygotowani.

Kan.  234. 

§ 1. Należy zachowywać, tam gdzie istnieją, i wspomagać niższe seminaria lub inne tego rodzaju instytucje, w których - w celu wspierania powołań - zapewnia się szczególną formację religijną wraz z przygotowaniem humanistycznym i naukowym; co więcej, biskup diecezjalny powinien doprowadzić do erygowania niższego seminarium lub podobnej instytucji wszędzie tam, gdzie uzna to za wskazane.

§ 2. Jeżeli w pewnych przypadkach okoliczności nie skłaniają do czego innego, młodzieńcy mający zamiar przystąpić do kapłaństwa powinni otrzymać taką formację humanistyczną i naukową, jaką w ich kraju otrzymują młodzieńcy zamierzający podjąć studia wyższe.

Kan.  235. 

§ 1. Młodzieńcy zamierzający przystąpić do kapłaństwa powinni, dla otrzymania odpowiedniej formacji duchowej oraz przygotowania się do właściwych im obowiązków, kształcić się w wyższym seminarium przez cały okres formacji, albo - gdy zdaniem biskupa diecezjalnego wymagają tego okoliczności - przynajmniej przez cztery lata.

§ 2. Ci, którzy zgodnie z przepisami prawa przebywają poza seminarium, powinni być powierzeni przez biskupa diecezjalnego pobożnemu i odpowiedniemu kapłanowi, który ma czuwać nad tym, by byli starannie formowani do życia duchowego i karności.

Kan.  236. 

Aspiranci do stałego diakonatu mają być, zgodnie z przepisami konferencji biskupów, formowani do pielęgnowania życia duchowego oraz do odpowiedniego wykonywania obowiązków właściwych temu święceniu:

1° młodzieńcy - przebywając w specjalnym domu przynajmniej przez trzy lata, chyba że biskup diecezjalny ze względu na poważne racje zarządził inaczej;

2° mężczyźni w bardziej dojrzałym wieku, celibatariusze lub żonaci - zgodnie z programem ustalonym przez konferencję biskupów, rozłożonym na trzy lata.

Kan.  237. 

§ 1. W poszczególnych diecezjach, gdzie to jest możliwe i wskazane, powinno istnieć wyższe seminarium; w przeciwnym razie alumni przygotowujący się do świętej posługi powinni być powierzeni innemu seminarium albo należy erygować seminarium międzydiecezjalne.

§ 2. Seminarium międzydiecezjalne nie może być erygowane bez uprzedniej aprobaty Stolicy Apostolskiej, dotyczącej zarówno erygowania seminarium, jak i jego statutu, uzyskanej przez konferencję biskupów w przypadku seminarium dla całego jej terytorium, bądź przez zainteresowanych biskupów - w innym przypadku.

Kan.  238. 

§ 1. Seminaria erygowane zgodnie z przepisami prawa nabywają w Kościele osobowość prawną na mocy samego prawa.

§ 2. W załatwianiu wszystkich spraw w imieniu seminarium występuje jego rektor, chyba że w odniesieniu do pewnych spraw właściwa władza postanowiła inaczej.

Kan.  239. 

§ 1. Każde seminarium powinno mieć rektora, który stoi na jego czele, a w razie potrzeby wicerektora, ekonoma, a także - jeżeli alumni odbywają studia w samym seminarium -wykładowców, którzy wykładają różne przedmioty, odpowiednio między sobą skoordynowane.

§ 2. W każdym seminarium powinien być przynajmniej jeden kierownik duchowy, z pozostawieniem jednak alumnom swobody udawania się do innych kapłanów, wyznaczonych przez biskupa do tego zadania.

§ 3. W statucie seminarium należy przewidzieć, w jaki sposób inni wychowawcy, wykładowcy, a także sami alumni będą uczestniczyć w odpowiedzialności rektora, zwłaszcza w kwestii zachowania dyscypliny.

Kan.  240. 

§ 1. Oprócz spowiedników zwyczajnych powinni regularnie przychodzić do seminarium także inni spowiednicy, a ponadto alumnom zawsze wolno udać się, z zachowaniem jednak seminaryjnej dyscypliny, do dowolnego spowiednika, w seminarium lub poza nim.

§ 2. W podejmowaniu decyzji dotyczących dopuszczania alumnów do święceń

albo wydalania ich z seminarium nigdy nie wolno domagać się opinii kierownika duchowego i spowiedników.

Kan.  241. 

§ 1. Do wyższego seminarium biskup diecezjalny może przyjmować jedynie tych, którzy, biorąc pod uwagę ich przymioty ludzkie i moralne, duchowe i intelektualne, ich zdrowie fizyczne i psychiczne, jak również szczerą wolę, wydają się zdolni do oddania się na stałe świętym posługom.

§ 2. Zanim zostaną przyjęci, obowiązani są przedstawić świadectwa przyjęcia chrztu i bierzmowania oraz inne, które są wymagane zgodnie z przepisami programu formacji kapłańskiej.

§ 3. Jeżeli chodzi o przyjęcie tych, którzy zostali wydaleni z innego seminarium lub instytutu zakonnego, wymaga się ponadto zaświadczenia właściwego przełożonego, zwłaszcza o przyczynie ich wydalenia lub odejścia.

Kan.  242. 

§ 1. W poszczególnych krajach powinien obowiązywać program formacji kapłańskiej ustalony przez konferencję biskupów z uwzględnieniem przepisów wydanych przez najwyższą władzę kościelną i zatwierdzony przez Stolicę Świętą; powinien być również dostosowywany do nowych warunków, każdorazowo z ponownym zatwierdzeniem Stolicy Świętej; program ten ma określać najważniejsze zasady i przepisy ogólne dotyczące formacji seminaryjnej, przystosowane do potrzeb duszpasterskich każdego regionu lub prowincji.

§ 2. Przepisy zawarte w programie, o którym mowa w § 1, powinny być przestrzegane we wszystkich seminariach, zarówno diecezjalnych, jak i międzydiecezjalnych.

Kan.  243. 

Każde seminarium powinno mieć ponadto własny regulamin, zatwierdzony przez biskupa diecezjalnego albo - w przypadku seminarium międzydiecezjalnego - przez zainteresowanych biskupów, w którym to regulaminie należy przystosować do miejscowych warunków program formacji kapłańskiej, a zwłaszcza dokładniej sprecyzować te punkty dyscypliny, które dotyczą codziennego życia alumnów oraz porządku całego seminarium.

Kan.  244. 

Duchowa formacja alumnów w seminarium oraz kształcenie doktrynalne powinny być harmonijnie ułożone i tak ukierunkowane, by alumni, stosownie do swoich uzdolnień, osiągali, wraz z odpowiednią ludzką dojrzałością, ducha Ewangelii i ścisłą łączność z Chrystusem.

Kan.  245. 

§ 1. Przez formację duchową alumni powinni stać się zdatni do owocnego wykonywania pasterskiej posługi i ukształtowani w duchu misyjnym, rozumiejąc, że posługa wypełniana zawsze w żywej wierze i miłości przyczynia się do ich uświęcenia; niech uczą się także wypracowywać te cnoty, które mają duże znaczenie w obcowaniu z ludźmi, w ten sposób jednak, by osiągnąć właściwą harmonię między wartościami ludzkimi i nadprzyrodzonymi.

§ 2. Alumnów należy formować tak, by - przepojeni umiłowaniem Kościoła

Chrystusowego - byli związani pokorą i synowską miłością z Biskupem Rzymskim, następcą Świętego Piotra, oddani własnemu biskupowi jako wierni współpracownicy oraz podejmowali zgodną współpracę z braćmi; przez wspólne życie w seminarium, a także przez nawiązywanie przyjaźni i łączności z innymi mają przygotowywać się do braterskiej jedności z diecezjalnym prezbiterium, którego będą uczestnikami w służbie Kościoła.

Kan.  246. 

§ 1. Celebracja eucharystyczna powinna stanowić centrum całego życia seminaryjnego, tak żeby alumni, uczestnicząc codziennie w samej miłości Chrystusa, przede wszystkim z tego najbogatszego źródła czerpali siłę ducha do pracy apostolskiej oraz do swego duchowego życia.

§ 2. Niech będą przygotowani do sprawowania liturgii godzin, którą słudzy Boży w imieniu Kościoła modlą się do Boga za cały powierzony sobie lud, a także za cały świat.

§ 3. Powinni ożywiać nabożną cześć dla Najświętszej Maryi Panny, również przez różaniec, rozmyślanie oraz inne ćwiczenia pobożne, przez które alumni nabywają ducha modlitwy i otrzymują umocnienie własnego powołania.

§ 4. Alumni powinni przyzwyczajać się do częstego korzystania z sakramentu pokuty; zaleca się też, by każdy miał kierownika swojego życia duchowego, ale wybranego w sposób wolny, przed którym mógłby z zaufaniem otwierać swoje sumienie.

§ 5. Każdego roku alumni powinni odprawić rekolekcje.

Kan.  247. 

§ 1. Przez odpowiednie wychowanie powinni być przygotowani do zachowywania celibatu i powinni uczyć się go doceniać, jako szczególny dar Boży.

§ 2. Alumnów trzeba należycie zapoznać z obowiązkami i trudami świętych szafarzy Kościoła, nie ukrywając żadnej trudności życia kapłańskiego.

Kan.  248. 

Celem przekazywanej formacji doktrynalnej jest to, by alumni, wraz z ogólną kulturą odpowiadającą potrzebom miejsca i czasu, zyskali obszerną i solidną wiedzę w zakresie dyscyplin kościelnych, tak by dzięki swojej wierze, na tej wiedzy wspieranej i nią ożywianej, mogli głosić naukę Ewangelii współczesnym sobie ludziom w sposób odpowiedni i przystosowany do ich mentalności.

Kan.  249. 

W programie formacji kapłańskiej należy zatroszczyć się, by alumni nie tylko nauczyli się dokładnie języka ojczystego, lecz także dobrze poznali język łaciński oraz posiedli wystarczającą znajomość języków obcych, których umiejętność wydaje się konieczna lub pożyteczna do ich formacji albo do wykonywania pasterskiej posługi.

Kan.  250. 

Przewidziane w samym seminarium studia filozoficzne i teologiczne można odbywać albo sukcesywnie, albo w tym samym czasie, zgodnie z programem formacji kapłańskiej; mają one objąć przynajmniej pełne sześć lat, przy czym czas przeznaczony na studia filozoficzne ma wynosić pełne dwa lata, a na studia teologiczne pełne cztery lata.

Kan.  251. 

Kształcenie filozoficzne, które powinno się opierać na trwałym dziedzictwie filozoficznym, z uwzględnieniem badań filozoficznych dokonywanych w toku dziejowego rozwoju, ma być tak prowadzone, by doskonaliło formację humanistyczną alumnów, potęgowało przenikliwość umysłu i przygotowywało ich do podjęcia studiów teologicznych.

Kan.  252. 

§ 1. Kształcenie teologiczne, w świetle wiary, pod kierownictwem Urzędu Nauczycielskiego, powinno być tak prowadzone, by alumni poznali całą doktrynę katolicką opartą na Objawieniu, uczynili ją pokarmem własnego życia duchowego, a w wykonywaniu posługi potrafili ją odpowiednio głosić i jej bronić.

§ 2. Z szczególną starannością należy kształcić alumnów w Piśmie świętym, tak by zdobyli pełną jego znajomość.

§ 3. Należy prowadzić wykłady z teologii dogmatycznej, oparte zawsze na słowie Bożym pisanym w połączeniu ze świętą Tradycją, dzięki którym alumni powinni nauczyć się wnikać w misteria zbawienia, mając za mistrza zwłaszcza św. Tomasza, a także wykłady z teologii moralnej i pastoralnej, prawa kanonicznego, liturgii, historii Kościoła oraz innych dyscyplin, pomocniczych i specjalnych, zgodnie z regułami programu formacji kapłańskiej.

Kan.  253. 

§ 1. Na stanowiska wykładowców przedmiotów filozoficznych, teologicznych i prawnych biskup albo zainteresowani biskupi mogą mianować tylko tych, którzy odznaczając się cnotami, uzyskali doktorat albo licencjat na uniwersytecie albo wydziale uznanym przez Stolicę Apostolską.

§ 2. Należy zadbać, by zostało mianowanych tylu różnych wykładowców, ilu potrzeba do nauczania Pisma świętego, teologii dogmatycznej, teologii moralnej, liturgii, filozofii, prawa kanonicznego, historii Kościoła oraz innych przedmiotów, które powinny być wykładane własną metodą.

§ 3. Wykładowca, który poważnie sprzeniewierzyłby się swojemu zadaniu, ma zostać odwołany przez władzę, o której mowa w § 1.

Kan.  254. 

§ 1. Wykładowcy przedmiotów powinni stale troszczyć się w nauczaniu o wewnętrzną jedność i harmonię całej nauki wiary, by alumni doświadczali, że zdobywają jedną wiedzę; aby łatwiej to osiągnąć, powinien ktoś w seminarium kierować całym porządkiem studiów.

§ 2. Alumnów należy nauczać tak, by i sami byli zdolni zgłębiać zagadnienia metodą naukową poprzez własne badania; trzeba zatem prowadzić ćwiczenia, w których alumni, pod kierunkiem wykładowców, nauczyliby się samodzielnie przeprowadzać niektóre studia.

Kan.  255. 

Chociaż cała formacja alumnów w seminarium ma cel duszpasterski, należy zorganizować tamże kształcenie ściśle pastoralne, przez które - uwzględniając również potrzeby miejsca i czasu - alumni poznaliby zasady i umiejętności właściwe dla wypełniania posługi nauczania, uświęcania i rządzenia Ludem Bożym.

Kan.  256. 

§ 1. Należy pilnie kształcić alumnów w tym, co w szczególny sposób jest związane ze świętym posługiwaniem, zwłaszcza w umiejętności katechizowania i głoszenia homilii, w kulcie Bożym, szczególnie zaś w sprawowaniu sakramentów, w kontaktach z ludźmi, również z niekatolikami lub z niewierzącymi, w zarządzaniu parafią, a także w wypełnianiu pozostałych zadań.

§ 2. Alumnów należy zapoznawać z potrzebami całego Kościoła, tak by troszczyli się o popieranie powołań, o sprawy misyjne, ekumeniczne oraz inne bardziej naglące, w tym także społeczne.

Kan.  257. 

§ 1. Należy zabiegać o taką formację alumnów, dzięki której będą troszczyli się nie tylko o Kościół partykularny, do służenia któremu będą inkardynowani, lecz także o cały Kościół, i okazywali gotowość oddania się Kościołom partykularnym będącym w wielkiej potrzebie.

§ 2. Biskup diecezjalny powinien zatroszczyć się o to, by duchowni zamierzający przenieść się z własnego Kościoła partykularnego do Kościoła partykularnego innego kraju, zostali odpowiednio przygotowani do wypełniania tam świętego posługiwania, by mianowicie zdobyli znajomość języka kraju, a także rozumieli jego instytucje, uwarunkowania społeczne, potrzeby i zwyczaje.

Kan.  258. 

Alumni, by posiąść także praktyczną umiejętność prowadzenia apostolstwa, podczas trwania studiów, a zwłaszcza w czasie wakacji, powinni być wprowadzeni w praktykę duszpasterską poprzez ćwiczenia prowadzone zawsze przez doświadczonego kapłana, ustalone według uznania ordynariusza, dostosowane do wieku alumnów i lokalnych warunków.

Kan.  259. 

§ 1. Do biskupa diecezjalnego albo - jeżeli chodzi o seminarium międzydiecezjalne - do zainteresowanych biskupów należy decyzja co do najwyższego zarządu i administracji seminarium.

§ 2. Biskup diecezjalny, a w przypadku seminarium międzydiecezjalnego zainteresowani biskupi mają osobiście i często wizytować seminarium, czuwać nad formacją swoich alumnów i nad prowadzonym tam kształceniem filozoficznym i teologicznym, oraz poznawać sprawy związane z powołaniem alumnów, usposobieniem, pobożnością i postępami, zwłaszcza w związku ze święceniami, których mają udzielić.

Kan.  260. 

W wypełnianiu własnych zadań wszyscy są obowiązani do posłuszeństwa rektorowi, do którego należy troska o codzienne kierowanie seminarium, zawsze zgodnie z postanowieniami programu formacji kapłańskiej oraz regulaminu seminaryjnego.

Kan.  261. 

§ 1. Rektor seminarium oraz - pod jego zwierzchnictwem - wychowawcy i wykładowcy powinni we własnym zakresie czuwać nad tym, by alumni dokładnie przestrzegali przepisów ustalonych w programie formacji kapłańskiej i w regulaminie seminaryjnym.

§ 2. Rektor seminarium oraz kierownik studiów mają pilnie czuwać nad tym, by wykładowcy właściwie wypełniali swoje zadanie, zgodnie z programem formacji kapłańskiej i regulaminem seminaryjnym.

Kan.  262. 

Seminarium ma być wyjęte spod zwierzchnictwa parafialnego, a wobec wszystkich przebywających w seminarium obowiązki proboszcza powinien spełniać rektor lub jego delegat, z wyjątkiem spraw małżeńskich i z zachowaniem w mocy przepisu kan. 985.

Kan.  263. 

Biskup diecezjalny, a jeżeli chodzi o seminarium międzydiecezjalne zainteresowani biskupi, w zakresie ustalonym przez nich we wspólnym porozumieniu, mają obowiązek zatroszczyć się o dostarczenie środków potrzebnych do założenia i dalszego istnienia seminarium, utrzymania alumnów, wynagrodzenia wykładowców oraz zaspokojenia innych potrzeb seminarium.

Kan.  264. 

§ 1. W celu zaspokojenia potrzeb seminarium - oprócz zbiórki, o której mowa w kan. 1266 - biskup może nałożyć na diecezję podatek.

§ 2. Obowiązek płacenia podatku na seminarium mają wszystkie kościelne osoby prawne, także prywatne, mające siedzibę w diecezji, chyba że utrzymują się tylko z jałmużny albo prowadzone jest u nich aktualnie kolegium studiujących lub nauczających, dla wspierania wspólnego dobra Kościoła; podatek taki ma być powszechny i proporcjonalny do dochodów tych, którzy powinni go płacić, a także określony zgodnie z potrzebami seminarium.

Rozdział  II

PRZYNALEŻNOŚĆ DUCHOWNYCH, CZYLI INKARDYNACJA

Kan.  265. 

Każdy duchowny powinien być inkardynowany albo do jakiegoś Kościoła partykularnego lub do prałatury personalnej, albo do jakiegoś instytutu życia konsekrowanego lub do jakiegoś stowarzyszenia, które posiada tę zdolność, tak że nie może być duchownych nikomu niepodlegających, czyli tułaczy.

Kan.  266. 

§ 1. Duchownym zostaje się przez przyjęcie diakonatu, uzyskując

inkardynację do Kościoła partykularnego lub prałatury personalnej, do posługi których zostało się promowanym.

§ 2. Członek instytutu zakonnego po ślubach wieczystych albo członek kleryckiego stowarzyszenia życia apostolskiego definitywnie do niego włączony, przyjmując diakonat, zostaje jako duchowny inkardynowany do tegoż instytutu albo stowarzyszenia, chyba że w odniesieniu do stowarzyszeń konstytucje stanowią inaczej.

§ 3. Członek instytutu świeckiego przez przyjęcie diakonatu zostaje inkardynowany do Kościoła partykularnego, do posługi którego został promowany, chyba że na mocy zezwolenia Stolicy Apostolskiej jest inkardynowany do samego instytutu.

Kan.  267. 

§ 1. Aby duchowny już inkardynowany mógł zostać ważnie inkardynowany do innego Kościoła partykularnego, musi otrzymać od biskupa diecezjalnego podpisane przez niego pismo ekskardynujące, jak również pismo inkardynujące podpisane przez biskupa diecezjalnego Kościoła partykularnego, do którego pragnie się inkardynować.

§ 2. Udzielona w ten sposób ekskardynacja nie osiąga skutku bez uzyskania inkardynacji w innym Kościele partykularnym.

Kan.  268. 

§ 1. Duchowny, który przeniósł się, zgodnie z przepisami prawa, z własnego Kościoła partykularnego do innego, po upływie pięciu lat zostaje na mocy samego prawa inkardynowany do tego Kościoła partykularnego, jeżeli taką wolę wyraził na piśmie zarówno biskupowi diecezjalnemu Kościoła goszczącego, jak i własnemu biskupowi diecezjalnemu, i żaden z nich nie wyraził na piśmie sprzeciwu w ciągu czterech miesięcy od otrzymania pisma.

§ 2. Na skutek wieczystego albo definitywnego przyjęcia do instytutu życia

konsekrowanego albo do stowarzyszenia życia apostolskiego, duchowny, który zgodnie z postanowieniem kan. 266 § 2 zostaje inkardynowany do tegoż instytutu albo stowarzyszenia, zostaje ekskardynowany z własnego Kościoła partykularnego.

Kan.  269. 

Biskupowi diecezjalnemu wolno dokonać inkardynacji duchownego tylko wówczas, gdy:

1° wymaga tego konieczność albo pożytek jego Kościoła partykularnego, a przepisy prawa dotyczące godziwego utrzymania duchownych zostają zachowane;

2° na podstawie zgodnego z prawem dokumentu stwierdzi, że została udzielona ekskardynacja, a ponadto otrzyma od biskupa diecezjalnego ekskardynującego - w razie potrzeby z zachowaniem tajemnicy - odpowiednie świadectwa o życiu, obyczajach i studiach duchownego;

3° duchowny oświadczył na piśmie temuż biskupowi diecezjalnemu, że chce się poświęcić służbie dla nowego Kościoła partykularnego, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  270. 

Ekskardynacji można udzielić godziwie tylko ze słusznych powodów, którymi są pożytek Kościoła albo dobro samego duchownego; natomiast nie wolno jej odmówić, chyba że istnieją poważne przyczyny; duchowny, który czuje się pokrzywdzony i znalazł biskupa gotowego go przyjąć, może jednak odwołać się od decyzji.

Kan.  271. 

§ 1. Jeżeli nie zachodzi prawdziwa konieczność po stronie własnego Kościoła partykularnego, biskup diecezjalny nie może odmówić zezwolenia na przeniesienie się duchownym, którzy proszą o możliwość wypełniania świętego posługiwania w regionach dotkniętych brakiem duchowieństwa, gdy wie, że duchowni ci są gotowi, oraz uznaje ich za odpowiednich; powinien jednak zatroszczyć się o ustalenie praw i obowiązków tych duchownych, zawierając pisemną umowę z biskupem diecezjalnym miejsca, do którego chcą się udać.

§ 2. Biskup diecezjalny może udzielić swoim duchownym zezwolenia na przeniesienie się do innego Kościoła partykularnego na czas określony, nawet wielokrotnie wznawiany, tak jednak, by ci duchowni pozostali inkardynowani do własnego Kościoła partykularnego i kiedy do niego powrócą, będą cieszyli się wszystkimi uprawnieniami, jakie by posiadali, gdyby w nim wykonywali święte posługiwanie.

§ 3. Duchowny, który przeszedł zgodnie z przepisami prawa do innego Kościoła partykularnego, pozostając inkardynowany do własnego Kościoła, może być ze słusznej przyczyny odwołany przez własnego biskupa diecezjalnego, jeżeli zostały utrzymane postanowienia umowy zawartej z drugim biskupem oraz dochowano zasady naturalnej słuszności; z zachowaniem tych samych warunków również biskup diecezjalny drugiego Kościoła partykularnego może temuż duchownemu, ze słusznej przyczyny, odmówić zezwolenia na dalszy pobyt na swoim terytorium.

Kan.  272. 

Ekskardynacji i inkardynacji, jak również zezwolenia na przeniesienie się do innego Kościoła partykularnego, nie może udzielić administrator diecezjalny, chyba że po roku wakansu stolicy biskupiej i za zgodą kolegium konsultorów.

Rozdział  III

OBOWIĄZKI I PRAWA DUCHOWNYCH

Kan.  273. 

Duchowni mają szczególny obowiązek okazywania szacunku i posłuszeństwa papieżowi oraz każdy z nich - własnemu ordynariuszowi.

Kan.  274. 

§ 1. Tylko duchowni mogą otrzymać urzędy, do wykonywania których wymaga się władzy święceń albo kościelnej władzy rządzenia.

§ 2. Duchowni mają obowiązek - chyba że usprawiedliwia ich prawna przeszkoda - przyjąć i wiernie wypełnić zadanie powierzone im przez własnego ordynariusza.

Kan.  275. 

§ 1. Duchowni, zwłaszcza że wszyscy podejmują to samo dzieło, mianowicie budowanie Ciała Chrystusowego, powinni być połączeni między sobą węzłem braterstwa i modlitwy oraz współpracować ze sobą, zgodnie z przepisami prawa partykularnego.

§ 2. Duchowni powinni uznawać i popierać misję, jaką świeccy, każdy we własnym zakresie, wykonują w Kościele i w świecie.

Kan.  276. 

§ 1. Duchowni ze szczególnych powodów obowiązani są w swoim życiu dążyć do świętości, zwłaszcza że - będąc konsekrowani Bogu z nowego tytułu przez przyjęcie święceń - stają się szafarzami Bożych misteriów, służąc Jego ludowi.

§ 2. Aby osiągnąć tę doskonałość, duchowni:

1° powinni przede wszystkim wiernie i niestrudzenie wypełniać obowiązki pasterskiej posługi;

2° mają czerpać pokarm dla swego życia duchowego z podwójnego stołu: Pisma świętego i Eucharystii; stąd usilnie zachęca się kapłanów, aby codziennie sprawowali Ofiarę eucharystyczną, diakonów zaś, by codziennie uczestniczyli w jej składaniu;

3° kapłani, a także diakoni przygotowujący się do prezbiteratu mają obowiązek odmawiać codziennie liturgię godzin, zgodnie z własnymi i zatwierdzonymi księgami liturgicznymi, natomiast diakoni stali mają odmawiać jej część określoną przez konferencję biskupów;

4° obowiązani są również do odprawiania rekolekcji, zgodnie z przepisami prawa partykularnego;

5° zachęca się, by regularnie oddawali się rozmyślaniu, często przystępowali do sakramentu pokuty, oddawali szczególną cześć Bogurodzicy Dziewicy i praktykowali inne powszechne i partykularne środki uświęcenia.

Kan.  277. 

§ 1. Duchowni obowiązani są zachować ze względu na Królestwo niebieskie doskonałą i wieczystą wstrzemięźliwość; i dlatego zobowiązani są do celibatu, który jest szczególnym darem Bożym, dzięki któremu święci szafarze mogą niepodzielnym sercem łatwiej złączyć się z Chrystusem, a także swobodniej oddać się służbie Bogu i ludziom.

§ 2. Duchowni powinni odnosić się z należytą roztropnością do osób, z którymi kontakty mogłyby narazić na niebezpieczeństwo ich obowiązek zachowania wstrzemięźliwości albo wywołać zgorszenie wiernych.

§ 3. Biskup diecezjalny może wydać bardziej szczegółowe przepisy w tej sprawie i oceniać w poszczególnych przypadkach zachowanie tego obowiązku.

Kan.  278. 

§ 1. Duchowni diecezjalni mają prawo zrzeszania się z innymi dla osiągnięcia celów zgodnych ze stanem duchownym.

§ 2. Duchowni diecezjalni powinni przede wszystkim doceniać te stowarzyszenia, które - mając statuty sprawdzone przez właściwą władzę - przez odpowiedni i właściwie zatwierdzony sposób życia oraz braterską pomoc pobudzają do świętości w wykonywaniu posługi, jak również sprzyjają pogłębianiu więzi między sobą nawzajem i z własnym biskupem.

§ 3. Duchowni powinni powstrzymać się od zakładania albo przynależności

do stowarzyszeń, których cel albo działalność nie dadzą się pogodzić z obowiązkami właściwymi stanowi duchownemu lub mogłyby przeszkadzać w sumiennym wypełnianiu zadania zleconego im przez właściwą władzę kościelną.

Kan.  279. 

§ 1. Duchowni również po przyjęciu kapłaństwa mają kontynuować studia w zakresie dyscyplin kościelnych, stosując się do tej solidnej doktryny, która jest oparta na Piśmie Świętym, przekazana przez przodków i powszechnie przyjęta przez Kościół, i która jest określona zwłaszcza w dokumentach soborów i Biskupów Rzymskich, unikając światowych nowości oraz fałszywej nauki.

§ 2. Kapłani, zgodnie z przepisami prawa, mają uczęszczać na wykłady duszpasterskie, jakie powinny być organizowane po święceniach kapłańskich, a także powinni brać udział, w terminach ustalonych przez to prawo, w innych wykładach, sesjach teologicznych albo konferencjach, dających im okazję uzyskania pogłębionej znajomości dyscyplin kościelnych i metod duszpasterskich.

§ 3. Powinni się także zapoznawać z innymi naukami, zwłaszcza z tymi, które wiążą się z dyscyplinami kościelnymi, przede wszystkim w tej mierze, w jakiej ułatwiają wykonywanie pasterskiej posługi.

Kan.  280. 

Bardzo zaleca się duchownym jakąś formę życia wspólnego, a tam, gdzie ono istnieje, należy je wedle możności podtrzymywać.

Kan.  281. 

§ 1. Duchowni, ponieważ poświęcają się wypełnianiu kościelnej posługi, zasługują na wynagrodzenie odpowiednie do swojej pozycji, z uwzględnieniem zarówno natury ich zadania, jak również okoliczności miejsca i czasu, tak by mogli zaspokoić potrzeby własnego życia, a także zapewnić słuszne wynagrodzenie tym, których pomocy potrzebują.

§ 2. Należy także zatroszczyć się, by mieli zapewnioną opiekę socjalną, dzięki której będą odpowiednio zaspokojone ich potrzeby w razie choroby, niesprawności lub starości.

§ 3. Diakoni żonaci, którzy całkowicie oddali się kościelnej posłudze, zasługują na wynagrodzenie wystarczające na utrzymanie swoje oraz swoich rodzin; ci jednak, którzy otrzymują wynagrodzenie z racji świeckiego zawodu, który wykonują albo wykonywali, powinni z otrzymanych z tego tytułu dochodów zaspokajać potrzeby własne i swojej rodziny.

Kan.  282. 

§ 1. Duchowni powinni prowadzić życie proste i powstrzymywać się od wszystkiego, co trąci próżnością.

§ 2. Nadwyżkę z dóbr przypadających im z racji wykonywania kościelnego urzędu, po zapewnieniu godziwego utrzymania i wypełnieniu wszystkich obowiązków własnego stanu, niech zechcą przeznaczyć na dobro Kościoła i dzieła miłości.

Kan.  283. 

§ 1. Duchowni, chociażby nie piastowali urzędu rezydencjalnego, nie powinni na dłuższy czas, który należy określić prawem partykularnym, opuszczać swojej diecezji bez zezwolenia - przynajmniej domniemanego - własnego ordynariusza.

§ 2. Przysługuje im zaś korzystanie z należnego i wystarczającego corocznego urlopu, określonego prawem powszechnym lub partykularnym.

Kan.  284. 

Duchowni powinni nosić odpowiedni strój kościelny, zgodnie z przepisami wydanymi przez konferencję biskupów, a także miejscowymi zwyczajami, zgodnymi z przepisami prawa.

Kan.  285. 

§ 1. Duchowni powinni powstrzymać się całkowicie od tego wszystkiego, co nie przystoi ich stanowi, zgodnie z przepisami prawa partykularnego.

§ 2. Duchowni powinni unikać tego, co chociaż nie jest nieprzyzwoite, jednak obce stanowi duchownemu.

§ 3. Duchownym zabrania się przyjmowania publicznych urzędów, z którymi łączy się udział w wykonywaniu władzy świeckiej.

§ 4. Bez pozwolenia własnego ordynariusza nie wolno duchownym podejmować zarządu dóbr należących do osób świeckich albo obejmować świeckich urzędów, z którymi łączy się obowiązek składania sprawozdań finansowych; zakazuje się im poręczać, nawet swoim majątkiem, bez porozumienia się z własnym ordynariuszem, powinni też się powstrzymać od podpisywania weksli, przez które mianowicie przyjmuje się obowiązek wypłacenia pieniędzy bez żadnego rozstrzygania sprawy.

Kan.  286. 

Zakazuje się duchownym uprawiania handlu albo prowadzenia interesów, osobiście lub przez innych, czy to na korzyść własną, czy innych, chyba że za zgodą prawowitej władzy kościelnej.

Kan.  287. 

§ 1. Duchowni zawsze powinni usilnie popierać zachowanie między ludźmi pokoju i zgody, opartych na sprawiedliwości.

§ 2. Nie mogą brać czynnego udziału w partiach politycznych ani w kierowaniu związkami zawodowymi, chyba że - zdaniem właściwej władzy kościelnej - będzie wymagała tego obrona praw Kościoła albo promowanie dobra wspólnego.

Kan.  288. 

Diakoni stali nie są związani przepisami kanonów 284, 285 § 3 i 4, 286, 287 § 2, chyba że prawo partykularne stanowi inaczej.

Kan.  289. 

§ 1. Ponieważ służba wojskowa nie odpowiada stanowi duchownemu, dlatego duchowni, a także kandydaci do święceń, nie mogą zaciągać się dobrowolnie do wojska, chyba że za zezwoleniem własnego ordynariusza.

§ 2. Duchowni powinni korzystać z udzielanych im przez ustawy, umowy lub zwyczaje zwolnień od wykonywania zadań i publicznych obowiązków świeckich, obcych stanowi duchownemu, chyba że w poszczególnych przypadkach własny ordynariusz zarządził inaczej.

Rozdział  IV

UTRATA STANU DUCHOWNEGO

Kan.  290. 

Święcenia raz ważnie przyjęte nigdy nie tracą ważności. Jednakże duchowny traci stan duchowny:

1° przez wyrok sądowy albo dekret administracyjny stwierdzający nieważność święceń;

2° przez karę wydalenia wymierzoną zgodnie z przepisami prawa;

3° przez reskrypt Stolicy Apostolskiej; takiego reskryptu Stolica Apostolska udziela diakonom tylko z poważnych przyczyn, a prezbiterom z bardzo poważnych.

Kan.  291. 

W przypadkach innych niż te, o których mowa w kan. 290, 1°, utrata stanu duchownego nie niesie z sobą dyspensy od obowiązku celibatu, która udzielana jest jedynie przez Biskupa Rzymskiego.

Kan.  292. 

Duchowny, który zgodnie z przepisami prawa utracił stan duchowny, traci wraz z nim uprawnienia właściwe temu stanowi, jak również nie podlega żadnym obowiązkom stanu duchownego, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 291; ma zakaz wykonywania władzy święceń, z zastrzeżeniem przepisu kan. 976; tym samym zostaje pozbawiony wszystkich urzędów, zadań i wszelkiej władzy delegowanej.

Kan.  293. 

Duchowny, który utracił stan duchowny, może być ponownie włączony do duchowieństwa tylko przez reskrypt Stolicy Apostolskiej.

TYTUŁ  IV

PRAŁATURY PERSONALNE

Kan.  294. 

Mając na celu właściwe rozmieszczenie duchowieństwa albo prowadzenie specjalnych dzieł duszpasterskich lub misyjnych w różnych regionach, albo dla różnych grup społecznych, Stolica Apostolska, po wysłuchaniu zainteresowanych konferencji biskupów, może erygować prałatury personalne, złożone z prezbiterów i diakonów duchowieństwa diecezjalnego.

Kan.  295. 

§ 1. Prałatura personalna rządzi się statutem nadanym przez Stolicę

Apostolską, a na jej czele stoi prałat jako własny ordynariusz, który ma prawo erygować seminarium krajowe lub międzynarodowe, a także inkardynować alumnów i promować ich do święceń tytułem służby prałaturze.

§ 2. Prałat powinien zadbać zarówno o formację duchową tych, których promował wspomnianym tytułem, jak też o ich godziwe utrzymanie.

Kan.  296. 

Na podstawie umowy zawartej z prałaturą świeccy mogą się poświęcić dziełom apostolskim prałatury personalnej; sposób zaś tej organicznej współpracy, a także główne obowiązki i prawa z nią złączone, powinny być odpowiednio określone w statucie.

Kan.  297. 

Statut powinien również określić stosunki prałatury personalnej z ordynariuszami miejsca tych Kościołów partykularnych, w których prałatura personalna prowadzi lub zamierza prowadzić swoje dzieła duszpasterskie lub misyjne, za uprzednią zgodą biskupa diecezjalnego.

TYTUŁ  V

STOWARZYSZENIA WIERNYCH

Rozdział  I

PRZEPISY WSPÓLNE

Kan.  298. 

§ 1. W Kościele istnieją stowarzyszenia różniące się od instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego, w których wierni, czy to duchowni czy świeccy, albo duchowni i świeccy razem, dążą wspólnym wysiłkiem do promowania doskonalszego życia albo do rozwoju publicznego kultu lub popierania chrześcijańskiej doktryny, albo do podejmowania innych dzieł apostolatu, mianowicie inicjatyw ewangelizacyjnych, wykonywania dzieł pobożności lub miłości oraz ożywiania duchem chrześcijańskim porządku doczesnego.

§ 2. Wierni powinni wstępować przede wszystkim do tych stowarzyszeń, które albo zostały erygowane przez właściwą władzę kościelną, albo są przez nią zalecane lub popierane.

Kan.  299. 

§ 1. Na podstawie zawartej między sobą prywatnej umowy, wolno wiernym zakładać stowarzyszenia dla osiągnięcia celów, o których mowa w kan. 298 § 1, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 301 § 1.

§ 2. Tego rodzaju stowarzyszenia, chociażby były zalecane lub popierane przez władzę kościelną, nazywają się stowarzyszeniami prywatnymi.

§ 3. Nie uznaje się w Kościele żadnego prywatnego stowarzyszenia wiernych, jeżeli jego statut nie został sprawdzony przez właściwą władzę.

Kan.  300. 

Żadne stowarzyszenie nie może przybrać nazwy "katolickie", jeżeli nie uzyska zgody właściwej władzy kościelnej, zgodnie z kan. 312.

Kan.  301. 

§ 1. Jedynie do właściwej władzy kościelnej należy erygowanie stowarzyszeń wiernych, które zamierzają przekazywać doktrynę chrześcijańską w imieniu Kościoła albo rozwijać kult publiczny, bądź też przedsiębrać inne cele, których osiąganie ze swej natury zastrzeżone jest dla władzy kościelnej.

§ 2. Jeżeli właściwa władza kościelna uzna to za stosowne, może także erygować stowarzyszenia wiernych dla osiągnięcia bezpośrednio lub pośrednio innych celów duchowych, czemu nie mogą sprostać wystarczająco inicjatywy prywatne.

§ 3. Stowarzyszenia wiernych erygowane przez właściwą władzę kościelną nazywają się stowarzyszeniami publicznymi.

Kan.  302. 

Kleryckimi stowarzyszeniami wiernych nazywają się te, które są kierowane przez duchownych, zakładają wykonywanie święceń oraz jako takie są uznawane przez właściwą władzę.

Kan.  303. 

Stowarzyszenia, których członkowie, żyjąc w świecie, uczestniczą w duchu jakiegoś instytutu zakonnego, pod zwierzchnim kierownictwem tegoż instytutu prowadzą życie apostolskie i zdążają do chrześcijańskiej doskonałości, zwane są trzecimi zakonami lub otrzymują inną odpowiednią nazwę.

Kan.  304. 

§ 1. Wszystkie stowarzyszenia wiernych, zarówno publiczne, jak i prywatne, niezależnie od tego, jaki noszą tytuł lub nazwę, powinny mieć własny statut, który określa cel stowarzyszenia, czyli program społeczny, siedzibę, zarząd i wymagane warunki członkostwa, i które także określają sposoby działania, przy uwzględnieniu potrzeb lub korzyści wynikających z czasu i miejsca.

§ 2. Powinny one obrać sobie tytuł, czyli nazwę dostosowaną do zwyczajów czasu i miejsca, wybraną zwłaszcza ze względu na stawiany sobie cel.

Kan.  305. 

§ 1. Wszystkie stowarzyszenia wiernych podlegają nadzorowi właściwej władzy kościelnej, która ma troszczyć się o to, by zachowały one nienaruszoną wiarę i obyczaje, jak również nadzorować, by nie wkradły się nadużycia do dyscypliny kościelnej; z tej racji ma ona prawo i obowiązek wizytowania ich zgodnie z przepisami prawa oraz statutu; podlegają również kierownictwu tejże władzy, zgodnie z przepisami kanonów, które następują.

§ 2. Nadzorowi Stolicy Apostolskiej podlegają stowarzyszenia wszelkich rodzajów; nadzorowi ordynariusza miejsca podlegają stowarzyszenia diecezjalne, a także inne stowarzyszenia w zakresie, w jakim działają w diecezji.

Kan.  306. 

Do uczestnictwa w uprawnieniach, a także w przywilejach stowarzyszenia, w nadanych mu odpustach czy innych łaskach duchowych, jest konieczne i wystarczające, by zgodnie z przepisami prawa i własnym statutem stowarzyszenia dana osoba została do niego ważnie przyjęta i nie została z niego prawnie wydalona.

Kan.  307. 

§ 1. Przyjmowanie członków powinno się odbywać zgodnie z przepisami prawa i statutu każdego stowarzyszenia.

§ 2. Ta sama osoba może należeć do kilku stowarzyszeń.

§ 3. Członkowie instytutów zakonnych mogą wstępować do stowarzyszeń zgodnie z przepisami własnego prawa, za zgodą swego przełożonego.

Kan.  308. 

Kto zgodnie z prawem został przyjęty do stowarzyszenia, może być z niego usunięty tylko ze słusznej przyczyny, zgodnie z przepisami prawa i statutu.

Kan.  309. 

Stowarzyszenia założone zgodnie z prawem są uprawnione do wydawania - zgodnie z przepisami prawa i statutu - szczegółowych przepisów dotyczących samego stowarzyszenia, odbywania zebrań, wyznaczania przewodniczących, urzędników, pracowników, a także zarządców dóbr.

Kan.  310. 

Stowarzyszenie prywatne, nieukonstytuowane jako osoba prawna, jako takie nie może być podmiotem obowiązków i praw; jednakże wierni w nim zrzeszeni mogą wspólnie zaciągać zobowiązania oraz jako współwłaściciele i współposiadacze nabywać i posiadać uprawnienia i dobra; te prawa i obowiązki mogą wykonywać przez delegata, czyli pełnomocnika.

Kan.  311. 

Członkowie instytutów życia konsekrowanego, którzy stoją na czele stowarzyszeń związanych w jakiś sposób z ich instytutem albo świadczą im pomoc, mają troszczyć się o to, by te stowarzyszenia wspierały dzieła apostolstwa istniejące w diecezji, zwłaszcza współdziałając, pod kierownictwem ordynariusza miejsca, ze stowarzyszeniami, które ukierunkowane są na wykonywanie apostolatu w diecezji.

Rozdział  II

PUBLICZNE STOWARZYSZENIA WIERNYCH

Kan.  312. 

§ 1. Władzą właściwą do erygowania stowarzyszeń publicznych jest:

1° dla stowarzyszeń powszechnych oraz międzynarodowych - Stolica Święta;

2° dla stowarzyszeń krajowych, to jest tych, które na mocy samego erygowania są przeznaczone do wykonywania działalności w całym kraju - konferencja biskupów na swoim terytorium;

3° dla stowarzyszeń diecezjalnych, z wyjątkiem jednak tych, których prawo erygowania na mocy przywileju apostolskiego zostało zarezerwowane dla innych - biskup diecezjalny, każdy na swoim terenie, ale nie administrator diecezjalny.

§ 2. Do ważnego erygowania stowarzyszenia albo jego sekcji w diecezji, nawet gdy ma być dokonane na mocy przywileju apostolskiego, wymagane jest pisemne zezwolenie biskupa diecezjalnego; jednakże zezwolenie udzielone przez biskupa diecezjalnego na erygowanie domu instytutu zakonnego zawiera w sobie także zezwolenie na erygowanie w tymże domu lub w złączonym z nim kościele stowarzyszenia związanego z tym instytutem.

Kan.  313. 

Stowarzyszenie publiczne, jak również konfederacja stowarzyszeń

publicznych, na mocy samego dekretu, którym zostaje erygowane przez właściwą władzę kościelną, zgodnie z przepisem kan. 312, staje się osobą prawną i otrzymuje misję w tym zakresie, w jakim wymaga się jej do osiągania celów, które stowarzyszenie podejmuje w imieniu Kościoła.

Kan.  314. 

Statut każdego publicznego stowarzyszenia, a także jego nowelizacja lub zmiana wymagają zatwierdzenia przez władzę kościelną, do której należy erygowanie stowarzyszenia zgodnie z przepisem kan. 312 § 1.

Kan.  315. 

Stowarzyszenia publiczne mogą z własnej inicjatywy podejmować przedsięwzięcia odpowiadające ich własnemu charakterowi, a także kierować nimi zgodnie z postanowieniami statutu, jednak pod zwierzchnim kierownictwem władzy kościelnej, o której mowa w kan. 312 § 1.

Kan.  316. 

§ 1. Nie może być ważnie przyjęty do stowarzyszeń publicznych ten, kto publicznie odstąpił od wiary katolickiej bądź zerwał wspólnotę kościelną, bądź podlega ekskomunice wymierzonej albo zadeklarowanej.

§ 2. Ci, którzy zgodnie z przepisami prawa zostali przyjęci, a okazałoby się, że ma do nich zastosowanie wypadek, o którym mowa w § 1, powinni zostać, po uprzednim upomnieniu, wydaleni ze stowarzyszenia, zgodnie z postanowieniami jego statutu i z zastrzeżeniem prawa rekursu do władzy kościelnej, o której mowa w kan. 312 § 1.

Kan.  317. 

§ 1. Jeżeli w statucie nie postanowiono inaczej, władza kościelna, o której mowa w kan. 312 § 1, zatwierdza przewodniczącego stowarzyszenia publicznego wybranego przez samo to stowarzyszenie albo ustanawia kandydata prezentowanego, albo też mianuje go na mocy własnego prawa; ta sama władza kościelna mianuje kapelana, czyli asystenta kościelnego, wysłuchawszy - gdy to wskazane - wyższych urzędników stowarzyszenia.

§ 2. Przepis ustanowiony w § 1 ma także zastosowanie do stowarzyszeń erygowanych na mocy przywileju apostolskiego przez członków instytutów zakonnych poza ich własnymi kościołami lub domami; w stowarzyszeniach zaś erygowanych przez członków instytutów zakonnych w ich własnym kościele lub domu nominacja albo zatwierdzenie przewodniczącego i kapelana należy do przełożonego instytutu, zgodnie z postanowieniami statutu.

§ 3. W stowarzyszeniach niekleryckich świeccy mogą pełnić funkcję przewodniczącego; na to stanowisko nie wolno wyznaczać kapelana, czyli asystenta kościelnego, chyba że statut stanowi inaczej.

§ 4. W publicznych stowarzyszeniach wiernych, które są bezpośrednio ukierunkowane na działalność apostolską, nie mogą być przewodniczącymi ci, którzy pełnią kierownicze urzędy w partiach politycznych.

Kan.  318. 

§ 1. W specjalnych okolicznościach, gdy wynika to z poważnych przyczyn, władza kościelna, o której mowa w kan. 312 § 1, może wyznaczyć komisarza, aby w jej imieniu przejściowo kierował stowarzyszeniem.

§ 2. Przewodniczącego stowarzyszenia publicznego może na skutek słusznej przyczyny odwołać ten, kto go mianował albo zatwierdził, po wysłuchaniu jednak zarówno samego przewodniczącego, jak i wyższych urzędników stowarzyszenia, zgodnie z postanowieniami statutu; kapelana natomiast może odwołać - zgodnie z przepisami kan. 192-195 - ten, kto go mianował.

Kan.  319. 

§ 1. Stowarzyszenie publiczne, erygowane zgodnie z przepisami prawa, jeżeli nie zastrzeżono inaczej, zarządza posiadanymi dobrami zgodnie z postanowieniami statutu, pod zwierzchnim kierownictwem władzy kościelnej, o której mowa w kan. 312 § 1, której należy każdego roku składać sprawozdanie finansowe z zarządzania.

§ 2. Tejże władzy należy także zdać dokładne sprawozdanie finansowe z wykorzystania zebranych jałmużn i ofiar.

Kan.  320. 

§ 1. Stowarzyszenia erygowane przez Stolicę Świętą mogą być zniesione tylko przez nią.

§ 2. Wskutek poważnych przyczyn konferencja biskupów może znieść stowarzyszenia przez nią samą erygowane; biskup diecezjalny - stowarzyszenia przez siebie erygowane, a nawet stowarzyszenia erygowane na mocy indultu apostolskiego przez członków instytutów zakonnych za zgodą biskupa diecezjalnego.

§ 3. Właściwa władza nie może znieść stowarzyszenia publicznego, jeżeli nie wysłucha jego przewodniczącego, a także innych wyższych urzędników.

Rozdział  III

PRYWATNE STOWARZYSZENIA WIERNYCH

Kan.  321. 

zarządzają i kierują stowarzyszeniami prywatnymi, zgodnie z postanowieniami statutu.

Kan.  322. 

§ 1. Prywatne stowarzyszenie wiernych może uzyskać osobowość prawną na mocy formalnego dekretu właściwej władzy kościelnej, o której mowa w kan. 312.

§ 2. Żadne stowarzyszenie prywatne wiernych nie może uzyskać osobowości prawnej, jeżeli jego statut nie został zatwierdzony przez władzę kościelną, o której mowa w kan. 312 § 1; zatwierdzenie statutu nie zmienia jednak prywatnej natury stowarzyszenia.

Kan.  323. 

§ 1. Chociaż prywatne stowarzyszenia wiernych cieszą się autonomią, zgodnie z przepisem kan. 321, podlegają nadzorowi władzy kościelnej zgodnie z przepisami kan. 305, a także kierownictwu tejże władzy.

§ 2. Do władzy kościelnej należy także, z zachowaniem wszakże autonomii właściwej stowarzyszeniom prywatnym, czuwanie i zabieganie o to, by unikać rozproszenia sił, a działalność apostolską stowarzyszeń skierować ku dobru wspólnemu.

Kan.  324. 

§ 1. Prywatne stowarzyszenie wiernych w sposób wolny wyznacza sobie przewodniczącego i urzędników, zgodnie z postanowieniami statutu.

§ 2. Jeżeli prywatne stowarzyszenie wiernych wyraża takie życzenie, może sobie swobodnie wybrać duchowego doradcę spośród kapłanów pełniących zgodnie z przepisami prawa posługę w diecezji; wybrany musi być jednak zatwierdzony przez ordynariusza miejsca.

Kan.  325. 

§ 1. Prywatne stowarzyszenie wiernych zarządza w sposób wolny tymi dobrami, które posiada, zgodnie z przepisami statutu, z zastrzeżeniem jednak prawa właściwej władzy kościelnej do nadzorowania, by dobra były używane na cele stowarzyszenia.

§ 2. Podlega ono władzy ordynariusza zgodnie z przepisami kan. 1301 w zakresie zarządzania i wykorzystania dóbr, które zostały ofiarowane albo zapisane stowarzyszeniu na cele pobożne.

Kan.  326. 

§ 1. Prywatne stowarzyszenie wiernych wygasa zgodnie z postanowieniami statutu; może być także zniesione przez właściwą władzę, jeżeli jego działalność obraca się na poważną szkodę doktryny lub dyscypliny kościelnej albo powoduje zgorszenie wiernych.

§ 2. Przeznaczenie dóbr stowarzyszenia, które wygasło, powinno być określone zgodnie z postanowieniami statutu, z zachowaniem praw nabytych, a także woli ofiarodawców.

Rozdział  IV

PRZEPISY SPECJALNE DOTYCZĄCE STOWARZYSZEŃ WIERNYCH ŚWIECKICH

Kan.  327. 

Wierni świeccy powinni doceniać stowarzyszenia ustanawiane dla celów duchowych, o których mowa w kan. 298, zwłaszcza te, które zmierzają do ożywienia chrześcijańskim duchem porządku rzeczy doczesnych i w ten sposób usilnie dążą do osiągnięcia ścisłego związku między wiarą i życiem.

Kan.  328. 

Ci, którzy przewodniczą stowarzyszeniom świeckich, także tym, które zostały erygowane na mocy przywileju apostolskiego, mają się troszczyć o to, aby ich stowarzyszenia, tam gdzie to jest wskazane, współpracowały z innymi stowarzyszeniami wiernych i chętnie świadczyły pomoc różnym dziełom chrześcijańskim, zwłaszcza istniejącym na tym samym terytorium.

Kan.  329. 

Przewodniczący stowarzyszeń świeckich powinni się zatroszczyć,

by członkowie stowarzyszenia zostali odpowiednio uformowani do wykonywania apostolstwa właściwego świeckim.

CZĘŚĆ  II

HIERARCHICZNY USTRÓJ KOŚCIOŁA

Sekcja  I

NAJWYŻSZA WŁADZA KOŚCIOŁA

Rozdział  I

BISKUP RZYMSKI I KOLEGIUM BISKUPÓW

Kan.  330. 

Jak z ustanowienia Pańskiego święty Piotr i pozostali Apostołowie stanowią jedno kolegium, w podobny sposób są ze sobą złączeni Biskup Rzymski, następca Piotra, i biskupi, następcy Apostołów.

Art.  1

BISKUP RZYMSKI

Kan.  331. 

Biskup Kościoła Rzymskiego, w którym trwa urząd udzielony przez Pana samemu tylko Piotrowi, pierwszemu z Apostołów, a który ma być przekazywany jego następcom, jest Głową Kolegium Biskupów, Zastępcą Chrystusa i Pasterzem całego Kościoła tutaj na ziemi; dlatego, z racji swego urzędu, posiada on najwyższą, pełną, bezpośrednią i powszechną władzę zwyczajną w Kościele, którą może wykonywać zawsze w sposób nieskrępowany.

Kan.  332. 

§ 1. Pełną i najwyższą władzę w Kościele otrzymuje Biskup Rzymski przez zgodny z prawem i przyjęty przez niego wybór wraz z konsekracją biskupią. Władzę tę otrzymuje zatem z chwilą przyjęcia wyboru na papieża ten elekt, który posiada sakrę biskupią. Gdyby zaś elekt nie miał sakry biskupiej, powinien być zaraz konsekrowany na biskupa.

§ 2. Gdyby się zdarzyło, że Biskup Rzymski zrzekłby się swego urzędu, to do ważności wymaga się, by rezygnacja została dokonana w sposób wolny i była odpowiednio oznajmiona; nie wymaga zaś niczyjego przyjęcia.

Kan.  333. 

§ 1. Na mocy swego urzędu Biskup Rzymski nie tylko ma władzę nad całym Kościołem, lecz również otrzymuje pierwszeństwo władzy zwyczajnej nad wszystkimi Kościołami partykularnymi oraz ich zespołami, przez co zostaje jednocześnie potwierdzona i umocniona władza własna, zwyczajna i bezpośrednia, jaką posiadają biskupi w Kościołach partykularnych powierzonych ich pieczy.

§ 2. W wykonywaniu urzędu Najwyższego Pasterza Kościoła, Biskup Rzymski jest zawsze złączony wspólnotą z pozostałymi biskupami, a także z całym Kościołem; jemu jednak przysługuje prawo określania - zgodnie z potrzebami Kościoła - sposobu, osobistego lub kolegialnego, wykonywania tego urzędu.

§ 3. Od wyroku lub dekretu Biskupa Rzymskiego nie przysługuje apelacja ani rekurs.

Kan.  334. 

Biskupa Rzymskiego w wykonywaniu urzędu wspierają biskupi, którzy mogą podejmować współpracę na różny sposób, w tym także poprzez Synod Biskupów. Ponadto okazują mu pomoc kardynałowie, a także inne osoby oraz różne instytucje stosownie do aktualnych potrzeb; wszystkie te osoby i instytucje, w jego imieniu oraz mocą jego władzy, wykonują powierzone sobie zadanie dla dobra wszystkich Kościołów, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  335. 

Podczas wakansu Stolicy Rzymskiej albo przeszkody uniemożliwiającej jej działanie nie należy niczego zmieniać w zarządzie Kościoła powszechnego; powinny natomiast być stosowane ustawy szczególne wydane na te okoliczności.

Art.  2

KOLEGIUM BISKUPÓW

Kan.  336. 

Kolegium Biskupów, którego głową jest papież, a członkami biskupi, na mocy sakramentalnej konsekracji oraz hierarchicznej wspólnoty z Głową Kolegium i członkami, i w którym istnieje nieprzerwanie ciało apostolskie, razem ze swoją Głową, a nigdy bez niej, również stanowi podmiot najwyższej i pełnej władzy nad całym Kościołem.

Kan.  337. 

§ 1. Kolegium Biskupów wykonuje władzę nad całym Kościołem w sposób uroczysty na soborze powszechnym.

§ 2. Tę samą władzę wykonuje przez zjednoczone działanie biskupów rozproszonych po świecie, które jako takie zostało przez Biskupa Rzymskiego zainicjowane albo dobrowolnie przyjęte, tak by stało się prawdziwym aktem kolegialnym.

§ 3. Do Biskupa Rzymskiego należy, stosownie do potrzeb Kościoła, wybieranie i inicjowanie sposobów kolegialnego wykonywania przez Kolegium Biskupów swojego zadania w całym Kościele.

Kan.  338. 

§ 1. Jedynie Biskup Rzymski może zwołać sobór powszechny, przewodniczyć mu, osobiście lub przez innych, a także przenieść sobór, zawiesić lub rozwiązać, jak również zatwierdzać jego dekrety.

§ 2. Biskup Rzymski określa sprawy, które mają być przedmiotem obrad soboru, oraz ustala porządek obowiązujący w czasie soboru; do tematów zaproponowanych przez Biskupa Rzymskiego ojcowie soboru mogą dołączyć także inne, wymagają one jednak zatwierdzenia papieskiego.

Kan.  339. 

§ 1. Wszyscy biskupi, którzy są członkami Kolegium Biskupów, i tylko oni, mają prawo i obowiązek uczestniczenia w soborze powszechnym z głosem decydującym.

§ 2. Ponadto niektórzy inni, niemający godności biskupiej, mogą być wezwani na sobór powszechny przez najwyższą władzę kościelną, do której też należy określenie ich udziału w soborze.

Kan.  340. 

Gdyby się zdarzyło, że w czasie soboru zawakowałaby Stolica Apostolska, na mocy samego prawa sobór zostaje przerwany, dopóki nowy papież nie nakaże go kontynuować albo rozwiązać.

Kan.  341. 

§ 1. Dekrety soboru powszechnego nie mają mocy obowiązującej, dopóki po zatwierdzeniu ich przez Biskupa Rzymskiego wraz z ojcami soboru nie zostaną przez niego potwierdzone i na jego polecenie promulgowane.

§ 2. Takiego samego potwierdzenia i promulgacji, dla uzyskania mocy obowiązującej, wymagają dekrety wydane przez Kolegium Biskupów, gdy podejmuje ono działalność ściśle kolegialną w inny sposób, zainicjowany lub dobrowolnie przyjęty przez Biskupa Rzymskiego.

Rozdział  II

SYNOD BISKUPÓW

Kan.  342. 

Synod Biskupów jest zebraniem biskupów wybranych z różnych regionów świata, którzy zbierają się w określonym czasie, aby wzmacniać ścisłą łączność między Biskupem Rzymu i biskupami, jak również temuż Biskupowi Rzymskiemu świadczyć pomoc swoją radą na rzecz ochrony oraz wzrostu wiary i obyczajów, a także zachowania i umocnienia dyscypliny kościelnej, i rozważenia problemów związanych z działalnością Kościoła w świecie.

Kan.  343. 

Zadaniem Synodu Biskupów jest rozpatrywanie przedstawionych mu spraw i wysuwanie wniosków, nie zaś ich rozstrzyganie i wydawanie odnośnie do nich dekretów, chyba że w pewnych wypadkach zostanie mu nadana władza decydująca przez Biskupa Rzymskiego, do którego należy wówczas zatwierdzenie decyzji Synodu.

Kan.  344. 

Synod Biskupów podlega bezpośrednio władzy Biskupa Rzymskiego, do którego należy:

1° zwołanie Synodu, ilekroć uzna to za wskazane, i określenie miejsca, gdzie mają się odbyć zebrania;

2° zatwierdzenie wyboru tych członków, którzy powinni zostać wybrani zgodnie z przepisami prawa szczególnego, jak również wyznaczanie i mianowanie innych członków;

3° ustalanie - zgodnie z przepisami prawa szczególnego, w odpowiednim czasie przed zebraniem się Synodu - zagadnień, jakie mają być rozpatrywane;

4° ustalanie porządku obrad;

5° przewodniczenie Synodowi, osobiście albo przez innych;

6° zamknięcie Synodu, jego przeniesienie, zawieszenie i rozwiązanie.

Kan.  345. 

Synod Biskupów może się zebrać albo na zgromadzenie ogólne, na którym mianowicie rozpatruje się sprawy dotyczące bezpośrednio dobra Kościoła powszechnego, które to zgromadzenie może być zwyczajne lub nadzwyczajne, albo także na zgromadzenie specjalne, na którym rozpatruje się sprawy dotyczące bezpośrednio jednego lub kilku regionów.

Kan.  346. 

§ 1. Synod Biskupów zbierający się na zgromadzenie ogólne zwyczajne składa się z członków, których większość stanowią biskupi wybrani na dane zgromadzenie przez konferencje biskupów w sposób określony prawem szczególnym Synodu; inni są wyznaczani na mocy tego samego prawa; inni wreszcie mianowani są bezpośrednio przez Biskupa Rzymskiego; do nich dołącza się niektórych członków kleryckich instytutów zakonnych, wybranych zgodnie z tym samym prawem szczególnym.

§ 2. Synod Biskupów zebrany na zgromadzenie ogólne nadzwyczajne, dla omówienia spraw wymagających szybkiego załatwienia, składa się z członków, których większość stanowią biskupi wyznaczeni zgodnie z prawem szczególnym Synodu, z racji sprawowanego urzędu; inni są mianowani bezpośrednio przez Biskupa Rzymskiego; do nich dołącza się niektórych członków kleryckich instytutów zakonnych, wybranych zgodnie z tym samym prawem.

§ 3. Synod Biskupów zbierający się na zgromadzenie specjalne składa się z członków, wybranych głównie z tych regionów, dla których zwoływane jest zgromadzenie, zgodnie z przepisami szczególnego prawa, którym kieruje się Synod.

Kan.  347. 

§ 1. Gdy zgromadzenie Synodu Biskupów zostaje przez Biskupa Rzymskiego zamknięte, wygasa tym samym zadanie powierzone na danym zgromadzeniu biskupom czy innym członkom Synodu.

§ 2. W przypadku wakansu Stolicy Apostolskiej po zwołaniu Synodu albo w czasie jego trwania, na mocy samego prawa następuje zawieszenie zgromadzenia Synodu, jak również zadań powierzonych na nim jego członkom, dopóki nowy papież nie zadecyduje albo o rozwiązaniu, albo o kontynuowaniu zgromadzenia.

Kan.  348. 

§ 1. Synod Biskupów posiada stały Sekretariat Generalny, któremu

przewodniczy mianowany przez Biskupa Rzymskiego sekretarz generalny, wspierany przez Radę Sekretariatu składającą się z biskupów - niektórzy spośród nich są wybierani przez sam Synod Biskupów, zgodnie z prawem szczególnym Synodu, inni zaś otrzymują nominację od Biskupa Rzymskiego; zadanie ich wszystkich wygasa z chwilą rozpoczęcia nowego zgromadzenia ogólnego.

§ 2. Dla każdego zebrania Synodu Biskupów ustanawia się ponadto jednego albo kilku sekretarzy specjalnych, mianowanych przez papieża; pełnią oni powierzony urząd tylko do zakończenia zgromadzenia Synodu.

Rozdział  III

KARDYNAŁOWIE ŚWIĘTEGO KOŚCIOŁA RZYMSKIEGO

Kan.  349. 

Kardynałowie Świętego Kościoła Rzymskiego tworzą szczególne Kolegium, do którego należy wybór Biskupa Rzymskiego, zgodnie z postanowieniami specjalnego prawa; ponadto kardynałowie są do dyspozycji papieża, czy to działając kolegialnie, gdy są zwoływani razem dla rozważenia ważniejszych spraw, czy też pojedynczo, mianowicie przez wykonywanie różnych urzędów, świadcząc pomoc Biskupowi Rzymskiemu, zwłaszcza w codziennej trosce o Kościół powszechny.

Kan.  350. 

§ 1. Kolegium Kardynałów dzieli się na trzy stopnie: stopień biskupów, do którego należą kardynałowie otrzymujący od Biskupa Rzymskiego tytuły kościołów podmiejskich Rzymu oraz patriarchowie wschodni włączeni do Kolegium Kardynałów; stopień prezbiterów i stopień diakonów.

§ 2. Każdemu z kardynałów stopnia prezbiterów i stopnia diakonów papież wyznacza w Rzymie tytuł albo diakonię.

§ 3. Patriarchowie wschodni włączeni do Kolegium Kardynałów mają jako tytuł własny kościół patriarchalny.

§ 4. Kardynał dziekan otrzymuje jako tytuł diecezję Ostii wraz z innym kościołem, który stanowił jego dotychczasowy tytuł.

§ 5. Przez opcję dokonaną na konsystorzu i zatwierdzoną przez papieża, kardynałowie, zachowując pierwszeństwo święceń i promocji, mogą ze stopnia prezbiterów przechodzić na inny tytuł, a ze stopnia diakonów z jednej diakonii na drugą, oraz - gdy przez pełnych dziesięć lat pozostawali w stopniu diakonów - także do stopnia prezbiterów.

§ 6. Kardynał, który ze stopnia diakonów przeszedł na skutek opcji do stopnia prezbiterów, ma pierwszeństwo przed wszystkimi kardynałami prezbiterami, którzy po nim zostali wyniesieni do godności kardynalskiej.

Kan.  351. 

§ 1. Kardynałów ustanawia w sposób nieskrępowany Biskup Rzymski, wybierając ich spośród mężczyzn, którzy mają przynajmniej święcenia prezbiteratu, odznaczają się szczególną wiedzą, obyczajami, pobożnością i roztropnością w załatwianiu spraw; ci, którzy nie są jeszcze biskupami, powinni przyjąć sakrę biskupią.

§ 2. Kardynałowie są kreowani dekretem Biskupa Rzymskiego, ogłaszanym wobec Kolegium Kardynałów; od chwili ogłoszenia są związani obowiązkami i cieszą się uprawnieniami określonymi w ustawie.

§ 3. Kto został promowany do godności kardynalskiej, a Biskup Rzymski zapowiedział jego kreowanie, jednak zastrzegł sobie in pectore ogłoszenie jego imienia i nazwiska, na razie nie ma żadnych obowiązków ani też nie przysługują mu żadne uprawnienia kardynałów; później wszakże, po ogłoszeniu jego imienia i nazwiska przez Biskupa Rzymskiego, jest związany obowiązkami i korzysta z uprawnień, przy czym pierwszeństwo liczy się od chwili zarezerwowania in pectore jego imienia i nazwiska.

Kan.  352. 

§ 1. Kolegium Kardynałów przewodniczy dziekan, którego w razie

przeszkody zastępuje prodziekan; ani dziekan, ani prodziekan nie mają żadnej władzy rządzenia względem pozostałych kardynałów, lecz są jako pierwsi wśród równych.

§ 2. Z chwilą wakansu urzędu dziekana kardynałowie posiadający tytuły kościołów podmiejskich Rzymu i tylko oni, zebrani pod przewodnictwem prodziekana - jeżeli jest obecny - albo najstarszego z nich, powinni wybrać ze swego grona dziekana kolegium; jego imię i nazwisko przedstawiają papieżowi, do którego należy zatwierdzenie wybranego.

§ 3. W ten sam sposób przewidziany w § 2 dokonuje się, pod przewodnictwem dziekana, wyboru prodziekana; również do papieża należy zatwierdzenie wyboru prodziekana.

§ 4. Gdyby dziekan i prodziekan nie mieli stałego zamieszkania w Rzymie, powinni je tam uzyskać.

Kan.  353. 

§ 1. Kardynałowie służą pomocą Najwyższemu Pasterzowi Kościoła

działaniem kolegialnym, przede wszystkim na konsystorzach, na które zbierają się z polecenia Biskupa Rzymskiego i pod jego przewodnictwem; konsystorze bywają zwyczajne albo nadzwyczajne.

§ 2. Na konsystorz zwyczajny są zwoływani wszyscy kardynałowie, przynajmniej przebywający w Rzymie, w celu skonsultowania z nimi niektórych ważniejszych spraw, częściej jednak się zdarzających, albo dla dokonania niektórych szczególnie uroczystych aktów.

§ 3. Na konsystorz nadzwyczajny, który odbywa się wtedy, gdy przemawiają za tym szczególne potrzeby Kościoła lub konieczność rozważenia poważniejszych spraw, zwołuje się wszystkich kardynałów.

§ 4. Tylko konsystorz zwyczajny, na którym są dokonywane pewne uroczyste akty, może być publiczny, a więc taki, na który oprócz kardynałów dopuszcza się prałatów, przedstawicieli społeczności świeckich oraz innych zaproszonych.

Kan.  354. 

Kardynałowie przełożeni dykasterii czy też innych stałych instytucji Kurii Rzymskiej i Państwa Watykańskiego, którzy ukończyli siedemdziesiąty piąty rok życia, są proszeni o złożenie rezygnacji z zajmowanego urzędu na ręce Biskupa Rzymskiego, który podejmie decyzję w tej sprawie po rozważeniu wszystkich okoliczności.

Kan.  355. 

§ 1. Do kardynała dziekana należy udzielenie święceń biskupich wybranemu na Biskupa Rzymskiego, gdyby elekt tego potrzebował; jeżeli dziekan nie może tego uczynić, prawo to przysługuje prodziekanowi, a gdy i on ma przeszkodę - najstarszemu kardynałowi stopnia biskupów.

§ 2. Kardynał protodiakon ogłasza ludowi imię nowo wybranego papieża; on też, w zastępstwie Biskupa Rzymskiego, nakłada paliusze metropolitom lub przekazuje je ich pełnomocnikom.

Kan.  356. 

Kardynałowie mają obowiązek gorliwie współpracować z Biskupem Rzymskim; z tej racji kardynałowie, którzy pełnią jakikolwiek urząd w Kurii, a nie są biskupami diecezjalnymi, mają obowiązek rezydować w Rzymie; kardynałowie zaś kierujący jakąś diecezją w charakterze biskupów diecezjalnych powinni przybyć do Rzymu, ilekroć są wzywani przez Biskupa Rzymskiego.

Kan.  357. 

§ 1. Kardynałowie, którym został wyznaczony tytuł kościoła podmiejskiego albo kościoła w Rzymie, od chwili objęcia go w posiadanie mają wspierać te diecezje lub kościoły radą i opieką, nie otrzymują jednak w stosunku do nich żadnej władzy rządzenia, ani też w żaden sposób nie mogą ingerować w zakresie spraw dotyczących zarządzania dobrami, dyscypliny albo wykonywania posługi kościelnej.

§ 2. Kardynałowie przebywający poza Rzymem i poza własną diecezją, w sprawach dotyczących swojej osoby są wyjęci spod władzy rządzenia biskupa diecezji, w której przebywają.

Kan.  358. 

Kardynałowi, któremu Biskup Rzymski zleca zadanie reprezentowania go na jakimś uroczystym obchodzie lub zgromadzeniu osób, w charakterze legata a latere, a więc występującego jako jego alter ego, jak również kardynałowi, który jako jego specjalny wysłannik ma wypełnić określoną posługę pasterską, przysługuje tylko to, co mu zostało zlecone przez samego Biskupa Rzymskiego.

Kan.  359. 

Podczas wakansu Stolicy Apostolskiej Kolegium Kardynałów przysługuje jedynie ta władza, jaką przyznaje mu ustawa szczególna.

Rozdział  IV

KURIA RZYMSKA

Kan.  360. 

Kuria Rzymska, przy pomocy której papież zwykł załatwiać sprawy Kościoła powszechnego i która w jego imieniu oraz jego powagą wykonuje zadania dla dobra i służby Kościołom, obejmuje Papieski Sekretariat Stanu, Radę Publicznych Spraw Kościoła, kongregacje, trybunały oraz inne instytucje, których strukturę i kompetencje określa ustawa szczególna.

Kan.  361. 

Przez Stolicę Apostolską lub Stolicę Świętą rozumie się w niniejszym Kodeksie nie tylko Biskupa Rzymskiego, lecz także - o ile nie wynika co innego z natury rzeczy lub z kontekstu - Sekretariat Stanu, Radę Publicznych Spraw Kościoła, jak również inne instytucje Kurii Rzymskiej.

Rozdział  V

LEGACI BISKUPA RZYMSKIEGO

Kan.  362. 

Biskupowi Rzymskiemu przysługuje przyrodzone i niezależne prawo mianowania i wysyłania swoich legatów, czy to do Kościołów partykularnych w różnych krajach lub regionach, czy też jednocześnie do państw i władz publicznych, jak również przenoszenia ich i odwoływania, z zachowaniem przepisów prawa międzynarodowego, w odniesieniu do wysyłania i odwoływania legatów ustanowionych w państwach.

Kan.  363. 

§ 1. Legatom Biskupa Rzymskiego zleca się funkcję reprezentowania go na sposób stały w Kościołach partykularnych albo także wobec państw i władz publicznych, do których są posyłani.

§ 2. Stolicę Apostolską reprezentują również ci, którzy są wyznaczani jako delegaci albo obserwatorzy w misji papieskiej do organizacji międzynarodowych albo na konferencje czy zjazdy.

Kan.  364. 

Głównym zadaniem legata papieskiego jest stałe zacieśnianie i umacnianie więzi łączących Stolicę Apostolską z Kościołami partykularnymi. Tak więc, w odniesieniu do powierzonego mu okręgu, do papieskiego legata należy:

1° przesyłanie do Stolicy Apostolskiej wiadomości na temat warunków, w jakich znajdują się Kościoły partykularne, i o tym wszystkim, co dotyczy życia samego Kościoła i dobra dusz;

2° wspieranie biskupów czynem i radą, bez naruszania jednak wykonywanej przez nich władzy zgodnej z prawem;

3° promowanie częstych kontaktów z konferencją biskupów przez udzielanie jej wszechstronnej pomocy;

4° w odniesieniu do nominacji biskupów: przesyłanie lub proponowanie Stolicy Apostolskiej nazwisk kandydatów, jak również przeprowadzanie procesu informacyjnego dotyczącego tych, którzy mają być promowani, zgodnie z przepisami wydanymi przez Stolicę Apostolską;

5° usilne popieranie tego, co przyczynia się do pokoju, postępu i zgodnej współpracy między narodami;

6° podejmowanie wraz z biskupami odpowiednich kontaktów między Kościołem katolickim i innymi Kościołami lub wspólnotami kościelnymi, a nawet i religiami niechrześcijańskimi;

7° występowanie wobec władz państwowych, we wspólnym działaniu z biskupami, w obronie tego, co jest związane z misją Kościoła i Stolicy Apostolskiej;

8° wykonywanie ponadto pełnomocnictw oraz wypełnianie innych poleceń, przekazanych mu przez Stolicę Apostolską.

Kan.  365. 

§ 1. Do szczególnych zadań legata papieskiego, który zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego wypełnia jednocześnie misję w państwie, należy także:

1° podtrzymywanie i ożywianie więzi między Stolicą Apostolską i władzami państwowymi;

2° prowadzenie rokowań w zakresie spraw dotyczących stosunków Kościoła i Państwa, a szczególnie negocjacji konkordatu czy innych umów tego rodzaju, jak również czuwanie nad wprowadzaniem ich w życie.

§ 2. W załatwianiu spraw, o których mowa w § 1, zależnie od tego, co wynika z okoliczności, legat papieski powinien zasięgnąć opinii i rady biskupów okręgu kościelnego oraz informować ich o przebiegu sprawy.

Kan.  366. 

Ze względu na szczególny charakter posługi legata:

1° siedziba papieskiego poselstwa jest wyjęta spod władzy rządzenia ordynariusza miejsca, chyba że chodzi o zawieranie małżeństw;

2° wolno legatowi papieskiemu - po powiadomieniu, wedle możności, miejscowych ordynariuszy - we wszystkich kościołach jego poselstwa sprawować funkcje liturgiczne, także z użyciem pontyfikaliów.

Kan.  367. 

Zadanie legata papieskiego nie wygasa z chwilą wakansu Stolicy Apostolskiej, chyba że co innego zastrzeżono w piśmie papieskim; wygasa natomiast po wypełnieniu zlecenia, wskutek odwołania podanego do wiadomości zainteresowanego oraz rezygnacji przyjętej przez Biskupa Rzymskiego.

Sekcja  II

KOŚCIOŁY PARTYKULARNE ORAZ ICH ZESPOŁY

TYTUŁ  I

KOŚCIOŁY PARTYKULARNE I USTANOWIONA W NICH WŁADZA

Rozdział  I

KOŚCIOŁY PARTYKULARNE

Kan.  368. 

Kościoły partykularne, w których istnieje i z których się składa jeden i jedyny Kościół katolicki, to przede wszystkim diecezje, z którymi - jeżeli nie stwierdza się czegoś innego - są zrównane: prałatura terytorialna i opactwo terytorialne, wikariat apostolski i prefektura apostolska, jak również administratura apostolska erygowana na stałe.

Kan.  369. 

Diecezję stanowi część Ludu Bożego powierzona pasterskiej pieczy biskupa z współpracującym z nim prezbiterium, tak by trwając przy swym pasterzu, zgromadzona przez niego w Duchu Świętym przez Ewangelię i Eucharystię, tworzyła Kościół partykularny, w którym prawdziwie obecny jest i działa jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół Chrystusa.

Kan.  370. 

Prałaturę terytorialną albo opactwo terytorialne stanowi część Ludu Bożego w określonych granicach terytorialnych; troskę o nią, ze względu na szczególne uwarunkowania, powierza się prałatowi albo opatowi, który kieruje nią, na podobieństwo biskupa diecezjalnego, jako własny jej pasterz.

Kan.  371. 

§ 1. Wikariat apostolski lub prefekturę apostolską stanowi określona część Ludu Bożego, która ze względu na szczególne uwarunkowania nie została jeszcze ukonstytuowana jako diecezja i jest powierzona pasterskiej trosce wikariusza apostolskiego albo prefekta apostolskiego, aby zarządzali nią w imieniu papieża.

§ 2. Administratura apostolska stanowi określoną część Ludu Bożego, która ze względu na specjalne i wyjątkowo poważne racje, nie została erygowana przez papieża jako diecezja, a troska pasterska o nią zostaje powierzona administratorowi apostolskiemu, aby nią zarządzał w imieniu papieża.

Kan.  372. 

§ 1. Część Ludu Bożego, która tworzy diecezję lub inny Kościół partykularny, jest z reguły wyodrębniona poprzez określone terytorium w ten sposób, że obejmuje wszystkich wiernych na nim mieszkających.

§ 2. Jednakże tam, gdzie zdaniem najwyższej władzy kościelnej, po wysłuchaniu opinii zainteresowanych konferencji biskupów, okaże się to pożyteczne, mogą być na tym samym terytorium erygowane Kościoły partykularne odrębne ze względu na obrządek wiernych lub z innej podobnej racji.

Kan.  373. 

Jedynie najwyższa władza kościelna może erygować Kościoły partykularne, które - erygowane zgodnie z prawem - z mocy samego prawa nabywają osobowość prawną.

Kan.  374. 

§ 1. Każda diecezja lub inny Kościół partykularny powinny być podzielone na odrębne części, czyli parafie.

§ 2. W celu ożywiania troski duszpasterskiej przez wspólne działanie, kilka sąsiednich parafii może być połączonych w specjalne zespoły, jakimi są dekanaty.

Rozdział  II

BISKUPI

Art.  1

O BISKUPACH W OGÓLNOŚCI

Kan.  375. 

§ 1. Biskupi, którzy z ustanowienia Bożego są następcami Apostołów, przez Ducha Świętego, który został im dany, są ustanawiani w Kościele pasterzami, aby i oni sami byli również nauczycielami doktryny, kapłanami świętego kultu i wykonawcami posługi rządzenia.

§ 2. Biskupi przez samą konsekrację biskupią otrzymują, wraz z zadaniem uświęcania, także zadanie nauczania i rządzenia, które jednak z natury swojej mogą być wykonywane tylko w hierarchicznej wspólnocie z Głową Kolegium i jego członkami.

Kan.  376. 

Biskupów nazywa się diecezjalnymi, gdy ich trosce została powierzona jakaś diecezja; pozostałych nazywa się tytularnymi.

Kan.  377. 

§ 1. Papież mianuje biskupów w sposób nieskrępowany albo zatwierdza wybranych zgodnie z prawem.

§ 2. Przynajmniej co trzy lata biskupi prowincji kościelnej lub - gdzie wynika to z okoliczności - konferencje biskupów w porozumieniu i z zachowaniem tajemnicy mają sporządzić listę prezbiterów, także członków instytutów życia konsekrowanego, szczególnie zdatnych do biskupstwa, i przesłać ją do Stolicy Apostolskiej, z zachowaniem prawa każdego z biskupów do odrębnego podania Stolicy Apostolskiej nazwisk prezbiterów, których uznaje za godnych i zdatnych do posługi biskupiej.

§ 3. Jeżeli zgodnie z prawem nie postanowiono inaczej, to ilekroć ma zostać mianowany biskup diecezjalny albo biskup koadiutor, w odniesieniu do tzw. terna, które ma być przedstawione Stolicy Apostolskiej, zadaniem legata papieskiego jest zbadanie każdego kandydata z osobna i zakomunikowanie Stolicy Apostolskiej - łącznie z własnym wnioskiem - co w tej sprawie sugerują metropolita i sufragani prowincji, do której należy lub jest przypisana diecezja, o którą chodzi, jak również co sądzi przewodniczący konferencji biskupów. Ponadto legat papieski powinien wysłuchać niektórych członków kolegium konsultorów i kapituły katedralnej oraz - jeżeli uzna to za wskazane - uzyskać opinię innych osób spośród duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego oraz świeckich odznaczających się mądrością, każdego z osobna i z zachowaniem tajemnicy.

§ 4. Jeżeli zgodnie z prawem nie postanowiono inaczej, to biskup diecezjalny, który uważa, że jego diecezja powinna otrzymać biskupa pomocniczego, powinien przedstawić Stolicy Apostolskiej listę przynajmniej trzech prezbiterów szczególnie zdatnych na ten urząd.

§ 5. Nie udziela się na przyszłość władzom świeckim żadnych uprawnień i przywilejów dotyczących wyboru, nominacji, prezentowania lub wyznaczania biskupów.

Kan.  378. 

§ 1. Gdy chodzi o zdatność kandydatów do biskupstwa, wymaga się od każdego:

1° odznaczania się niezachwianą wiarą, dobrymi obyczajami, pobożnością, gorliwością w trosce o dusze, mądrością, roztropnością i cnotami ludzkimi, jak również posiadania pozostałych przymiotów, które czynią go odpowiednim do wypełniania urzędu, o który chodzi;

2° dobrej opinii;

3° przynajmniej trzydziestu pięciu lat życia;

4° przynajmniej pięciu lat prezbiteratu;

5° doktoratu lub przynajmniej licencjatu z Pisma świętego, teologii albo prawa kanonicznego, uzyskanego w instytucie studiów wyższych zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską, lub przynajmniej prawdziwej biegłości w tych dyscyplinach.

§ 2. Do Stolicy Apostolskiej należy ostateczny osąd co do zdatności kandydata.

Kan.  379. 

Jeżeli nie ma prawnej przeszkody, promowany do biskupstwa w ciągu trzech miesięcy od otrzymania pisma apostolskiego powinien przyjąć sakrę biskupią, i to przed objęciem urzędu.

Kan.  380. 

Przed kanonicznym objęciem swego urzędu, promowany powinien złożyć wyznanie wiary oraz przysięgę wierności wobec Stolicy Apostolskiej, zgodnie z formułą zatwierdzoną przez Stolicę Apostolską.

Art.  2

BISKUPI DIECEZJALNI

Kan.  381. 

§ 1. Biskupowi diecezjalnemu w powierzonej mu diecezji przysługuje wszelka władza zwyczajna, własna i bezpośrednia, jaka jest wymagana do sprawowania jego pasterskiego urzędu, z wyłączeniem tych spraw, które na mocy prawa albo dekretu papieża są zarezerwowane dla najwyższej albo innej władzy kościelnej.

§ 2. Jeżeli co innego nie wynika z natury rzeczy albo z przepisu prawa, z biskupem diecezjalnym są zrównani w prawie ci, którzy są zwierzchnikami wspólnot wiernych, o których mowa w kan. 368.

Kan.  382. 

§ 1. Przed kanonicznym objęciem diecezji biskup promowany nie może ingerować w wykonywanie powierzonego sobie urzędu; może jednak sprawować urzędy, które już piastował w tej diecezji w chwili promocji, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 409 § 2.

§ 2. Jeżeli tylko nie wstrzyma go prawna przeszkoda, promowany na urząd biskupa diecezjalnego powinien objąć kanonicznie swoją diecezję: gdy nie ma jeszcze sakry biskupiej - w ciągu czterech miesięcy od otrzymania pisma apostolskiego; jeżeli zaś ma już sakrę - w ciągu dwóch miesięcy od jego otrzymania.

§ 3. Biskup obejmuje kanonicznie diecezję, gdy w tej diecezji - osobiście lub przez pełnomocnika - przedstawi do wiadomości kolegium konsultorów pismo apostolskie, w obecności kanclerza kurii, który sporządza protokół; natomiast w diecezjach nowo erygowanych, gdy poda do wiadomości to pismo w obecności duchowieństwa i ludu obecnego w kościele katedralnym; protokół sporządza najstarszy spośród obecnych prezbiterów.

§ 4. Bardzo się zaleca, by kanoniczne objęcie diecezji dokonało się podczas czynności liturgicznej w kościele katedralnym, w obecności duchowieństwa i ludu.

Kan.  383. 

§ 1. Wypełniając swoją pasterską posługę, biskup diecezjalny powinien się troszczyć o wszystkich wiernych powierzonych jego pieczy, bez względu na ich wiek, pozycję czy narodowość, zarówno o mieszkających na stałe na jego terytorium, jak i o tych, którzy przebywają tam czasowo, okazując apostolską troskę także o tych, którzy ze względu na warunki swego życia nie mogą wystarczająco korzystać ze zwyczajnego duszpasterstwa, oraz w stosunku do niepraktykujących.

§ 2. Jeżeli ma w swojej diecezji wiernych innego obrządku, powinien zaradzić ich duchowym potrzebom czy to przez kapłanów albo parafie tegoż obrządku, czy przez wikariusza biskupiego.

§ 3. Do braci niebędących w pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim powinien się odnosić życzliwie i z miłością, popierając także ekumenizm, zgodny z myślą Kościoła.

§ 4. Powinien uważać za powierzonych sobie w Panu nieochrzczonych, aby i im zajaśniała miłość Chrystusa, której świadkiem biskup ma być wobec wszystkich.

Kan.  384. 

Biskup diecezjalny powinien otoczyć szczególną troską prezbiterów, wysłuchiwać ich jako pomocników i doradców, stać na straży przysługujących im uprawnień i troszczyć się o to, aby wypełniali właściwe ich stanowi obowiązki i mieli do dyspozycji środki oraz instytucje potrzebne do rozwoju życia duchowego i intelektualnego; jego troską ma być również zapewnienie im godziwego utrzymania oraz opieki socjalnej, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  385. 

Biskup diecezjalny powinien z całą mocą popierać powołania do różnych posług oraz do życia konsekrowanego, okazując szczególną troskę o powołania kapłańskie i misyjne.

Kan.  386. 

§ 1. Biskup diecezjalny ma obowiązek przedstawiać wiernym i wyjaśniać prawdy wiary, w które należy wierzyć i stosować w obyczajach, sam często przepowiadając; ma również troszczyć się o to, by były starannie przestrzegane przepisy kanonów dotyczące posługi słowa, zwłaszcza homilii i nauczania katechetycznego, tak żeby wszystkim była przekazywana cała nauka chrześcijańska.

§ 2. Stosując środki uznane za bardziej odpowiednie, powinien zdecydowanie bronić nienaruszalności i jedności prawd wiary, w które należy wierzyć, uznając jednak słuszną wolność w zakresie zgłębiania prawd.

Kan.  387. 

Pamiętając o tym, że ma obowiązek dawać przykład świętości poprzez miłość, pokorę i prostotę życia, biskup diecezjalny powinien na wszelkie sposoby zabiegać o wzrost świętości wiernych, zgodnie z własnym powołaniem każdego; a ponieważ jest głównym szafarzem Bożych misteriów, ma zabiegać ustawicznie o to, by wierni powierzeni jego pieczy dzięki sprawowaniu sakramentów wzrastali w łasce oraz poznawali tajemnicę paschalną i nią żyli.

Kan.  388. 

§ 1. Od chwili objęcia diecezji biskup diecezjalny obowiązany jest odprawiać Mszę świętą za powierzony sobie lud w każdą niedzielę i inne święta nakazane w jego regionie.

§ 2. Mszę świętą za lud w dni, o których mowa w § 1, biskup powinien odprawiać i ofiarowywać osobiście; jeżeli jednak ze względu na prawną przeszkodę nie może jej odprawić, w wymienione dni ma wypełnić ten obowiązek przez innych lub wypełnić go osobiście w inne dni.

§ 3. Biskup, któremu oprócz własnej diecezji powierzono inne, także do tymczasowego zarządzania, czyni zadość obowiązkowi odprawiając jedną Mszę świętą za cały powierzony sobie lud.

§ 4. Biskup, który nie wypełnił obowiązku, o którym mowa w § 1-3, powinien jak najszybciej odprawić za lud tyle Mszy świętych, ile pominął.

Kan.  389. 

Powinien często przewodniczyć sprawowaniu Najświętszej Eucharystii w kościele katedralnym lub w innym kościele swojej diecezji, zwłaszcza w święta nakazane oraz w inne uroczystości.

Kan.  390. 

Biskup diecezjalny może wykonywać czynności pontyfikalne na terenie całej swojej diecezji; poza własną diecezją nie może tego czynić bez wyraźnego lub przynajmniej rozumnie domniemanego zezwolenia ordynariusza miejsca.

Kan.  391. 

§ 1. Do biskupa diecezjalnego należy rządzenie powierzonym mu Kościołem partykularnym, z władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, zgodnie z przepisami prawa.

§ 2. Władzę ustawodawczą wykonuje sam biskup; władzę wykonawczą wykonuje bądź osobiście, bądź przez wikariuszy generalnych albo biskupich, zgodnie z przepisami prawa; władzę sądowniczą bądź osobiście, bądź przez wikariusza sądowego i sędziów, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  392. 

§ 1. Ponieważ biskup powinien strzec jedności całego Kościoła, jest

obowiązany dbać o utrzymanie dyscypliny wspólnej całemu Kościołowi i egzekwować przestrzeganie wszystkich ustaw kościelnych.

§ 2. Ma czuwać nad tym, by do dyscypliny kościelnej nie wkradły się nadużycia, zwłaszcza w zakresie posługi słowa, sprawowania sakramentów i sakramentaliów, kultu Boga i świętych, jak również zarządzania dobrami.

Kan.  393. 

We wszystkich czynnościach prawnych diecezji biskup diecezjalny występuje w jej imieniu.

Kan.  394. 

§ 1. Biskup powinien popierać różne formy apostolstwa w diecezji

oraz czuwać nad tym, by w całej diecezji lub w obrębie jej poszczególnych okręgów wszystkie dzieła apostolskie, zachowując właściwy charakter każdego z nich, były koordynowane pod jego kierownictwem.

§ 2. Powinien nakłaniać wiernych do wypełniania ich obowiązku podjęcia apostolstwa, zgodnie z pozycją i zdolnością każdego, jak również zachęcać ich do uczestnictwa w różnych dziełach apostolskich i wspomagania tych dzieł, zgodnie z potrzebami miejsca i czasu.

Kan.  395. 

§ 1. Nawet jeśli biskup diecezjalny ma koadiutora albo biskupa pomocniczego, jest związany obowiązkiem osobistej rezydencji w diecezji.

§ 2. Oprócz nawiedzania grobów apostolskich, obowiązkowego uczestniczenia w soborze lub synodzie, w Synodzie Biskupów, w konferencji biskupów, czy też wypełniania jakiegoś innego obowiązku powierzonego mu zgodnie z prawem, poza diecezją może on przebywać ze słusznej przyczyny tylko przez miesiąc, bez przerwy lub z przerwami, jeżeli zostało zapewnione, że jego nieobecność nie spowoduje dla diecezji żadnej szkody.

§ 3. Poza przypadkiem poważnej i naglącej przyczyny, nie wolno mu opuszczać diecezji w dni Narodzenia Pańskiego, Wielkiego Tygodnia, Zmartwychwstania Pańskiego, Zesłania Ducha Świętego oraz Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa.

§ 4. Gdyby biskup był bezprawnie nieobecny w diecezji ponad sześć miesięcy, metropolita ma powiadomić Stolicę Apostolską o jego nieobecności; gdyby zaś chodziło o metropolitę, ma to uczynić najstarszy z sufraganów.

Kan.  396. 

§ 1. Biskup obowiązany jest do corocznego wizytowania diecezji, w całości lub częściowo, tak jednak, by przynajmniej raz na pięć lat dokonał wizytacji całej diecezji - osobiście, a w wypadku prawnej przeszkody, przez biskupa koadiutora albo pomocniczego, albo przez wikariusza generalnego lub biskupiego, albo przez innego prezbitera.

§ 2. Na towarzyszy i pomocników wizytacji biskup może sobie dobrać dowolnie wybranych duchownych, z odrzuceniem wszelkiego przeciwnego przywileju lub zwyczaju.

Kan.  397. 

§ 1. Zwyczajnej wizytacji biskupiej podlegają osoby, instytucje katolickie, rzeczy i miejsca święte znajdujące się w obrębie diecezji.

§ 2. Członków instytutów zakonnych na prawie papieskim oraz ich domy biskup może wizytować jedynie w przypadkach przewidzianych przez prawo.

Kan.  398. 

Wizytację pasterską biskup powinien odbywać z należytą pilnością, starając się, by przez zbytnie wydatki nie stać się dla nikogo przykry czy uciążliwy.

Kan.  399. 

§ 1. Biskup diecezjalny obowiązany jest co pięć lat przedstawiać papieżowi sprawozdanie o stanie powierzonej sobie diecezji, w formie i w czasie określonym przez Stolicę Apostolską.

§ 2. Jeżeli rok wyznaczony na przedłożenie sprawozdania przypadnie w całości lub części na pierwsze dwa lata sprawowania rządów diecezji, biskup może wówczas powstrzymać się od sporządzenia i przedstawienia sprawozdania.

Kan.  400. 

§ 1. Jeżeli Stolica Apostolska nie zadecyduje inaczej, biskup diecezjalny w tym roku, w którym jest obowiązany przedłożyć sprawozdanie, ma udać się do Rzymu dla uczczenia grobów świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz stawienia się przed Biskupem Rzymu.

§ 2. Powyższy obowiązek biskup powinien wypełnić osobiście, chyba że nie może tego uczynić z powodu prawnej przeszkody; w takim przypadku obowiązek ten ma wypełnić przez koadiutora, gdy go posiada, lub przez biskupa pomocniczego, albo przez odpowiedniego kapłana swego prezbiterium, mieszkającego w jego diecezji.

§ 3. Wikariusz apostolski może wypełnić ten obowiązek przez pełnomocnika, nawet przebywającego w Rzymie; prefekt apostolski nie ma tego obowiązku.

Kan.  401. 

§ 1. Biskup diecezjalny, który ukończył siedemdziesiąty piąty rok życia, jest proszony o złożenie rezygnacji z zajmowanego urzędu na ręce papieża, który po rozważeniu wszystkich okoliczności podejmie decyzję.

§ 2. Usilnie prosi się biskupa diecezjalnego, który z powodu choroby lub innej poważnej przyczyny nie może w sposób właściwy sprawować swojego urzędu, by złożył rezygnację z urzędu.

Kan.  402. 

§ 1. Biskup, którego rezygnacja z urzędu została przyjęta, zachowuje tytuł emeryta swojej diecezji i jeżeli sobie tego życzy, może zachować mieszkanie w tej diecezji, chyba że w pewnych przypadkach Stolica Apostolska ze względu na specjalne okoliczności zadecyduje inaczej.

§ 2. Konferencja biskupów powinna zatroszczyć się o to, by biskup składający rezygnację miał zapewnione odpowiednie i godne utrzymanie, zwracając uwagę na to, że obowiązek w tym zakresie ciąży w pierwszej kolejności na diecezji, której on służył.

Art.  3

BISKUPI KOADIUTORZY I POMOCNICZY

Kan.  403. 

§ 1. Jeżeli przemawiają za tym pasterskie potrzeby diecezji, na prośbę biskupa diecezjalnego należy ustanowić jednego lub kilku biskupów pomocniczych; biskupowi pomocniczemu nie przysługuje prawo następstwa.

§ 2. W poważniejszych okolicznościach, także o charakterze personalnym, biskupowi diecezjalnemu może być dany biskup pomocniczy wyposażony w specjalne upoważnienia.

§ 3. Jeżeli Stolicy Świętej wyda się to bardziej wskazane, może z urzędu ustanowić biskupa koadiutora, także wyposażonego w specjalne upoważnienia; biskup koadiutor ma prawo następstwa.

Kan.  404. 

§ 1. Biskup koadiutor obejmuje swój urząd przez okazanie nominacyjnego pisma apostolskiego - osobiście lub przez pełnomocnika - biskupowi diecezjalnemu oraz kolegium konsultorów, w obecności kanclerza kurii, który sporządza protokół.

§ 2. Biskup pomocniczy obejmuje swój urząd przez okazanie nominacyjnego pisma apostolskiego biskupowi diecezjalnemu, w obecności kanclerza kurii, który sporządza protokół.

§ 3. Gdyby jednak biskupa diecezjalnego tłumaczyły przeszkody nie do pokonania, wystarczy, by biskup koadiutor lub biskup pomocniczy przedstawili apostolskie pismo nominacyjne kolegium konsultorów, w obecności kanclerza kurii.

Kan.  405. 

§ 1. Biskup koadiutor, a także biskup pomocniczy mają obowiązki i prawa określone w kanonach zamieszczonych poniżej, jak również ustalone w piśmie nominacyjnym.

§ 2. Biskup koadiutor oraz biskup pomocniczy, o którym mowa w kan. 403 § 2, powinni wspomagać biskupa diecezjalnego w całym zarządzaniu diecezją, a także zastępować go w czasie, gdy jest nieobecny lub gdy ma przeszkody.

Kan.  406. 

§ 1. Biskupa koadiutora, jak również biskupa pomocniczego, o którym mowa w kan. 403 § 2, biskup diecezjalny powinien ustanowić wikariuszem generalnym; im też, przed innymi, biskup diecezjalny powinien powierzać to, co na podstawie prawa wymaga specjalnego zlecenia.

§ 2. Jeżeli czego innego nie przewidziano w papieskim piśmie, biskup diecezjalny, przy zachowaniu w mocy przepisu § 1, powinien ustanowić biskupa pomocniczego lub biskupów pomocniczych wikariuszami generalnymi lub przynajmniej wikariuszami biskupimi zależnymi tylko od jego władzy albo od władzy biskupa koadiutora lub biskupa pomocniczego, o którym mowa w kan. 403 § 2.

Kan.  407. 

§ 1. Mając na uwadze możliwie najlepsze zagwarantowanie obecnego i przyszłego dobra diecezji, biskup diecezjalny, koadiutor i biskup pomocniczy, o którym mowa w kan. 403 § 2, powinni konsultować się nawzajem w ważniejszych sprawach.

§ 2. Wypada, aby biskup diecezjalny w rozważaniu ważniejszych spraw, zwłaszcza duszpasterskich, konsultował się przede wszystkim z biskupami pomocniczymi.

§ 3. Biskup koadiutor i biskup pomocniczy, z racji swego powołania do udziału w odpowiedzialności biskupa diecezjalnego, mają tak wypełniać swoje zadania, aby w duchu i działaniu pozostawać z nim w zgodzie.

Kan.  408. 

§ 1. Biskup koadiutor i biskup pomocniczy obowiązani są, ilekroć biskup diecezjalny by tego potrzebował, jeżeli tylko nie tłumaczy ich uzasadniona przeszkoda, wykonywać czynności pontyfikalne oraz inne funkcje, do których obowiązany jest sam biskup diecezjalny.

§ 2. Biskup diecezjalny nie może powierzać na stałe komuś innemu tych uprawnień i czynności, które może wykonać biskup koadiutor albo biskup pomocniczy.

Kan.  409. 

§ 1. Z chwilą wakansu stolicy biskupiej, biskup koadiutor staje się od razu biskupem diecezji, dla której został ustanowiony, o ile objął urząd zgodnie z przepisami prawa.

§ 2. Jeżeli właściwa władza nie zarządziła inaczej, z chwilą wakansu stolicy biskupiej biskup pomocniczy zachowuje - do czasu objęcia diecezji przez nowego biskupa - wszystkie, ale tylko te władze i upoważnienia, które przed wakansem stolicy biskupiej posiadał jako wikariusz generalny lub wikariusz biskupi; jeżeli jednak nie został wyznaczony na administratora diecezjalnego, tę swoją władzę, chociaż jest udzielona na mocy prawa, ma wykonywać pod zwierzchnictwem administratora diecezjalnego, który kieruje rządami diecezji.

Kan.  410. 

Podobnie jak sam biskup diecezjalny, biskup koadiutor i biskup pomocniczy, mają obowiązek rezydencji w diecezji, której - poza wykonywaniem urzędu poza diecezją albo urlopem nieprzekraczającym jednego miesiąca - nie mogą opuszczać, chyba że na krótki czas.

Kan.  411. 

Gdy chodzi o rezygnację z urzędu, do biskupa koadiutora i pomocniczego mają zastosowanie przepisy kan. 401 i 402 § 2.

Rozdział  III

PRZESZKODA W DZIAŁANIU I WAKANS STOLICY

Art.  1

PRZESZKODA W DZIAŁANIU STOLICY

Kan.  412. 

Uważa się, że stolica biskupia ma przeszkodę w działaniu, jeżeli biskup diecezjalny na skutek uwięzienia, zesłania, wygnania albo niezdatności jest całkowicie pozbawiony możności wypełniania pasterskiej posługi w diecezji, nie mogąc nawet listownie porozumiewać się z diecezjanami.

Kan.  413. 

§ 1. Jeżeli Stolica Apostolska nie zarządzi inaczej, w przypadku przeszkody w działaniu stolicy zarząd diecezją przysługuje biskupowi koadiutorowi, gdy jest, a gdy takiego nie ma albo sam ma przeszkodę, któremuś z biskupów pomocniczych albo wikariuszowi generalnemu lub biskupiemu, albo innemu kapłanowi, według kolejności ustalonej w wykazie, który biskup diecezjalny powinien sporządzić zaraz po objęciu diecezji; wykaz ten należy podać do wiadomości metropolity i odnawiać przynajmniej co trzy lata, a przechowuje go kanclerz, zachowując tajemnicę.

§ 2. Jeżeli nie ma biskupa koadiutora albo ma przeszkodę i nie ma wykazu, o którym mowa w § 1, wtedy kolegium konsultorów wybiera kapłana, aby zarządzał diecezją.

§ 3. Kto zgodnie z przepisem § 1 lub 2 przejął zarząd diecezją, ma jak najszybciej powiadomić Stolicę Apostolską o przeszkodzie w działaniu stolicy biskupiej i o podjęciu zadania.

Kan.  414. 

Kto zgodnie z kan. 413 zostanie powołany do sprawowania pasterskiej posługi diecezją tymczasowo, tylko w okresie przeszkody w działaniu stolicy, podczas sprawowania opieki pasterskiej nad diecezją ma te same obowiązki i taką samą władzę, jakie prawo przyznaje administratorowi diecezjalnemu.

Kan.  415. 

Gdyby kara kościelna zakazywała biskupowi diecezjalnemu sprawowania urzędu, wówczas metropolitaa jeżeli go nie ma lub o niego chodzi, to najstarszy promocją sufragan - powinien natychmiast powiadomić Stolicę Świętą, aby sama zaradziła.

Art.  2

WAKANS STOLICY

Kan.  416. 

Stolica biskupia wakuje na skutek śmierci biskupa diecezjalnego, rezygnacji przyjętej przez Biskupa Rzymskiego, przeniesienia i pozbawienia, po powiadomieniu o tym biskupa.

Kan.  417. 

Pozostaje w mocy wszystko, co zostało dokonane przez wikariusza generalnego albo wikariusza biskupiego do chwili otrzymania przez nich pewnej wiadomości o śmierci biskupa diecezjalnego; tak samo to, co zostało dokonane przez biskupa diecezjalnego albo przez wikariusza generalnego lub biskupiego aż do otrzymania pewnej wiadomości o wyżej wymienionych aktach papieskich.

Kan.  418. 

§ 1. W ciągu dwóch miesięcy od chwili otrzymania pewnej wiadomości o przeniesieniu biskup powinien udać się do nowej diecezji i objąć ją kanonicznie; od dnia objęcia nowej diecezji dotychczasowa diecezja wakuje.

§ 2. Od otrzymania pewnej wiadomości o przeniesieniu do kanonicznego objęcia nowej diecezji przeniesiony biskup w dotychczasowej diecezji:

1° otrzymuje władzę administratora diecezjalnego i ma jego obowiązki; ustaje jednak wszelka władza wikariusza generalnego i wikariusza biskupiego, z zastrzeżeniem wszakże kan. 409 § 2;

2° pobiera pełne wynagrodzenie związane z urzędem.

Kan.  419. 

wypadku wakansu stolicy, aż do ustanowienia administratora diecezjalnego, rządy diecezją przechodzą na biskupa pomocniczego, a gdy jest ich kilku, na najstarszego promocją; jeżeli zaś nie ma biskupa pomocniczego - na kolegium konsultorów, chyba że Stolica Święta zarządziła inaczej. Kto tak przejmuje rządy diecezją, ma bezzwłocznie zwołać kolegium właściwe do wyznaczenia administratora diecezjalnego.

Kan.  420. 

W wypadku wakansu stolicy wikariatu lub prefektury apostolskiej, rządy przejmuje prowikariusz lub proprefekt, mianowany w tym tylko celu przez wikariusza lub prefekta apostolskiego bezpośrednio po objęciu stolicy w posiadanie, chyba że Stolica Święta zarządziła inaczej.

Kan.  421. 

§ 1. W ciągu ośmiu dni od uzyskania wiadomości o zawakowaniu stolicy biskupiej, kolegium konsultorów ma obowiązek wybrać administratora diecezjalnego, czyli tego, kto będzie tymczasowo rządził diecezją - z zachowaniem w mocy przepisu kan. 502 § 3.

§ 2. Jeżeli z jakiejkolwiek przyczyny administrator diecezjalny nie został zgodnie z prawem wybrany w przepisanym czasie, wyznaczenie go przechodzi na metropolitę, gdyby zaś zawakował sam Kościół metropolitalny albo jednocześnie metropolitalny i sufragalny, przechodzi na biskupa sufragana najstarszego promocją.

Kan.  422. 

Biskup pomocniczy, a gdy go nie ma, kolegium konsultorów ma obowiązek powiadomić jak najszybciej Stolicę Apostolską o śmierci biskupa, a ten, kogo wybrano administratorem diecezjalnym, o swoim wyborze.

Kan.  423. 

§ 1. Należy wyznaczyć jednego administratora diecezjalnego; przeciwny zwyczaj jest odrzucony, a dokonany wybór nieważny.

§ 2. Administrator diecezjalny nie może być jednocześnie ekonomem; dlatego w razie wyboru ekonoma diecezji na administratora, rada do spraw ekonomicznych ma wybrać na ten czas innego ekonoma.

Kan.  424. 

Administrator diecezjalny ma być wybrany zgodnie z przepisami kan. 165178.

Kan.  425. 

§ 1. Na urząd administratora diecezjalnego może być wybrany ważnie tylko kapłan, który ukończył trzydzieści pięć lat i nie został już na tę wakującą stolicę wybrany, mianowany lub prezentowany.

§ 2. Na administratora diecezjalnego należy wybrać kapłana odznaczającego się wiedzą i roztropnością.

§ 3. Jeżeli nie dochowano warunków określonych w § 1, wówczas - po ustaleniu faktu - metropolita - a gdyby chodziło o Kościół metropolitalny, to biskup sufragan najstarszy promocją - powinien w tym przypadku wyznaczyć administratora; na mocy samego prawa nieważne są czynności tego, kto został wybrany wbrew postanowieniom § 1.

Kan.  426. 

Kto w czasie wakansu stolicy kieruje diecezją przed wyznaczeniem administratora diecezjalnego, posiada władzę przyznaną przez prawo wikariuszowi generalnemu.

Kan.  427. 

§ 1. Administrator diecezjalny ma te same obowiązki i władzę, co biskup diecezjalny, z wyjątkiem tych spraw, które z natury rzeczy albo na mocy samego prawa są wyjęte.

§ 2. Administrator diecezjalny po przyjęciu wyboru otrzymuje władzę bez potrzeby niczyjego zatwierdzenia, z zachowaniem obowiązku, o którym mowa w kan. 833, 4°.

Kan.  428. 

§ 1. Podczas wakansu stolicy niczego nie należy zmieniać.

§ 2. Temu, kto tymczasowo zarządza diecezją, zabrania się podejmowania czynności, które by mogły przynieść szkodę diecezji lub prawom biskupa; w szczególności zakazuje mu się, tak samo jak i komukolwiek innemu, osobiście lub przez kogoś, zabierania lub niszczenia jakichkolwiek dokumentów z kurii diecezjalnej albo dokonywania w nich jakiejkolwiek zmiany.

Kan.  429. 

Administrator diecezjalny ma obowiązek rezydować w diecezji i odprawiać Mszę świętą za lud, zgodnie z przepisem kan. 388.

Kan.  430. 

§ 1. Urząd administratora diecezjalnego wygasa wraz z objęciem diecezji przez nowego biskupa.

§ 2. Odwołanie administratora diecezjalnego jest zarezerwowane dla Stolicy Świętej; ewentualna rezygnacja powinna być przedstawiona w formie urzędowej kolegium właściwemu dla dokonania wyboru, ale nie wymaga przyjęcia; po odwołaniu administratora diecezjalnego albo jego rezygnacji, albo śmierci należy wybrać nowego administratora diecezjalnego, zgodnie z przepisem kan. 421.

TYTUŁ  II

ZESPOŁY KOŚCIOŁÓW PARTYKULARNYCH

Rozdział  I

PROWINCJE I REGIONY KOŚCIELNE

Kan.  431. 

§ 1. W celu promowania wspólnego działania pasterskiego poszczególnych sąsiednich diecezji, stosownie do okoliczności osób i miejsca, jak również w celu ożywienia ściślejszych kontaktów między biskupami diecezjalnymi, sąsiednie Kościoły partykularne powinny być połączone w prowincje kościelne, obejmujące określone terytorium.

§ 2. W zasadzie nie dopuszcza się w przyszłości istnienia diecezji wyjętych, dlatego wszystkie diecezje lub inne Kościoły partykularne, znajdujące się w obrębie danej prowincji kościelnej, powinny do niej należeć.

§ 3. Jedynie do najwyższej władzy kościelnej - po wysłuchaniu zdania zainteresowanych biskupów - należy ustanawianie i znoszenie prowincji kościelnych albo dokonywanie w nich zmian.

Kan.  432. 

§ 1. W prowincji kościelnej władzę posiadają, zgodnie z przepisami prawa, synod prowincjalny oraz metropolita.

§ 2. Na mocy samego prawa prowincja kościelna nabywa osobowość prawną.

Kan.  433. 

§ 1. Jeżeli okaże się to pożyteczne, zwłaszcza w krajach, gdzie liczba Kościołów partykularnych jest większa, Stolica Święta może, na wniosek konferencji biskupów, łączyć sąsiednie prowincje kościelne w regiony kościelne.

§ 2. Region kościelny może być erygowany jako osoba prawna.

Kan.  434. 

Do zebrania biskupów regionu kościelnego należy ożywianie współpracy i wspólnej działalności pasterskiej w ramach regionu; nie przysługują jednak takiemu zebraniu uprawnienia przyznane w kanonach niniejszego Kodeksu konferencji biskupów, chyba że niektóre zostaną specjalnie udzielone przez Stolicę Świętą.

Rozdział  II

METROPOLICI

Kan.  435. 

Na czele prowincji kościelnej stoi metropolita będący arcybiskupem diecezji, której jest zwierzchnikiem; urząd ten jest związany ze stolicą biskupią, wskazaną albo zatwierdzoną przez Biskupa Rzymskiego.

Kan.  436. 

§ 1. W diecezjach sufragalnych do metropolity należy:

1° czuwanie nad właściwym utrzymaniem wiary oraz dyscypliny kościelnej i powiadamianie Biskupa Rzymskiego o nadużyciach, jeżeli takie mają miejsce;

2° dokonywanie wizytacji kanonicznej, gdyby jej zaniedbał któryś z sufraganów - po uzyskaniu jednak przedtem aprobaty Stolicy Apostolskiej;

3° wyznaczenie administratora diecezjalnego, zgodnie z przepisem kan. 421 § 2 i 425 § 3.

§ 2. Tam, gdzie jest to konieczne ze względu na okoliczności, Stolica Apostolska może metropolicie przyznać szczególną władzę i zlecić szczególne zadania, które powinny być określone w prawie partykularnym.

§ 3. Poza tym metropolicie nie przysługuje żadna inna władza rządzenia w diecezjach sufragalnych; może on jednak, jak biskup we własnej diecezji, we wszystkich kościołach sprawować święte czynności, a gdyby chodziło o kościół katedralny - po powiadomieniu biskupa diecezjalnego.

Kan.  437. 

§ 1. W ciągu trzech miesięcy od przyjęcia konsekracji biskupiej, a gdy jest już konsekrowany, od kanonicznego powierzenia, metropolita obowiązany jest osobiście albo przez pełnomocnika prosić Biskupa Rzymskiego o paliusz, który stanowi znak władzy, w jaką - pozostając we wspólnocie z Kościołem Rzymskim - jest wyposażony na mocy prawa we własnej prowincji.

§ 2. Zgodnie z przepisami liturgicznymi metropolita może używać paliusza w każdym kościele prowincji kościelnej, której przewodniczy, nigdy jednak poza nią, nawet za zgodą biskupa diecezjalnego.

§ 3. Jeżeli metropolita zostaje przeniesiony na inną stolicę metropolitalną, musi otrzymać nowy paliusz.

Kan.  438. 

Oprócz prerogatywy honoru, tytuł patriarchy i prymasa nie daje w Kościele łacińskim żadnej władzy rządzenia, chyba że w odniesieniu do niektórych z nich stwierdzałoby się coś innego na mocy przywileju apostolskiego albo zatwierdzonego zwyczaju.

Rozdział  III

SYNODY PARTYKULARNE

Kan.  439. 

§ 1. Synod plenarny, a więc synod dla wszystkich Kościołów partykularnych tej samej konferencji biskupów, zbiera się wtedy, gdy konferencja biskupów - mając aprobatę Stolicy Apostolskiej - uzna to za konieczne albo pożyteczne.

§ 2. Przepis ustanowiony w § 1 ma zastosowanie także w odniesieniu do synodu prowincjalnego odbywanego w prowincji kościelnej, której granice pokrywają się z granicami kraju.

Kan.  440. 

§ 1. Synod prowincjalny dla Kościołów partykularnych tej samej prowincji kościelnej należy zwołać ilekroć - zdaniem większości biskupów diecezjalnych prowincji - wyda się to pożyteczne, z zastrzeżeniem przepisu kan. 439 § 2.

§ 2. Podczas wakansu stolicy metropolitalnej nie wolno zwoływać synodu

prowincjalnego.

Kan.  441. 

Do konferencji biskupów należy:

1° zwołanie synodu plenarnego;

2° wybór miejsca odbycia synodu w granicach terytorium, dla którego jest ustanowiona konferencja;

3° wybranie spośród biskupów diecezjalnych przewodniczącego synodu plenarnego, który musi zostać zatwierdzony przez Stolicę Apostolską;

4° ustalenie porządku obrad oraz zagadnień, jakie mają być rozpatrywane, wskazanie dnia rozpoczęcia i czasu trwania synodu plenarnego, jego przeniesienie, przedłużenie i zakończenie.

Kan.  442. 

§ 1. Do metropolity, za zgodą większości biskupów sufraganów, należy:

1° zwołanie synodu prowincjalnego;

2° wybór miejsca odbycia synodu prowincjalnego, w granicach terytorium prowincji;

3° ustalenie porządku obrad oraz zagadnień, jakie mają być rozpatrywane, wskazanie dnia rozpoczęcia i czasu trwania synodu prowincjalnego, jego przeniesienie, przedłużenie i zakończenie.

§ 2. Synodowi prowincjalnemu przewodniczy metropolita, a gdy ma on uznaną przez prawo przeszkodę, biskup sufragan, wybrany przez pozostałych biskupów sufraganów.

Kan.  443. 

§ 1. Na synody partykularne mają być wezwani, z prawem głosu decydującego:

1° biskupi diecezjalni;

2° biskupi koadiutorzy i pomocniczy;

3° inni biskupi tytularni, którzy na danym terytorium wykonują szczególne zadanie zlecone im przez Stolicę Apostolską albo konferencję biskupów.

§ 2. Na synody partykularne mogą być wezwani inni biskupi tytularni, również emeryci, mieszkający na danym terytorium; także oni mają prawo głosu decydującego.

§ 3. Na synody partykularne należy wezwać, z głosem jedynie doradczym:

1° wikariuszy generalnych i wikariuszy biskupich wszystkich Kościołów partykularnych terytorium;

2° przełożonych wyższych instytutów zakonnych oraz stowarzyszeń życia apostolskiego, w liczbie - tak w odniesieniu do mężczyzn, jak i kobiet - do ustalenia przez konferencję biskupów albo biskupów prowincji, wybranych odpowiednio przez wszystkich przełożonych wyższych instytutów i stowarzyszeń, mających swoją siedzibę na terytorium;

3° rektorów uniwersytetów kościelnych i katolickich oraz dziekanów wydziałów teologii i prawa kanonicznego, mających siedzibę na danym terytorium;

4° niektórych rektorów wyższych seminariów duchownych, w liczbie do ustalenia jak w n. 2, wybranych przez rektorów seminariów położonych na tym terytorium.

§ 4. Na synody partykularne mogą być także wezwani, z głosem jedynie doradczym, prezbiterzy oraz inni wierni, ale w liczbie nieprzekraczającej połowy tych, o których mowa w § 1-3.

§ 5. Na synody prowincjalne należy ponadto zaprosić kapituły katedralne oraz radę kapłańską i radę duszpasterską każdego Kościoła partykularnego, tak by każda z nich spośród swoich członków wybrała w sposób kolegialny i wysłała dwóch przedstawicieli; mają oni głos jedynie doradczy.

§ 6. Na synody partykularne wolno zaprosić jako gości również innych, jeżeli wyda się to wskazane: zdaniem konferencji biskupów w odniesieniu do synodu plenarnego albo zdaniem metropolity wraz z biskupami sufraganami w odniesieniu do synodu prowincjalnego.

Kan.  444. 

§ 1. Wszyscy wezwani na synody partykularne mają obowiązek wziąć w nich udział, chyba że nie mogą tego uczynić ze względu na uzasadnioną przeszkodę, o czym powinni powiadomić przewodniczącego synodu.

§ 2. Ci, którzy są wezwani na synody partykularne i mają na nich głos decydujący, w razie zaistnienia uzasadnionej przeszkody mogą wysłać pełnomocnika; taki pełnomocnik ma głos jedynie doradczy.

Kan.  445. 

Synod partykularny powinien zatroszczyć się o zaspokojenie potrzeb pasterskich Ludu Bożego na własnym terytorium; wyposażony jest we władzę rządzenia, zwłaszcza ustawodawczą, tak aby - zachowując zawsze prawo powszechne Kościoła - mógł podejmować decyzje w tym, co wydaje się odpowiednie dla wzrostu wiary, ukierunkowania wspólnej działalności pasterskiej, poprawy obyczajów, zachowania, wprowadzenia albo strzeżenia wspólnej dyscypliny kościelnej.

Kan.  446. 

Po zakończeniu synodu partykularnego przewodniczący powinien zatroszczyć się o przesłanie wszystkich akt synodu do Stolicy Apostolskiej; dekrety wydane przez synod nie mogą być promulgowane, dopóki nie zostaną sprawdzone przez Stolicę Apostolską; do samego synodu należy określenie sposobu promulgacji dekretów oraz czasu, od którego zaczną obowiązywać promulgowane dekrety.

Rozdział  IV

KONFERENCJE BISKUPÓW

Kan.  447. 

Konferencja biskupów, będąca instytucją stałą, jest zebraniem biskupów jakiegoś kraju lub określonego terytorium, wypełniających wspólnie pewne zadania duszpasterskie dla wiernych tego terytorium w celu pomnożenia dobra udzielanego ludziom przez Kościół, głównie przez różne formy i sposoby apostolatu odpowiednio przystosowane do bieżących okoliczności czasu i miejsca, z zachowaniem przepisów prawa.

Kan.  448. 

§ 1. Konferencja biskupów w myśl ogólnej reguły obejmuje zwierzchników wszystkich Kościołów partykularnych tego samego kraju, zgodnie z przepisem kan. 450.

§ 2. Jeżeli zdaniem Stolicy Apostolskiej - po wysłuchaniu zainteresowanych biskupów diecezjalnych - przemawiają za tym okoliczności osobowe albo rzeczowe, można erygować konferencję biskupów dla mniejszego albo większego terytorium, tak aby obejmowała tylko biskupów niektórych Kościołów partykularnych ustanowionych na określonym terytorium lub zwierzchników Kościołów partykularnych znajdujących się w różnych krajach; do Stolicy Apostolskiej należy ustanowienie szczegółowych przepisów dla każdej z nich.

Kan.  449. 

§ 1. Jedynie do najwyższej władzy kościelnej należy, po wysłuchaniu zainteresowanych biskupów, erygowanie konferencji biskupów, ich znoszenie albo dokonywanie w nich zmian.

§ 2. Konferencja biskupów erygowana zgodnie z prawem nabywa z mocy samego prawa osobowość prawną.

Kan.  450. 

§ 1. Na mocy samego prawa do konferencji biskupów należą wszyscy biskupi diecezjalni terytorium oraz ci, którzy są z nimi zrównani przez prawo, jak również biskupi koadiutorzy, biskupi pomocniczy i pozostali biskupi tytularni, pełniący na tym terytorium szczególne zadanie zlecone im przez Stolicę Apostolską lub konferencję biskupów; mogą być także zaproszeni ordynariusze innego obrządku, ale z głosem jedynie doradczym, chyba że statut konferencji biskupów postanawia inaczej.

§ 2. Pozostali biskupi tytularni, jak również legat Biskupa Rzymskiego, nie są na mocy prawa członkami konferencji biskupów.

Kan.  451. 

Każda konferencja biskupów powinna sporządzić własny statut, podlegający sprawdzeniu przez Stolicę Apostolską, w którym - oprócz innych spraw - należy określić sposób odbywania zebrań plenarnych konferencji, przewidzieć radę stałą biskupów i sekretariat generalny konferencji, jak również inne urzędy oraz komisje, które zdaniem konferencji skuteczniej pomogą osiągnąć cel.

Kan.  452. 

§ 1. Każda konferencja biskupów powinna, zgodnie z przepisami statutu, wybrać przewodniczącego oraz określić, kto będzie wypełniał funkcję zastępcy przewodniczącego, gdy ten będzie miał prawną przeszkodę, jak również ustanowić sekretarza generalnego.

§ 2. Przewodniczący konferencji, a w razie gdyby miał on prawną przeszkodę, to jej wiceprzewodniczący, przewodniczy nie tylko zebraniom plenarnym konferencji biskupów, lecz także radzie stałej.

Kan.  453. 

Zebrania plenarne konferencji biskupów powinny odbywać się przynajmniej raz w roku, a także wtedy, gdy wymagają tego szczególne okoliczności, zgodnie z postanowieniami statutu.

Kan.  454. 

§ 1. Na zebraniach plenarnych konferencji biskupów na mocy samego prawa głos decydujący przysługuje biskupom diecezjalnym i tym, którzy są z nimi zrównani przez prawo, oraz biskupom koadiutorom.

§ 2. Biskupom pomocniczym oraz pozostałym biskupom tytularnym wchodzącym w skład konferencji biskupów przysługuje głos decydujący albo doradczy, zgodnie z postanowieniami statutu konferencji; zawsze jednak, gdy chodzi o sporządzanie statutu albo dokonywanie w nim zmian, głos decydujący przysługuje tylko tym, o których mowa w § 1.

Kan.  455. 

§ 1. Konferencja biskupów może wydawać dekrety ogólne jedynie w tych sprawach, w których przewiduje to prawo powszechne albo określa szczególne zlecenie Stolicy Apostolskiej, wydane przez nią z własnej inicjatywy lub na prośbę samej konferencji.

§ 2. Aby dekrety, o których mowa w § 1, były podjęte ważnie, muszą zostać uchwalone na zebraniu plenarnym większością przynajmniej dwóch trzecich głosów biskupów należących do konferencji biskupów z głosem decydującym; nie nabywają jednak mocy obowiązującej, dopóki nie zostaną zgodnie z prawem promulgowane, po sprawdzeniu ich przez Stolicę Apostolską.

§ 3. Sposób promulgacji dekretów i czas ich wejścia w życie określa sama konferencja biskupów.

§ 4. W przypadkach, w których ani prawo powszechne, ani szczególne zlecenie Stolicy Apostolskiej nie udzieliło konferencji biskupów władzy, o której mowa w § 1, pozostaje nienaruszona kompetencja każdego biskupa diecezjalnego; w tej sytuacji ani konferencja, ani jej przewodniczący nie mogą działać w imieniu wszystkich biskupów, chyba że wszyscy i poszczególni biskupi wyrażają na to zgodę.

Kan.  456. 

Po zakończeniu zebrania plenarnego konferencji biskupów jej przewodniczący powinien przesłać Stolicy Apostolskiej relację o pracach konferencji oraz jej dekrety, zarówno w celu zapoznania Stolicy Apostolskiej z działalnością konferencji, jak i dla ewentualnego sprawdzenia dekretów, gdyby takie były.

Kan.  457. 

Zadaniem rady stałej biskupów jest czuwanie nad przygotowywaniem spraw, jakie mają być rozpatrywane na zebraniu plenarnym, oraz nad tym, by decyzje podjęte na zebraniu plenarnym zostały przekazane do właściwego wykonania; załatwia także inne sprawy zlecone jej zgodnie z postanowieniami statutu.

Kan.  458. 

Do sekretariatu generalnego należy:

1° przygotowywanie relacji o pracach i dekretach zebrania plenarnego konferencji, jak również pracach rady stałej biskupów i powiadamianie o nich wszystkich członków konferencji; sporządzanie także innych dokumentów, na zlecenie przewodniczącego konferencji albo rady stałej;

2° powiadamianie sąsiednich konferencji biskupów o pracach i dokumentach, zgodnie z poleceniem zebrania plenarnego albo rady stałej biskupów.

Kan.  459. 

§ 1. Należy popierać kontakty między konferencjami, zwłaszcza sąsiednimi, dla pomnożenia i ochrony większego dobra.

§ 2. Ilekroć jednak czynności albo sposoby działania podejmowane przez konferencje przybierają charakter międzynarodowy, należy wysłuchać zdania Stolicy Apostolskiej.

TYTUŁ  III

WEWNĘTRZNA ORGANIZACJA KOŚCIOŁÓW PARTYKULARNYCH

Rozdział  I

SYNOD DIECEZJALNY

Kan.  460. 

Synod diecezjalny jest zebraniem wybranych kapłanów oraz innych wiernych Kościoła partykularnego, którzy dla dobra całej wspólnoty diecezjalnej świadczą pomoc biskupowi diecezjalnemu, zgodnie z postanowieniami kanonów zamieszczonych poniżej.

Kan.  461. 

§ 1. Synod diecezjalny w poszczególnych Kościołach partykularnych

powinien się odbyć, jeżeli zdaniem biskupa diecezjalnego i po wysłuchaniu rady kapłańskiej, przemawiają za tym okoliczności.

§ 2. Jeżeli biskupowi zlecono troskę o kilka diecezji, albo jest biskupem własnym jednej diecezji, drugą zaś kieruje jako administrator, może zwołać jeden tylko synod dla wszystkich powierzonych mu diecezji.

Kan.  462. 

§ 1. Synod diecezjalny zwołuje jedynie biskup diecezjalny, nie zaś

tymczasowy rządca diecezji.

§ 2. Synodowi diecezjalnemu przewodniczy biskup diecezjalny, który jednak może delegować na poszczególne sesje synodu wikariusza generalnego albo wikariusza biskupiego do wypełnienia tego obowiązku.

Kan.  463. 

§ 1. Na synod diecezjalny powinni zostać wezwani jako członkowie i mają obowiązek w nim uczestniczyć:

1° biskup koadiutor oraz biskupi pomocniczy;

2° wikariusze generalni i wikariusze biskupi oraz wikariusz sądowy;

3° kanonicy kościoła katedralnego;

4° członkowie rady kapłańskiej;

5° wierni świeccy, także członkowie instytutów życia konsekrowanego, wybrani przez radę duszpasterską w sposób i w liczbie do ustalenia przez biskupa diecezjalnego, a tam gdzie nie ma tej rady - w sposób określony przez biskupa diecezjalnego;

6° rektor wyższego seminarium diecezjalnego;

7° dziekani;

8° przynajmniej jeden prezbiter z każdego dekanatu, wybrany przez wszystkich pełniących tam duszpasterstwo; należy także wybrać innego prezbitera, który by go zastąpił, gdyby ten miał przeszkodę;

9° niektórzy przełożeni instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego, które posiadają dom w diecezji, wybrani w liczbie i w sposób określony przez biskupa diecezjalnego.

§ 2. Biskup diecezjalny może wezwać na synod diecezjalny w charakterze członków także inne osoby, czy to duchownych, czy członków instytutów życia konsekrowanego, czy wiernych świeckich.

§ 3. Jeżeli biskup diecezjalny uzna to za wskazane, może zaprosić na synod diecezjalny w charakterze obserwatorów niektórych duchownych albo członków Kościołów lub wspólnot kościelnych, które nie są w pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim.

Kan.  464. 

Jeżeli członek synodu nie mógłby wziąć w nim udziału z powodu prawnej przeszkody, nie może wysłać pełnomocnika, który by w jego imieniu w nim uczestniczył; powinien jednak powiadomić biskupa diecezjalnego o tej przeszkodzie.

Kan.  466. 

Wszystkie zaproponowane tematy mają być poddane swobodnemu omówieniu przez członków na sesjach synodalnych.

Kan.  466. 

Jedynym ustawodawcą na synodzie diecezjalnym jest biskup diecezjalny, a inni członkowie synodu mają tylko głos doradczy; wyłącznie on sam podpisuje deklaracje i dekrety synodalne, które jedynie jego powagą mogą być ogłoszone.

Kan.  467. 

Biskup diecezjalny powinien podać do wiadomości metropolicie i konferencji biskupów treść deklaracji i dekretów synodalnych.

Kan.  468. 

§ 1. Biskup diecezjalny może zgodnie ze swoim roztropnym osądem zawiesić albo rozwiązać synod diecezjalny.

§ 2. Z chwilą wakansu lub przeszkody w działaniu stolicy biskupiej synod diecezjalny zostaje przerwany na mocy samego prawa, dopóki nowy biskup diecezjalny nie poleci go kontynuować lub nie zadeklaruje, że został rozwiązany.

Rozdział  II

KURIA DIECEZJALNA

Kan.  469. 

Kuria diecezjalna składa się z tych instytucji i osób, które świadczą biskupowi pomoc w zarządzaniu całą diecezją, zwłaszcza w kierowaniu działalnością pasterską, w administrowaniu diecezją i wykonywaniu władzy sądowniczej.

Kan.  470. 

Nominacja tych, którzy sprawują urzędy w kurii diecezjalnej, należy do biskupa diecezjalnego.

Kan.  471. 

Wszyscy, którzy otrzymują urzędy w kurii, mają obowiązek:

1° złożyć przyrzeczenie, że będą wiernie wypełniać zadanie w sposób określony przez prawo lub przez biskupa;

2° zachować tajemnicę w zakresie i w sposób określony prawem albo przez biskupa.

Kan.  472. 

Odnośnie do spraw i osób związanych w kurii z wykonywaniem władzy sądowniczej należy stosować przepisy Księgi VII Procesy; gdy zaś chodzi o sprawy dotyczące zarządzania diecezją, trzeba stosować przepisy kanonów zamieszczonych poniżej.

Kan.  473. 

§ 1. Biskup diecezjalny powinien czuwać nad tym, by wszystkie sprawy związane z zarządzaniem całą diecezją były odpowiednio koordynowane i zawsze skierowane ku osiąganiu dobra powierzonej mu części Ludu Bożego jak najbardziej skutecznie.

§ 2. Do biskupa diecezjalnego należy koordynowanie działalności pasterskiej wikariuszy generalnych i biskupich; tam, gdzie to będzie wskazane, można mianować moderatora kurii, którym powinien być kapłan, a jego zadaniem jest koordynowanie, pod władzą biskupa, wszystkiego, co odnosi się do załatwiania spraw administracyjnych oraz czuwanie nad tym, by pozostali pracownicy kurii właściwie wypełniali powierzone im funkcje.

§ 3. Jeżeli, zdaniem biskupa, za czymś innym nie przemawiają okoliczności miejsca, moderatorem kurii powinien być mianowany wikariusz generalny, a gdy jest kilku, jeden z nich.

§ 4. Tam, gdzie biskup uzna za wskazane w celu odpowiedniego ożywiania działalności pasterskiej, może ustanowić radę biskupią, złożoną z wikariuszy generalnych i wikariuszy biskupich.

Kan.  474. 

Dokumenty kurii powstałe w celu wywołania skutków prawnych muszą być podpisane przez ordynariusza, od którego pochodzą - co jest wymagane do ich ważności - jak również przez kanclerza kurii lub notariusza; kanclerz zaś ma obowiązek powiadomić o wspomnianych dokumentach moderatora kurii.

Art.  1

WIKARIUSZE GENERALNI I BISKUPI

Kan.  475. 

§ 1. W każdej diecezji powinien zostać ustanowiony przez biskupa

diecezjalnego wikariusz generalny, który, wyposażony we władzę zwyczajną, zgodnie z przepisami zawartymi w zamieszczonych poniżej kanonach, ma wspierać biskupa w zarządzaniu całą diecezją.

§ 2. Należy przyjąć jako ogólną regułę, że ustanawia się jednego wikariusza generalnego, chyba że za innym rozwiązaniem przemawia wielkość diecezji lub liczba mieszkańców albo inne racje duszpasterskie.

Kan.  476. 

Ilekroć jest to konieczne ze względu na sprawny zarząd diecezją, biskup diecezjalny może też ustanowić jednego lub kilku wikariuszy biskupich, którzy by albo w określonej części diecezji, albo w oznaczonym zakresie spraw, albo w odniesieniu do wiernych określonego obrządku lub do pewnej grupy osób posiadali taką samą władzę zwyczajną, jaka na mocy prawa powszechnego przysługuje wikariuszowi generalnemu, zgodnie z przepisami kanonów zamieszczonych poniżej.

Kan.  477. 

§ 1. Wikariusz generalny i wikariusz biskupi są mianowani w sposób nieskrępowany przez biskupa diecezjalnego i mogą być przez niego swobodnie odwołani, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 406; wikariusz biskupi, który nie jest biskupem pomocniczym, może być mianowany tylko na czas określony w samej nominacji.

§ 2. Gdy wikariusz generalny jest nieobecny lub ma prawną przeszkodę, biskup diecezjalny może ustanowić innego, który ma go zastępować; ta sama zasada ma zastosowanie do wikariusza biskupiego.

Kan.  478. 

§ 1. Wikariusz generalny i wikariusz biskupi mają być kapłanami, którzy ukończyli przynajmniej trzydzieści lat, mają doktorat lub licencjat z prawa kanonicznego albo z teologii lub w tych dyscyplinach dysponują przynajmniej prawdziwą biegłością, odznaczają się nieskazitelną doktryną, prawością, roztropnością i doświadczeniem w załatwianiu spraw.

§ 2. Ani urzędu wikariusza generalnego, ani biskupiego nie da się pogodzić z zadaniem kanonika penitencjarza; nie wolno też powierzać go krewnym biskupa, aż do czwartego stopnia.

Kan.  479. 

§ 1. Na mocy urzędu wikariuszowi generalnemu przysługuje w całej diecezji władza wykonawcza, którą z mocy prawa posiada biskup diecezjalny, do podejmowania wszystkich aktów administracyjnych, z wyjątkiem jednak tych, które biskup sobie zarezerwował lub do których prawo wymaga specjalnego zlecenia biskupa.

§ 2. Wikariuszowi biskupiemu przysługuje z mocy prawa ta sama władza, o której mowa w § 1, lecz w odniesieniu do określonej części terytorium albo oznaczonego rodzaju spraw, albo wiernych określonego obrządku lub tylko grupy osób, dla których został ustanowiony, z wyłączeniem tych spraw, które biskup zarezerwował dla siebie albo dla wikariusza generalnego, albo do których prawo wymaga specjalnego zlecenia biskupa.

§ 3. Wikariuszowi generalnemu oraz wikariuszowi biskupiemu, w zakresie ich

właściwości, przysługują także upoważnienia habitualne udzielone biskupowi przez Stolicę Apostolską, jak również wykonywanie reskryptów, chyba że wyraźnie zastrzeżono inaczej albo upoważnienia zostały udzielone ze względu na osobiste przymioty biskupa diecezjalnego.

Kan.  480. 

Wikariusz generalny i wikariusz biskupi mają referować biskupowi diecezjalnemu ważniejsze sprawy, tak zamierzone, jak i wykonane; nigdy też nie wolno im działać wbrew woli i zamierzeniom biskupa diecezjalnego.

Kan.  481. 

§ 1. Władza wikariusza generalnego i wikariusza biskupiego wygasa po upływie czasu zlecenia, wskutek rezygnacji, a także - z zastrzeżeniem przepisów kan. 406 i 409 - wskutek odwołania podanego do wiadomości zainteresowanego przez biskupa diecezjalnego, jak również przez wakans stolicy biskupiej.

§ 2. Z chwilą zawieszenia władzy biskupa diecezjalnego zostaje zawieszona władza wikariusza generalnego i wikariusza biskupiego, chyba że posiadają godność biskupią.

Art.  2

KANCLERZ, INNI NOTARIUSZE I ARCHIWUM

Kan.  482. 

§ 1. W każdej kurii należy ustanowić kanclerza, którego głównym zadaniem - o ile w prawie partykularnym nie postanowiono inaczej - jest troska o sporządzanie i wysyłanie dokumentów kurialnych oraz strzeżenie ich w archiwum kurii.

§ 2. W razie potrzeby można dać kanclerzowi pomocnika, zwanego wicekanclerzem.

§ 3. Kanclerz oraz wicekanclerz są tym samym notariuszami i sekretarzami kurii.

Kan.  483. 

§ 1. Oprócz kanclerza można ustanowić innych notariuszy, a pismo przez nich sporządzone lub podpisane posiada znamię wiary publicznej w odniesieniu do wszelkich dokumentów albo tylko do akt sądowych, albo jedynie do akt określonej sprawy bądź czynności.

§ 2. Kanclerz i notariusze powinni być osobami o nieposzlakowanej opinii i ponad wszelkim podejrzeniem; w sprawach, w których mogłoby ucierpieć dobre imię kapłana, notariuszem powinien być kapłan.

Kan.  484. 

Zadaniem notariuszy jest:

1° spisywanie aktów i sporządzanie dokumentów w sprawach dotyczących dekretów, zarządzeń, zobowiązań lub innych kwestii wymagających ich udziału;

2° wierne dokumentowanie na piśmie dokonywanych czynności, z umieszczeniem własnego podpisu i zaznaczeniem miejscowości, dnia, miesiąca i roku;

3° udostępnianie z rejestrów osobom, które zgodnie z prawem o to proszą, z zachowaniem koniecznych wymogów, aktów lub dokumentów oraz poświadczanie zgodności ich odpisów z oryginałem.

Kan.  485. 

Kanclerz i notariusze mogą być swobodnie odwołani z urzędu przez biskupa diecezjalnego, ale nie przez administratora diecezjalnego, chyba że za zgodą kolegium konsultorów.

Kan.  486. 

§ 1. Z największą troską należy strzec wszystkich dokumentów dotyczących diecezji lub parafii.

§ 2. W każdej kurii, w miejscu bezpiecznym, należy urządzić archiwum diecezjalne, czyli depozyt dokumentów, w którym powinny być przechowywane dokumenty i pisma dotyczące spraw diecezjalnych - zarówno duchowych, jak i doczesnych - odpowiednio uporządkowane i jak najstaranniej strzeżone.

§ 3. Należy sporządzić inwentarz, czyli katalog dokumentów znajdujących się

w archiwum, z krótkim opisem poszczególnych pism.

Kan.  487. 

§ 1. Archiwum powinno być zamknięte, a klucz od niego powinien mieć tylko biskup i kanclerz; nikomu nie wolno wchodzić do archiwum bez zezwolenia biskupa albo bez jednoczesnego zezwolenia moderatora kurii i kanclerza.

§ 2. Osoby zainteresowane mają prawo otrzymać - osobiście lub przez pełnomocnika - uwierzytelniony odpis lub kopię dokumentów, z natury swej publicznych, które dotyczą ich osoby.

Kan.  488. 

Z archiwum nie wolno wynosić dokumentów, chyba że tylko na krótki czas i za zgodą biskupa albo moderatora kurii i kanclerza jednocześnie.

Kan.  489. 

§ 1. W kurii diecezjalnej powinno także być archiwum tajne albo przynajmniej w ogólnym archiwum powinna się znajdować kasa pancerna, dobrze zamknięta i umocowana, której nie da się wynieść z miejsca; należy tam przechowywać z największą starannością dokumenty tajne.

§ 2. Każdego roku należy zniszczyć dokumenty obyczajowych spraw karnych,

gdy oskarżone w nich osoby zmarły, albo spraw zakończonych przed dziesięciu laty wyrokiem skazującym, zachowując krótkie streszczenie faktów wraz z tekstem wyroku kończącego postępowanie.

Kan.  490. 

§ 1. Klucz od tajnego archiwum może mieć tylko biskup.

§ 2. Podczas wakansu stolicy nie wolno otwierać tajnego archiwum lub kasy pancernej, chyba że w razie prawdziwej konieczności uczyni to osobiście administrator diecezjalny.

§ 3. Z tajnego archiwum lub kasy pancernej nie wolno wynosić dokumentów.

Kan.  491. 

§ 1. Biskup diecezjalny powinien zatroszczyć się o to, by również akta i dokumenty archiwów kościołów katedralnych, kolegiackich, parafialnych oraz innych znajdujących się na jego terytorium były starannie przechowywane, jak również o to, by sporządzane były inwentarze, czyli katalogi, w dwóch egzemplarzach, z których jeden ma być przechowywany w miejscowym archiwum, drugi zaś w archiwum diecezjalnym.

§ 2. Biskup diecezjalny powinien zatroszczyć się także o utworzenie archiwum historycznego, w którym byłyby pilnie strzeżone i systematycznie uporządkowane dokumenty posiadające walor historyczny.

§ 3. By korzystać z akt i dokumentów, o których mowa w § 1 i 2, albo wynosić je poza archiwum, należy przestrzegać przepisów ustanowionych przez biskupa diecezjalnego.

Art.  3

RADA DO SPRAW EKONOMICZNYCH I EKONOM

Kan.  492. 

§ 1. W każdej diecezji należy ustanowić radę do spraw ekonomicznych, na czele której stoi biskup diecezjalny lub jego delegat, składającą się z przynajmniej trzech wiernych mianowanych przez biskupa, biegłych w sprawach ekonomicznych, znających dobrze prawo świeckie i odznaczających się prawością.

§ 2. Członkowie rady do spraw ekonomicznych mają być mianowani na okres pięciu lat, po upływie którego mogą być mianowani na dalsze pięcioletnie kadencje.

§ 3. Wykluczeni są ze składu rady do spraw ekonomicznych krewni lub powinowaci biskupa, aż do czwartego stopnia.

Kan.  493. 

Oprócz zadań powierzonych jej w Księdze V Dobra doczesne Kościoła, rada do spraw ekonomicznych przygotowuje każdego roku, zgodnie ze wskazaniami biskupa diecezjalnego, preliminarz przychodów i wydatków przewidzianych w związku z zarządzaniem diecezją w roku następnym, jak również zatwierdza bilans przychodów i rozchodów za rok ubiegły.

Kan.  494. 

§ 1. W każdej diecezji biskup, po wysłuchaniu zdania kolegium konsultorów oraz rady do spraw ekonomicznych, powinien ustanowić ekonoma, który ma być rzeczywiście biegły w sprawach gospodarczych i odznaczać się nienaganną uczciwością.

§ 2. Ekonom mianowany jest na okres pięciu lat, lecz po jego upływie może być mianowany na dalsze pięcioletnie kadencje; w czasie trwania kadencji biskup nie może go odwołać, chyba że z poważnej przyczyny, którą sam ocenia, wysłuchawszy także zdania kolegium konsultorów oraz rady do spraw ekonomicznych.

§ 3. Zadaniem ekonoma jest zarządzanie dobrami doczesnymi diecezji, w sposób określony przez radę do spraw ekonomicznych, pod władzą biskupa, a także pokrywanie - z dochodów diecezjalnych - wydatków, poniesienie których zgodnie z prawem zarządził biskup albo upoważnione przez niego osoby.

§ 4. Z końcem roku ekonom powinien przedstawić radzie do spraw ekonomicznych rozliczenie przychodów i rozchodów.

Rozdział  III

RADA KAPŁAŃSKA I KOLEGIUM KONSULTORÓW

Kan.  495. 

§ 1. W każdej diecezji należy ustanowić radę kapłańską, czyli zespół kapłanów będący jakby senatem biskupa i reprezentujący prezbiterium, której zadaniem jest wspieranie biskupa w zarządzaniu diecezją, zgodnie z przepisami prawa, aby możliwie jak najbardziej pomnażało się dobro pasterskie powierzonej mu części Ludu Bożego.

§ 2. W wikariatach i prefekturach apostolskich wikariusz lub prefekt apostolski powinni ustanowić radę złożoną z trzech przynajmniej prezbiterów misjonarzy, których zdania, wyrażonego chociażby w formie listownej, należy wysłuchać przy załatwianiu ważniejszych spraw.

Kan.  496. 

Rada kapłańska powinna posiadać własny statut, zatwierdzony przez biskupa diecezjalnego i uwzględniający przepisy wydane w tej sprawie przez konferencję biskupów.

Kan.  497. 

Gdy chodzi o wyznaczenie członków rady kapłańskiej, to:

1° mniej więcej połowa powinna być wybrana w sposób wolny przez samych kapłanów, zgodnie z przepisami kanonów zamieszczonych poniżej oraz statutu;

2° niektórzy kapłani, zgodnie z postanowieniami statutu, powinni być członkami stałymi, a więc należącymi do rady z racji powierzonego im urzędu;

3° biskup diecezjalny może swobodnie mianować niektórych członków rady.

Kan.  498. 

§ 1. Prawo wyboru do rady kapłańskiej, zarówno czynne, jak i bierne, posiadają:

1° wszyscy kapłani diecezjalni inkardynowani do diecezji;

2° kapłani diecezjalni nieinkardynowani do diecezji, jak również kapłani członkowie instytutu zakonnego albo stowarzyszenia życia apostolskiego, którzy przebywając na terenie diecezji, pełnią dla jej dobra jakiś urząd;

§ 2. Jeżeli to przewiduje statut, wspomniane prawo wyboru może być przyznane innym kapłanom, mającym w diecezji stałe albo tymczasowe zamieszkanie.

Kan.  499. 

Sposób wyboru członków rady kapłańskiej powinien być określony w statucie, w ten jednak sposób, by wedle możności kapłani prezbiterium byli reprezentowani z uwzględnieniem przede wszystkim różnych rodzajów posług oraz różnych regionów diecezji.

Kan.  500. 

§ 1. Do biskupa diecezjalnego należy zwoływanie rady kapłańskiej,

przewodniczenie jej oraz określanie spraw, które mają być przedmiotem jej obrad, albo dopuszczanie spraw zgłoszonych przez członków.

§ 2. Rada kapłańska ma jedynie głos doradczy; biskup diecezjalny powinien wysłuchać jej zdania w ważniejszych sprawach, potrzebuje zaś jej zgody tylko w przypadkach wyraźnie określonych przez prawo.

§ 3. Rada kapłańska nie może nigdy działać bez biskupa diecezjalnego, do którego też wyłącznie należy zarządzenie ogłoszenia tego, co zostało uchwalone zgodnie z postanowieniem § 2.

Kan.  501. 

§ 1. Członkowie rady kapłańskiej powinni być ustanawiani na czas określony w statucie, ale w ten sposób, by cała rada lub pewna jej część była odnawiana co pięć lat.

§ 2. Podczas wakansu stolicy ustaje rada kapłańska, a jej funkcje sprawuje kolegium konsultorów; w ciągu roku od objęcia diecezji biskup powinien ustanowić na nowo radę kapłańską.

§ 3. Jeżeli rada kapłańska nie wypełnia zadania powierzonego jej dla dobra diecezji albo poważnie go nadużywa, biskup diecezjalny, po konsultacji z metropolitą albo - gdy chodzi o metropolię - z biskupem sufraganem najstarszym promocją, może ją rozwiązać, jednakże w ciągu roku powinien ustanowić radę na nowo.

Kan.  502. 

§ 1. Spośród członków rady kapłańskiej biskup diecezjalny powinien w sposób swobodny mianować niektórych kapłanów, w liczbie nie mniejszej niż sześciu i nie przekraczającej dwunastu, którzy by stanowili przez okres pięciu lat kolegium konsultorów, wypełniające zadania określone przez prawo; jednak po upływie pięciolecia kolegium wypełnia nadal swoje zadania, dopóki nie zostanie ukonstytuowane nowe kolegium.

§ 2. Kolegium konsultorów przewodniczy biskup diecezjalny, a podczas przeszkody w działaniu albo wakansu stolicy ten, kto tymczasowo zastępuje biskupa; przed jego zaś ustanowieniem, kapłan najstarszy święceniami w kolegium konsultorów.

§ 3. Konferencja biskupów może zarządzić, by zadania konsultorów zostały powierzone kapitule katedralnej.

§ 4. W wikariacie i prefekturze apostolskiej zadania kolegium konsultorów wypełnia rada misji, o której mowa w kan. 495 § 2, chyba że prawo stanowi inaczej.

Rozdział  IV

KAPITUŁY KANONIKÓW

Kan.  503. 

Kapituła kanoników, katedralna lub kolegiacka, to kolegium kapłanów, którego zadaniem jest sprawowanie bardziej uroczystych czynności liturgicznych w kościele katedralnym albo kolegiackim; do kapituły katedralnej należy ponadto wypełnianie zadań zleconych jej przez prawo albo przez biskupa diecezjalnego.

Kan.  504. 

Erygowanie kapituły katedralnej, dokonywanie w niej zmian albo jej zniesienie są zarezerwowane dla Stolicy Apostolskiej.

Kan.  505. 

Każda kapituła, tak katedralna, jak i kolegiacka, powinna mieć własny statut, uchwalony zgodnym z prawem aktem kapitulnym i zatwierdzony przez biskupa diecezjalnego; statutu tego nie wolno zmieniać ani znosić bez aprobaty biskupa diecezjalnego.

Kan.  506. 

§ 1. Zachowując zawsze prawa fundacyjne, statut kapituły powinien określić jej ustrój oraz liczbę jej członków, ustalić czynności, jakie mają być wykonywane przez kapitułę lub poszczególnych kanoników w zakresie kultu Bożego oraz posługi, uregulować odbywanie zebrań, na których załatwia się sprawy związane z działalnością kapituły, jak również określić warunki wymagane do ważności lub godziwości podejmowanych czynności, jednak w zgodzie z przepisami prawa powszechnego.

§ 2. Statut powinien także określić dochody, zarówno stałe, jak i pobierane z racji wykonywania jakiegoś zadania, oraz - biorąc pod uwagę przepisy wydane przez Stolicę Świętą - insygnia kanoników.

Kan.  507. 

§ 1. Jeden z kanoników powinien stać na czele kapituły, a ponadto, zgodnie z postanowieniami statutu, powinny być ustanowione także inne urzędy, z uwzględnieniem miejscowych zwyczajów.

§ 2. Duchownym, którzy nie należą do kapituły, można powierzać inne urzędy, by sprawując je, świadczyli pomoc kanonikom, zgodnie z postanowieniami statutu.

Kan.  508. 

§ 1. Kanonik penitencjarz, tak kościoła katedralnego, jak i kościoła

kolegiackiego, ma na mocy urzędu upoważnienie, którego jednak nie może innym delegować, do uwalniania w zakresie sakramentalnym od cenzur latae sententiae, niezadeklarowanych i niezarezerwowanych dla Stolicy Apostolskiej; na terenie diecezji może uwalniać także obcych, a diecezjan również poza diecezją.

§ 2. Tam, gdzie nie ma kapituły, biskup diecezjalny powinien ustanowić jakiegoś kapłana do wykonywania tego zadania.

Kan.  509. 

§ 1. Do biskupa diecezjalnego, nie zaś do administratora diecezjalnego, należy - po wysłuchaniu zdania kapituły - nadawanie wszystkich i poszczególnych kanonikatów, tak w kościele katedralnym, jak i kolegiackim, z odwołaniem wszelkich przeciwnych przywilejów; tenże biskup zatwierdza wybranego przez kapitułę jej przewodniczącego.

§ 2. Godność kanonika biskup diecezjalny powinien nadawać tylko kapłanom

odznaczającym się wiedzą i prawością życia, którzy chwalebnie pełnili posługę.

Kan.  510. 

§ 1. Nie wolno więcej łączyć kapituły kanoników z parafią; jeżeli są parafie złączone z kapitułą, biskup diecezjalny powinien je od kapituły odłączyć.

§ 2. W kościele, który jest zarazem parafialny i kapitulny, należy ustanowić proboszcza - wybranego czy to spośród kanoników, czy też spoza ich grona - na którym spoczywają wszystkie obowiązki i wyposażonego we wszystkie prawa oraz upoważnienia, które zgodnie z przepisami prawa przysługują proboszczowi.

§ 3. Do biskupa diecezjalnego należy ustanowienie specjalnych przepisów, które by odpowiednio skoordynowały obowiązki duszpasterskie proboszcza i zadania właściwe kapitule, tak by proboszcz i kapituła nie stawali sobie nawzajem na przeszkodzie w wypełnianiu swych funkcji; ewentualne konflikty rozstrzyga biskup diecezjalny, mając przede wszystkim na uwadze należyte zaspokojenie duszpasterskich potrzeb wiernych.

§ 4. Gdy chodzi o ofiary składane dla kościoła, który jest zarazem parafialny i kapitulny, domniemywa się, że złożono je na parafię, chyba że stwierdzi się coś innego.

Rozdział  V

RADA DUSZPASTERSKA

Kan.  511. 

W poszczególnych diecezjach, gdy przemawiają za tym okoliczności duszpasterskie, powinna być ustanowiona rada duszpasterska, która działając pod władzą biskupa ma za zadanie badać i oceniać to wszystko, co wiąże się z działalnością duszpasterską w diecezji, oraz przedkładać wynikające z tego wnioski praktyczne.

Kan.  512. 

§ 1. Rada duszpasterska składa się z wiernych pozostających w pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim, tak duchownych, jak członków instytutów życia konsekrowanego, a przede wszystkim świeckich, wyznaczonych w sposób określony przez biskupa diecezjalnego.

§ 2. Wierni powołani do rady duszpasterskiej, powinni być wyznaczeni w ten sposób, żeby jej skład był rzeczywistym odzwierciedleniem całej części Ludu Bożego stanowiącej diecezję, z uwzględnieniem różnych rejonów diecezji, warunków społecznych i zawodowych oraz udziału, jaki mają w apostolstwie czy to indywidualnie, czy zrzeszeni z innymi.

§ 3. Do rady duszpasterskiej należy dobierać tylko tych wiernych, którzy odznaczają się niezachwianą wiarą, dobrymi obyczajami i roztropnością.

Kan.  513. 

§ 1. Radę duszpasterską ustanawia się na czas przewidziany w statucie wydanym przez biskupa.

§ 2. Podczas wakansu stolicy ustaje rada duszpasterska.

Kan.  514. 

§ 1. Wyłącznie do biskupa diecezjalnego należy zwoływanie - zależnie od potrzeb duszpasterskich - i przewodniczenie radzie duszpasterskiej, która ma jedynie głos doradczy; również tylko do niego należy ogłoszenie tego, co było przedmiotem obrad rady.

§ 2. Powinna być zwoływana przynajmniej raz w roku.

Rozdział  VI

PARAFIE, PROBOSZCZOWIE I WIKARIUSZE PARAFIALNI

Kan.  515. 

§ 1. Parafia jest określoną wspólnotą wiernych, utworzoną na sposób stały w Kościele partykularnym, nad którą opiekę duszpasterską, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi.

§ 2. Erygowanie parafii, znoszenie ich albo dokonywanie w nich zmian, należy wyłącznie do biskupa diecezjalnego, który nie może erygować parafii albo ich znosić, ani dokonywać w nich poważnych zmian, bez wysłuchania rady kapłańskiej.

§ 3. Parafia erygowana zgodnie z prawem nabywa osobowość prawną na mocy samego prawa.

Kan.  516. 

§ 1. Jeżeli inaczej w prawie nie zastrzeżono, z parafią jest zrównana quasiparafia, która jest określoną wspólnotą wiernych w Kościele partykularnym, powierzoną kapłanowi jako jej własnemu pasterzowi, ze względu na szczególne okoliczności jeszcze nieerygowaną jako parafia.

§ 2. Tam, gdzie jakieś wspólnoty nie mogą być erygowane jako parafie lub quasi-parafie, biskup diecezjalny powinien zapewnić im opiekę duszpasterską w inny sposób.

Kan.  517. 

§ 1. Tam, gdzie wymagają tego okoliczności, opiekę duszpasterską nad parafią albo kilkoma parafiami jednocześnie można powierzyć solidarnie kilku kapłanom, przyjmując jednak zasadę, że jeden z nich będzie moderatorem duszpasterstwa, czyli tym, kto pokieruje podejmowanym wspólnie działaniem i będzie za nie odpowiedzialny przed biskupem.

§ 2. Gdyby z powodu braku kapłanów biskup diecezjalny uznał, że udział w sprawowaniu opieki duszpasterskiej nad parafią należy powierzyć diakonowi albo innej osobie niemającej święceń kapłańskich, albo jakiejś wspólnocie osób, powinien ustanowić kapłana, który posiadając władzę i upoważnienia proboszczowskie, kierowałby tam działalnością pasterską.

Kan.  518. 

Jako ogólną zasadę przyjmuje się, że parafia powinna być terytorialna, a więc ma obejmować wszystkich wiernych określonego terytorium; tam jednak, gdzie jest to wskazane, należy tworzyć parafie personalne, ukształtowane ze względu na obrządek, język, narodowość wiernych jakiegoś terytorium, albo z jeszcze innej określonej racji.

Kan.  519. 

Proboszcz jest własnym pasterzem zleconej mu parafii, który sprawuje opiekę duszpasterską nad powierzoną mu wspólnotą pod władzą biskupa diecezjalnego; jest powołany do uczestnictwa w jego Chrystusowej posłudze, aby wykonywać dla tej wspólnoty zadania nauczania, uświęcania i rządzenia we współpracy także z innymi prezbiterami lub diakonami oraz świadczącymi pomoc wiernymi świeckimi, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  520. 

§ 1. Osoba prawna nie może być proboszczem; jednak biskup diecezjalny - ale nie administrator diecezjalny - za zgodą właściwego przełożonego może powierzyć parafię kleryckiemu instytutowi zakonnemu lub kleryckiemu stowarzyszeniu życia apostolskiego, erygując ją nawet przy kościele instytutu albo stowarzyszenia, ale na tej zasadzie, że jeden prezbiter będzie proboszczem parafii, a jeżeli troska duszpasterska została powierzona kilku solidarnie, będzie moderatorem, o jakim mowa w kan. 517 § 1.

§ 2. Powierzenie parafii, o którym mowa w § 1, może być dokonane na stałe lub na ściśle określony czas; w obydwu przypadkach ma nastąpić na drodze pisemnej umowy zawartej między biskupem diecezjalnym i właściwym przełożonym instytutu lub stowarzyszenia, w której obok innych spraw należy wyraźnie i dokładnie określić to, co dotyczy wypełniania zadania, przydzielonych do tego osób oraz spraw ekonomicznych.

Kan.  521. 

§ 1. Aby móc ważnie zostać proboszczem, trzeba mieć święcenia prezbiteratu.

§ 2. Kandydat powinien ponadto odznaczać się nieskazitelną doktryną i moralną prawością, gorliwością pasterską oraz innymi cnotami, jak również posiadać kwalifikacje wymagane przez prawo powszechne i partykularne do podjęcia troski o parafię, o którą chodzi.

§ 3. Przed powierzeniem urzędu proboszcza należy upewnić się o zdatności kandydata w sposób określony przez biskupa diecezjalnego, także w drodze egzaminu.

Kan.  522. 

Proboszcz powinien cieszyć się stałością na urzędzie i dlatego ma być mianowany na czas nieokreślony; na czas określony biskup diecezjalny może mianować proboszcza tylko wtedy, gdy dopuszcza to dekret konferencji biskupów.

Kan.  523. 

Przy utrzymaniu w mocy przepisu kan. 682 § 1, powierzenie urzędu proboszczowskiego przysługuje biskupowi diecezjalnemu i to przez swobodne nadanie, chyba że ktoś posiadałby prawo prezentacji albo wyboru.

Kan.  524. 

Wakującą parafię biskup diecezjalny powinien powierzyć temu, kogo po rozważeniu wszystkich okoliczności uzna za zdatnego do wypełniania w niej parafialnej posługi, wykluczając wszelki wzgląd na osobę; aby urobić sobie sąd o zdatności, powinien wysłuchać zdania dziekana i przeprowadzić odpowiednie badania, w razie potrzeby zasięgając opinii niektórych prezbiterów oraz wiernych świeckich.

Kan.  525. 

W okresie wakansu stolicy albo przeszkody w jej działaniu do administratora diecezjalnego albo innego tymczasowego jej zarządcy należy:

1° ustanawianie lub zatwierdzanie kapłanów, którzy zgodnie z prawem zostali na parafię prezentowani albo wybrani;

2° mianowanie proboszczów, gdy stolica od roku wakuje albo ma przeszkodę w działaniu.

Kan.  526. 

§ 1. Proboszcz powinien sprawować opiekę duszpasterską tylko nad jedną parafią; jednak z powodu braku kapłanów albo ze względu na inne okoliczności można temu samemu proboszczowi powierzyć opiekę duszpasterską nad kilkoma sąsiednimi parafiami.

§ 2. W tej samej parafii ma być tylko jeden proboszcz albo moderator zgodnie z przepisem kan. 517 § 1, z odrzuceniem przeciwnego zwyczaju i odwołaniem wszelkiego przeciwnego przywileju.

Kan.  527. 

§ 1. Kto jest promowany do podjęcia opieki duszpasterskiej nad parafią, otrzymuje ją i obowiązany jest sprawować duszpasterstwo od chwili jej objęcia w posiadanie.

§ 2. Proboszcza wprowadza w posiadanie ordynariusz miejsca albo kapłan przez niego delegowany, zachowując sposób przyjęty ustawą partykularną albo zgodnym z prawem zwyczajem; jednak ze słusznej przyczyny tenże ordynariusz może dyspensować od tego sposobu, a wówczas dyspensa podana do wiadomości parafii zastępuje akt objęcia w posiadanie.

§ 3. Ordynariusz miejsca powinien wyznaczyć termin, w którym ma nastąpić objęcie parafii w posiadanie; po jego bezskutecznym upływie może uznać, że parafia wakuje, chyba że zaistniała uzasadniona przeszkoda.

Kan.  528. 

§ 1. Proboszcz jest obowiązany troszczyć się o to, aby przebywającym w parafii głoszone było autentyczne słowo Boże; dlatego powinien starać się o to, by wierni świeccy byli pouczani o prawdach wiary, zwłaszcza przez homilię, która ma być głoszona w niedziele i święta nakazane, oraz przez nauczanie katechetyczne; ma popierać też dzieła promujące duch ewangeliczny, również w zakresie sprawiedliwości społecznej; w szczególny sposób powinien troszczyć się o katolickie wychowanie dzieci i młodzieży; wszelkimi siłami ma zabiegać, korzystając także ze współpracy wiernych, by ewangeliczne orędzie dotarło również do tych, którzy zaprzestali praktyk religijnych albo nie wyznają prawdziwej wiary.

§ 2. Proboszcz ma troszczyć się o to, aby sprawowanie Eucharystii stało się centrum parafialnego zgromadzenia wiernych; powinien usilnie pracować nad tym, by wierni wzmacniali się przez pobożne sprawowanie sakramentów, a zwłaszcza często przystępowali do sakramentów Najświętszej Eucharystii i pokuty; ma starać się również o to, by wierni modlili się, także w rodzinach, oraz świadomie i czynnie uczestniczyli w świętej liturgii, którą proboszcz - pod władzą biskupa diecezjalnego - powinien w swojej parafii kierować i czuwać nad tym, by nie wkradły się do niej nadużycia.

Kan.  529. 

§ 1. Proboszcz, by sumiennie sprawować urząd pasterza, powinien starać się poznać wiernych powierzonych jego opiece; powinien zatem odwiedzać rodziny, uczestnicząc w troskach wiernych, zwłaszcza niepokojach i smutku, oraz umacniając ich w Panu, jak również - jeżeli w czymś błądzą - roztropnie ich korygując; gorącą miłością niech wspiera chorych, zwłaszcza bliskich śmierci, wzmacniając ich troskliwie sakramentami i polecając ich dusze Bogu; szczególną troską ma otaczać ubogich, cierpiących, samotnych, wygnańców oraz przeżywających szczególne trudności; powinien starać się także o to, by małżonkowie i rodzice otrzymywali pomoc w wypełnianiu swoich obowiązków oraz popierać wzrost życia chrześcijańskiego w rodzinach.

§ 2. Proboszcz powinien uznawać i promować własny udział wiernych świeckich w misji Kościoła, udzielając poparcia ich stowarzyszeniom o celach religijnych. Powinien współpracować ze swoim biskupem i prezbiterium diecezji, zabiegając także o to, by wierni troszczyli się o wspólnotę parafialną, czuli się członkami zarówno diecezji, jak i Kościoła powszechnego, oraz uczestniczyli w działaniach służących rozwijaniu tej wspólnoty lub je wspierali.

Kan.  530. 

Do funkcji specjalnie powierzonych proboszczowi należą:

1° udzielanie chrztu;

2° udzielanie sakramentu bierzmowania osobom znajdującym się w niebezpieczeństwie śmierci, zgodnie z przepisem kan. 883, 3°;

3° udzielanie Wiatyku i namaszczenia chorych, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 1003 § 2 i 3, a także udzielanie błogosławieństwa apostolskiego;

4° asystowanie przy zawieraniu małżeństw i błogosławienie małżeństw;

5° odprawianie pogrzebów;

6° błogosławienie wody chrzcielnej w okresie wielkanocnym, prowadzenie procesji poza kościołem oraz dokonywanie uroczystych błogosławieństw poza kościołem;

7° bardziej uroczyste sprawowanie Eucharystii w niedziele i święta nakazane.

Kan.  531. 

Nawet jeżeli ktoś inny wykonał dane zadanie parafialne, to jednak ofiary przyjęte z tej okazji powinien przekazać do parafialnej masy majątkowej, chyba że pewna jest przeciwna wola ofiarodawcy w odniesieniu do ofiar dobrowolnych; do biskupa diecezjalnego należy - po wysłuchaniu zdania rady kapłańskiej - ustanowienie przepisów dotyczących przeznaczenia tychże ofiar oraz wynagrodzenia duchownych wypełniających to zadanie.

Kan.  532. 

We wszystkich czynnościach prawnych proboszcz występuje w imieniu parafii, zgodnie z przepisami prawa; powinien dbać o to, by dobra parafii były zarządzane zgodnie z przepisami kan. 1281-1288.

Kan.  533. 

§ 1. Proboszcz ma obowiązek rezydować w domu parafialnym w pobliżu kościoła; w szczególnych wszakże przypadkach, jeżeli zaistnieje słuszna przyczyna, ordynariusz miejsca może zezwolić, aby mieszkał gdzie indziej, zwłaszcza w domu wspólnym dla wielu prezbiterów, byleby zostało zapewnione właściwe i odpowiednie wykonanie parafialnych zadań.

§ 2. Jeżeli nie stoi na przeszkodzie poważny powód, wolno proboszczowi każdego roku opuścić parafię z racji urlopu najdłużej na miesiąc, liczony w sposób ciągły albo z przerwami; do tego urlopu nie wlicza się rekolekcji odbywanych raz w roku; gdy proboszcz opuszcza parafię na dłużej niż tydzień, obowiązany jest powiadomić o tym ordynariusza miejsca.

§ 3. Biskup diecezjalny powinien wydać stosowne przepisy, aby pod nieobecność proboszcza zapewnić opiekę duszpasterską w parafii przez kapłana wyposażonego w potrzebne upoważnienia.

Kan.  534. 

§ 1. Po objęciu parafii proboszcz obowiązany jest odprawiać Mszę świętą za powierzony sobie lud we wszystkie niedziele i święta nakazane w swojej diecezji; jeżeli w któryś z tych dni nie mógłby odprawić Mszy świętej ze względu na prawną przeszkodę, powinien wypełnić ten obowiązek w te same dni za pośrednictwem innego kapłana albo w innym dniu osobiście.

§ 2. Proboszcz, który sprawuje duszpasterstwo w kilku parafiach, w dni wymienione w § 1 obowiązany jest odprawić tylko jedną Mszę świętą za cały powierzony sobie lud.

§ 3. Proboszcz, który nie uczynił zadość obowiązkowi, o którym mowa w § 1 i 2, ma jak najszybciej odprawić tyle Mszy świętych za lud, ile opuścił.

Kan.  535. 

§ 1. W każdej parafii należy prowadzić księgi parafialne, a mianowicie księgi ochrzczonych, małżeństw, zmarłych oraz inne, zgodnie z przepisami konferencji biskupów albo biskupa diecezjalnego; proboszcz ma czuwać nad tym, by księgi te były właściwie spisywane i starannie przechowywane.

§ 2. W księdze ochrzczonych należy odnotować zarówno przynależność do Kościoła sui iuris lub przejście do innego oraz bierzmowanie, jak również to, co ma związek ze stanem kanonicznym wiernych z racji małżeństwa - z zastrzeżeniem wszakże przepisu kan. 1133 - z racji adopcji, jak również przyjęcia święceń, a także profesji wieczystej złożonej w instytucie zakonnym; adnotacje te muszą być zawsze uwidocznione w dokumencie potwierdzającym przyjęcie chrztu.

§ 3. Każda parafia powinna mieć własną pieczęć; wydawane zaświadczenia dotyczące kanonicznego stanu wiernych oraz wszystkie dokumenty, które mogą posiadać znaczenie prawne, mają być podpisane przez proboszcza lub jego delegata i opatrzone pieczęcią parafialną.

§ 4. Każda parafia powinna mieć własny depozyt dokumentów, czyli archiwum, w którym należy przechowywać księgi parafialne, łącznie z pismami biskupów oraz innymi dokumentami, których zachowanie jest konieczne lub pożyteczne; biskup diecezjalny lub jego delegat powinien, z okazji wizytacji lub w innym stosownym czasie, przejrzeć je wszystkie, a proboszcz ma czuwać nad tym, by nic z nich nie dostało się do obcych rąk.

§ 5. Należy także starannie przechowywać stare księgi parafialne, zgodnie z przepisami prawa partykularnego.

Kan.  536. 

§ 1. Jeżeli zdaniem biskupa diecezjalnego, po zasięgnięciu opinii rady kapłańskiej, byłoby to pożyteczne, należy w każdej parafii ustanowić radę duszpasterską, której powinien przewodniczyć proboszcz. W tej radzie wierni wraz z osobami, które z urzędu uczestniczą w trosce duszpasterskiej o parafię, świadczą pomoc w ożywianiu działalności duszpasterskiej.

§ 2. Rada duszpasterska posiada jedynie głos doradczy i kieruje się przepisami ustanowionymi przez biskupa diecezjalnego.

Kan.  537. 

Każda parafia powinna mieć radę do spraw ekonomicznych, która rządzi się nie tylko przepisami prawa powszechnego, lecz także przepisami wydanymi przez biskupa diecezjalnego, i w której wierni, wyłonieni zgodnie z tymi przepisami, świadczą proboszczowi pomoc w zarządzaniu dobrami parafialnymi, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 532.

Kan.  538. 

§ 1. Proboszcz traci swój urząd wskutek odwołania albo przeniesienia, dokonanego przez biskupa diecezjalnego zgodnie z przepisami prawa; wskutek zrzeczenia się dokonanego ze słusznej przyczyny przez samego proboszcza i, do ważności, przyjętego przez biskupa diecezjalnego; jak również z upływem czasu, jeżeli proboszcz zgodnie z przepisami prawa partykularnego, o którym mowa w kan. 522, był ustanowiony na określony czas.

§ 2. Odwołanie proboszcza, który jest członkiem instytutu zakonnego albo jest inkardynowany do stowarzyszenia życia apostolskiego, dokonuje się zgodnie z przepisem kan. 682 § 2.

§ 3. Proboszcz po ukończeniu siedemdziesiątego piątego roku życia jest proszony o złożenie rezygnacji z urzędu na ręce biskupa diecezjalnego, który rozważywszy wszystkie okoliczności osoby i miejsca, zadecyduje o przyjęciu rezygnacji albo jej odłożeniu; biskup diecezjalny ma zapewnić zrzekającemu się odpowiednie utrzymanie i mieszkanie, mając na uwadze przepisy wydane przez konferencję biskupów.

Kan.  539. 

Gdy parafia wakuje albo proboszcz na skutek uwięzienia, zesłania lub wygnania, niezdatności lub słabego zdrowia, lub z innej przyczyny nie może wypełniać posługi duszpasterskiej w parafii, biskup diecezjalny powinien jak najszybciej wyznaczyć administratora parafialnego, mianowicie kapłana, który by zastępował proboszcza, zgodnie z przepisem kan. 540.

Kan.  540. 

§ 1. Administrator parafialny ma te same obowiązki i te same prawa co proboszcz, chyba że biskup diecezjalny postanowi inaczej.

§ 2. Administratorowi parafialnemu nie wolno czynić niczego, co mogłoby naruszać uprawnienia proboszcza albo uczynić szkodę dobrom parafialnym.

§ 3. Po wypełnieniu swojego zadania administrator parafialny powinien złożyć

proboszczowi sprawozdanie finansowe.

Kan.  541. 

§ 1. W przypadku wakansu parafii, jak również wtedy, gdy proboszcz na skutek przeszkody nie może pełnić posługi duszpasterskiej, zarząd parafią przed ustanowieniem administratora parafialnego powinien tymczasowo przejąć wikariusz parafialny, a gdy jest ich kilku - najstarszy nominacją, jeżeli zaś nie ma wikariusza - proboszcz określony prawem partykularnym.

§ 2. Ten, kto przejął zarząd parafią zgodnie z przepisem § 1, powinien natychmiast powiadomić ordynariusza miejsca o wakansie parafii.

Kan.  542. 

Kapłani, którym zgodnie z przepisem kan. 517 § 1 powierza się solidarne wykonywanie opieki duszpasterskiej nad jedną albo jednocześnie kilkoma parafiami:

1° powinni posiadać kwalifikacje, o których mowa w kan. 521;

2° mają być mianowani lub ustanowieni z zachowaniem przepisów kan. 522 i 524;

3° przejmują obowiązki duszpasterskie dopiero z chwilą objęcia parafii w posiadanie; ich moderator obejmuje ją w posiadanie zgodnie z przepisami kan. 527 § 2, zaś dla pozostałych kapłanów wyznanie wiary dokonane w sposób przewidziany prawem zastępuje akt objęcia w posiadanie.

Kan.  543. 

§ 1. Jeżeli kapłanom powierzono solidarne wykonywanie opieki duszpasterskiej nad jedną albo jednocześnie kilkoma parafiami, każdy z nich, według porządku ustalonego przez nich samych, ma obowiązek wykonywać zadania i pełnić funkcje proboszczowskie, o których mowa w kan. 528, 529 i 530; upoważnienie do asystowania przy zawieraniu małżeństw, jak również wszelka władza dyspensowania przyznana przez samo prawo proboszczom przysługuje wszystkim, ale wykonanie powinno odbywać się pod kierownictwem moderatora.

§ 2. Wszyscy kapłani, którzy należą do zespołu:

1° są związani obowiązkiem rezydencji;

2° wspólnie mają ustalić, w jakiej kolejności każdy z nich ma odprawiać Mszę świętą za lud, zgodnie z przepisem kan. 534;

3° przy podejmowaniu czynności prawnych jedynie moderator występuje w imieniu jednej albo kilku parafii powierzonych zespołowi.

Kan.  544. 

Gdy traci urząd jeden kapłan z zespołu, o którym mowa w kan. 517 § 1, lub moderator zespołu, a także gdy ktoś z nich staje się niezdatny do wykonywania pasterskiej posługi, nie wakuje parafia lub parafie powierzone zespołowi; natomiast biskup diecezjalny powinien mianować nowego moderatora; zanim jednak biskup mianuje innego, zadanie to powinien wypełniać kapłan tegoż zespołu, najstarszy nominacją.

Kan.  545. 

§ 1. Ilekroć jest to konieczne albo pożyteczne do właściwego wypełniania pasterskiej posługi w parafii, można przydzielić proboszczowi jednego albo kilku wikariuszy parafialnych, którzy jako współpracownicy proboszcza dzielący jego troski, uzgadniając zamiary i inicjatywy z proboszczem oraz pod jego władzą, mają wykonywać dzieło pasterskiej posługi.

§ 2. Wikariusz parafialny może być ustanowiony bądź po to, by świadczyć pomoc w pełnej posłudze parafialnej - w odniesieniu do całej parafii albo określonej jej części, albo w odniesieniu do określonego zespołu wiernych parafii - bądź też po to, by świadczyć pomoc w wypełnianiu określonej posługi jednocześnie w kilku parafiach.

Kan.  546. 

Aby zostać ważnie mianowanym wikariuszem parafialnym, trzeba mieć święcenia prezbiteratu.

Kan.  547. 

Wikariusza parafialnego mianuje swobodnie biskup diecezjalny po wysłuchaniu, jeżeli uzna to za pożyteczne, proboszcza albo proboszczów parafii, dla których go się ustanawia, a także dziekana, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 682 § 1.

Kan.  548. 

§ 1. Obowiązki i prawa wikariusza parafialnego określone są, oprócz kanonów tego rozdziału, statutami diecezjalnymi, a także pismem biskupa diecezjalnego, a sprecyzowane zostają poleceniem proboszcza.

§ 2. Jeżeli w piśmie biskupa diecezjalnego wyraźnie nie zastrzeżono inaczej, wikariusz parafialny z racji urzędu obowiązany jest wspomagać proboszcza w całej posłudze parafialnej, z wyjątkiem odprawiania Mszy świętej za lud, a także zgodnie z prawem zastępować proboszcza, jeżeli sprawa tego wymaga.

§ 3. Wikariusz parafialny powinien regularnie przedstawiać proboszczowi zamierzone lub podjęte poczynania pasterskie, tak by proboszcz i wikariusz albo wikariusze mogli wspólnymi siłami zapewnić wypełnianie obowiązków duszpasterskich w parafii, za którą są razem odpowiedzialni.

Kan.  549. 

Podczas nieobecności proboszcza, jeżeli biskup diecezjalny nie postanowił inaczej, zgodnie z przepisem kan. 533 § 3, i jeżeli nie został ustanowiony administrator parafialny, należy przestrzegać przepisów kan. 541 § 1; w takim przypadku wikariusz ma również wszystkie obowiązki proboszcza, z wyjątkiem obowiązku odprawiania Mszy świętej za lud.

Kan.  550. 

§ 1. Wikariusz parafialny jest obowiązany rezydować w parafii, a gdy został ustanowiony dla kilku parafii jednocześnie, w jednej z nich; ze słusznej przyczyny ordynariusz miejsca może jednak zezwolić, by zamieszkał gdzie indziej, zwłaszcza w domu wspólnym dla wielu prezbiterów, o ile nie ucierpi z tego powodu wykonywanie pasterskich zadań.

§ 2. Ordynariusz miejsca powinien zatroszczyć się o to, by proboszcz i wikariusze praktykowali wedle możności jakąś formę życia wspólnego w domu parafialnym.

§ 3. Odnośnie do urlopu, wikariusz ma takie samo prawo jak proboszcz.

Kan.  551. 

W odniesieniu do ofiar, jakie wierni składają wikariuszowi z okazji wykonywania pasterskiej posługi, należy przestrzegać przepisów kan. 531.

Kan.  552. 

Biskup diecezjalny albo administrator diecezjalny może ze słusznej przyczyny odwołać wikariusza parafialnego, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 682 § 2.

Rozdział  VII

DZIEKANI

Kan.  553. 

§ 1. Wikariusz okręgowy, zwany także dziekanem lub archiprezbiterem, lub jeszcze inaczej, jest kapłanem, który stoi na czele dekanatu.

§ 2. Jeżeli prawo partykularne nie stanowi inaczej, dziekana mianuje biskup diecezjalny po wysłuchaniu, zgodnie ze swoim roztropnym osądem, zdania kapłanów pełniących posługę w danym dekanacie.

Kan.  554. 

§ 1. Na urząd dziekana, który nie jest związany z urzędem proboszcza określonej parafii, biskup powinien wybrać kapłana, którego uzna za zdatnego, po rozważeniu okoliczności miejsca i czasu.

§ 2. Dziekana należy mianować na pewien czas, określony prawem partykularnym.

§ 3. Na skutek słusznej przyczyny, zgodnie ze swoim roztropnym osądem, biskup diecezjalny może swobodnie odwołać dziekana z urzędu.

Kan.  555. 

§ 1. Oprócz uprawnień legalnie udzielonych mu przez prawo partykularne, dziekan ma obowiązek i prawo:

1° promowania i koordynowania w ramach dekanatu wspólnej działalności duszpasterskiej;

2° czuwania nad tym, by duchowni jego okręgu prowadzili życie odpowiadające ich stanowi i starannie wypełniali swoje obowiązki;

3° czuwania nad tym, by święte czynności były sprawowane zgodnie z przepisami liturgicznymi, by czystość i piękno kościoła oraz sprzętu liturgicznego, zwłaszcza w sprawowaniu i przechowywaniu Najświętszego Sakramentu były starannie utrzymywane; żeby księgi parafialne były właściwie spisywane i należycie przechowywane, dobra kościelne prawidłowo zarządzane, a dom parafialny otoczony stosowną opieką.

§ 2. Dziekan w powierzonym sobie dekanacie:

1° ma zabiegać o to, by duchowni, zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego, uczestniczyli w określonym czasie w prelekcjach, sesjach teologicznych albo konferencjach, zgodnie z przepisem kan. 279 § 2;

2° powinien troszczyć się o dostarczenie pomocy duchowych prezbiterom swego okręgu; najbardziej zaś otaczać troską tych kapłanów, którzy znajdują się w trudniejszych okolicznościach życiowych lub przeżywają problemy.

§ 3. Dowiedziawszy się o poważnej chorobie proboszcza w swoim okręgu, dziekan powinien zatroszczyć się o to, by nie był on pozbawiony pomocy duchowej i materialnej, a w razie śmierci by został odprawiony godny pogrzeb; ma zadbać również o to, by w okolicznościach choroby lub śmierci proboszcza nie zostały zabrane albo nie zaginęły księgi, dokumenty, sprzęt liturgiczny oraz inne przedmioty należące do kościoła.

§ 4. Dziekan ma obowiązek wizytować parafie swojego okręgu w sposób określony przez biskupa diecezjalnego.

Rozdział  VIII

REKTORZY KOŚCIOŁÓW I KAPELANI

Art.  1

REKTORZY KOŚCIOŁA

Kan.  556. 

Przez rektorów kościołów rozumie się tutaj kapłanów, którym powierzono troskę o pewien kościół, który nie jest ani parafialny, ani kapitulny, ani złączony z domem wspólnoty zakonnej albo stowarzyszenia życia wspólnego, którzy sprawują w nim święte czynności.

Kan.  557. 

§ 1. Rektora kościoła mianuje swobodnie biskup diecezjalny, z zachowaniem prawa wyboru albo prezentacji, jeżeli to komuś zgodnie z prawem przysługuje; w takim przypadku do biskupa diecezjalnego należy zatwierdzenie lub ustanowienie rektora.

§ 2. Również wtedy, gdy kościół należy do instytutu kleryckiego na prawie papieskim, biskupowi diecezjalnemu przysługuje prawo ustanowienia rektora prezentowanego przez przełożonego.

§ 3. Rektorem kościoła złączonego z seminarium lub innym kolegium kierowanym przez duchownych jest rektor seminarium lub kolegium, chyba że biskup diecezjalny postanowił inaczej.

Kan.  558. 

Z zastrzeżeniem przepisu kan. 262, rektor w powierzonym sobie kościele nie może sprawować czynności parafialnych, o których mowa w kan. 530, n. 1-6, bez zgody albo - jeżeli sprawa tego wymaga - delegacji proboszcza.

Kan.  559. 

W powierzonym sobie kościele rektor może sprawować obrzędy liturgiczne, nawet uroczyste, z zachowaniem zgodnych z prawem przepisów fundacyjnych i jeżeli - zgodnie z osądem ordynariusza miejsca - nie będzie to w żaden sposób szkodziło posłudze parafialnej.

Kan.  560. 

Jeżeli ordynariusz miejsca uzna to za pożyteczne, może nakazać rektorowi, aby w powierzonym mu kościele sprawował dla wiernych określone święte czynności, nawet parafialne, jak również, by kościół był dostępny dla pewnych zespołów wiernych, w celu odprawiania w nim obrzędów liturgicznych.

Kan.  561. 

Bez zezwolenia rektora lub innego prawnego przełożonego nie wolno nikomu w kościele sprawować Eucharystii, udzielać sakramentów lub wykonywać innych świętych czynności; zezwolenie to albo jego odmowa muszą być udzielone zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  562. 

Rektor kościoła, pod władzą ordynariusza miejsca i z zachowaniem zgodnego z prawem statutu oraz praw nabytych, obowiązany jest czuwać, aby święte czynności były sprawowane w kościele godnie, z zachowaniem przepisów liturgicznych i kanonicznych, zobowiązania wiernie wypełniane, dobra starannie zarządzane, by sprzęt liturgiczny i budynki sakralne były restaurowane i ozdabiane, by nie działo się nic, co nie przystoi świętości miejsca oraz poszanowaniu domu Bożego.

Kan.  563. 

Ordynariusz miejsca może ze słusznej przyczyny, zgodnie z własnym osądem, odwołać rektora kościoła, chociażby był przez innych wybrany albo prezentowany, z zachowaniem przepisu kan. 682 § 2.

Art.  2

KAPELANI

Kan.  564. 

Kapelanem jest kapłan, któremu powierza się na stałe, przynajmniej w pewnym zakresie, opiekę duszpasterską nad jakąś wspólnotą albo specjalnym zespołem wiernych, wykonywaną zgodnie z postanowieniami prawa powszechnego lub partykularnego.

Kan.  565. 

Jeżeli w prawie nie zastrzega się czego innego albo komuś nie przysługują, zgodnie z prawem, specjalne uprawnienia, kapelana mianuje ordynariusz miejsca, do którego należy także ustanowienie prezentowanego albo zatwierdzenie wybranego kapłana.

Kan.  566. 

§ 1. Kapelan powinien być wyposażony we wszystkie upoważnienia, których wymaga właściwe sprawowanie opieki duszpasterskiej. Oprócz tego, co przyznaje kapelanowi prawo partykularne albo specjalna delegacja, posiada on na mocy urzędu upoważnienie do spowiadania wiernych powierzonych jego opiece, a także przepowiadania im słowa Bożego, udzielania Wiatyku i namaszczenia chorych oraz sakramentu bierzmowania tym, którzy znajdują się w niebezpieczeństwie śmierci.

§ 2. W szpitalach, więzieniach i podczas podróży morskiej kapelan ma ponadto upoważnienie, z którego może korzystać tylko w tych miejscach, do uwalniania od cenzur latae sententiae, ale niezarezerwowanych i niezadeklarowanych, z zachowaniem jednak w mocy przepisu kan. 976.

Kan.  567. 

§ 1. Ordynariuszowi miejsca nie wolno przystępować do mianowania kapelana domu laickiego instytutu zakonnego bez zasięgnięcia opinii przełożonego, który ma prawo zaproponować kapłana, po wysłuchaniu zdania wspólnoty.

§ 2. Do kapelana należy sprawowanie czynności liturgicznych albo kierowanie nimi; nie wolno mu jednak ingerować w wewnętrzny zarząd instytutu.

Kan.  568. 

W miarę możności należy powoływać kapelanów dla tych, którzy ze względu na warunki życia nie mogą korzystać ze zwyczajnej opieki proboszczów, a więc dla emigrantów, wygnańców, uchodźców, nomadów, osób odbywających podróż morską.

Kan.  569. 

Kapelani wojskowi rządzą się ustawami szczególnymi.

Kan.  570. 

Jeżeli z siedzibą jakiejś wspólnoty albo zespołu jest złączony kościół nieparafialny, kapelanem powinien być rektor tego kościoła, chyba inne rozwiązanie wynika z troski o wspólnotę albo kościół.

Kan.  571. 

W wykonywaniu swojego pasterskiego zadania kapelan ma zachowywać należną łączność z proboszczem.

Kan.  572. 

W kwestii odwołania kapelana należy stosować przepis kan. 563.

CZĘŚĆ  III

INSTYTUTY ŻYCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZENIA ŻYCIA APOSTOLSKIEGO

Sekcja  I

INSTYTUTY ŻYCIA KONSEKROWANEGO

TYTUŁ  I

PRZEPISY WSPÓLNE WSZYSTKIM INSTYTUTOM ŻYCIA KONSEKROWANEGO

Kan.  573. 

§ 1. Życie konsekrowane przez profesję rad ewangelicznych jest trwałą formą życia wiernych, w której pod działaniem Ducha Świętego naśladując dokładniej Chrystusa, oddają się oni całkowicie umiłowanemu nade wszystko Bogu, aby - poświęceni z nowego i szczególnego tytułu dla chwały Boga, budowania Kościoła i zbawienia świata - osiągnąć doskonałą miłość w służbie Królestwa Bożego i stając się w Kościele wyraźnym znakiem, zapowiadać niebieską chwałę.

§ 2. Tę właśnie formę życia w instytutach życia konsekrowanego, kanonicznie erygowanych przez właściwą władzę Kościoła, podejmują w sposób wolny ci wierni, którzy przez śluby albo inne święte więzy określone prawem własnym instytutów zobowiązują się do praktykowania ewangelicznych rad czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, a przez miłość, do której one prowadzą, jednoczą się w sposób szczególny z Kościołem i jego misterium.

Kan.  574. 

§ 1. Stan tych, którzy we wspomnianych instytutach praktykują rady ewangeliczne, należy do życia i świętości Kościoła, dlatego powinien być przez wszystkich w Kościele szanowany i popierany.

§ 2. Do tego stanu życia niektórzy wierni są specjalnie powoływani przez Boga, aby w życiu Kościoła korzystać ze szczególnego daru oraz wspierać Kościół w jego zbawczej misji, zgodnie z celem i duchem instytutu.

Kan.  575. 

Rady ewangeliczne oparte na nauce i przykładzie Chrystusa-Nauczyciela są darem Bożym, który Kościół otrzymał od Pana i z Jego łaski ustawicznie zachowuje.

Kan.  576. 

Do właściwej władzy kościelnej należy interpretacja rad ewangelicznych, regulowanie ich praktyki poprzez ustawy oraz ustanawianie stałych form takiego życia przez zatwierdzenie kanoniczne, jak również odpowiednia troska, aby instytuty wzrastały i rozwijały się zgodnie z duchem ich założycieli i zdrowych tradycji.

Kan.  577. 

Bardzo liczne są w Kościele instytuty życia konsekrowanego, które posiadają różne dary - według udzielonej im łaski - naśladując dokładnie Chrystusa, czy to modlącego się, czy głoszącego Królestwo Boże, czy dobrze czyniącego ludziom, czy też obcującego z nimi w świecie, zawsze jednak wypełniającego wolę Ojca.

Kan.  578. 

Wszyscy powinni wiernie zachowywać myśl i zamierzenia założycieli, zatwierdzone przez właściwą władzę kościelną, dotyczące natury, celu, ducha i charakteru instytutu, jak również zdrowe jego tradycje, co razem stanowi dziedzictwo tegoż instytutu.

Kan.  579. 

Biskupi diecezjalni mogą, każdy na własnym terytorium, ważnie erygować formalnym dekretem instytuty życia konsekrowanego, po uprzednim pisemnym zezwoleniu Stolicy Apostolskiej.

Kan.  580. 

Agregacja jednego instytutu życia konsekrowanego do drugiego jest zarezerwowana dla właściwej władzy instytutu agregującego, z zachowaniem zawsze kanonicznej autonomii instytutu agregowanego.

Kan.  581. 

Dzielenie instytutu na części, niezależnie od tego, jaką noszą nazwę, erygowanie nowych, łączenie już erygowanych lub dokonywanie zmian ich granic należą do właściwej władzy instytutu, zgodnie z postanowieniami konstytucji.

Kan.  582. 

Łączenia i unie instytutów życia konsekrowanego są zarezerwowane tylko dla Stolicy Apostolskiej; dla niej również jest zarezerwowane tworzenie konfederacji lub federacji.

Kan.  583. 

Zmiany w instytutach życia konsekrowanego dotyczące tych elementów, które zostały zatwierdzone przez Stolicę Apostolską, nie mogą być wprowadzane bez jej zezwolenia.

Kan.  584. 

Zniesienie instytutu należy do wyłącznej właściwości Stolicy Apostolskiej, dla której też jest zastrzeżona decyzja dotycząca dóbr doczesnych instytutu.

Kan.  585. 

Zniesienie części instytutu należy do właściwej władzy tegoż instytutu.

Kan.  586. 

§ 1. Uznaje się słuszną autonomię życia poszczególnych instytutów, zwłaszcza w zakresie zarządzania, tak iż posiadają w Kościele własną dyscyplinę oraz mogą zachowywać w sposób nienaruszony własne dziedzictwo, o którym mowa w kan. 578.

§ 2. Ordynariusze miejsca powinni tę autonomię zachowywać i jej strzec.

Kan.  589. 

§ 1. Aby jak najpilniej strzec własnego powołania i tożsamości poszczególnych instytutów, kodeks fundamentalny, czyli konstytucje każdego instytutu, oprócz tego, co nakazuje zachować kan. 578, powinien zawierać także podstawowe przepisy dotyczące zarządzania instytutem i dyscypliny jego członków, włączania członków do instytutu oraz ich formacji, jak również własnego przedmiotu świętych więzów.

§ 2. Kodeks ten jest zatwierdzany przez właściwą władzę kościelną i tylko za jej zgodą może być zmieniony.

§ 3. W kodeksie tym należy odpowiednio zharmonizować elementy duchowe i prawne; nie należy jednak mnożyć przepisów bez konieczności.

§ 4. Pozostałe przepisy wydane przez właściwe władze instytutu powinny być stosownie zebrane w innych kodeksach, które mogą być odpowiednio odnawiane i przystosowywane, wedle wymagań miejsca i czasu.

Kan.  588. 

§ 1. Stan życia konsekrowanego nie jest ze swej natury ani klerycki, ani laicki.

§ 2. Instytut nazywa się kleryckim wtedy, gdy z racji celu, czyli zamierzenia założyciela, lub na podstawie zgodnej z prawem tradycji, pozostaje pod zarządem duchownych, zakłada wykonywanie święceń i jako taki jest uznawany przez władzę kościelną.

§ 3. Instytut nazywa się natomiast laickim wtedy, gdy został jako taki uznany przez władzę kościelną, z racji swojej natury, charakteru i celu ma właściwe sobie zadanie, określone przez założyciela lub zgodną z prawem tradycję, niezakładające wykonywania święceń.

Kan.  589. 

Instytut życia konsekrowanego nazywa się instytutem na prawie papieskim, jeżeli został erygowany przez Stolicę Świętą albo został przez nią zatwierdzony formalnym dekretem; natomiast instytutem na prawie diecezjalnym nazywa się wtedy, gdy został erygowany przez biskupa diecezjalnego, a nie otrzymał od Stolicy Apostolskiej dekretu zatwierdzającego.

Kan.  590. 

§ 1. Instytuty życia konsekrowanego są w sposób specjalny poświęcone służbie Bogu i całemu Kościołowi, a z tej szczególnej racji podlegają najwyższej władzy kościelnej.

§ 2. Poszczególni członkowie obowiązani są okazywać uległość papieżowi jako swemu najwyższemu przełożonemu, również z racji świętych więzów posłuszeństwa.

Kan.  591. 

Dla zwiększenia dobra instytutów oraz w trosce o zaspokojenie potrzeb apostolatu, papież, na mocy swego prymatu obejmującego cały Kościół, może ze względu na wspólny pożytek wyjmować instytuty życia konsekrowanego spod rządów ordynariuszy miejsca i poddawać je tylko sobie lub innej władzy kościelnej.

Kan.  592. 

§ 1. W celu zacieśnienia wspólnoty instytutów ze Stolicą Apostolską każdy najwyższy przełożony jest obowiązany przesyłać jej -w sposób i w czasie przez nią określonym - krótkie sprawozdanie dotyczące stanu i życia instytutu.

§ 2. Przełożeni każdego instytutu powinni upowszechniać znajomość tych dokumentów Stolicy Świętej, które dotyczą powierzonych im członków instytutu, jak również czuwać nad tym, by były one przestrzegane.

Kan.  593. 

Przy utrzymaniu w mocy kan. 586, instytuty na prawie papieskim podlegają bezpośrednio i wyłącznie władzy Stolicy Apostolskiej w zakresie wewnętrznego zarządu i dyscypliny.

Kan.  594. 

Instytut na prawie diecezjalnym pozostaje, z zachowaniem w mocy kan. 586, pod szczególną opieką biskupa diecezjalnego.

Kan.  595. 

§ 1. Do biskupa głównej siedziby instytutu należy zatwierdzanie konstytucji i potwierdzanie zmian wprowadzanych w nich zgodnie z prawem, z wyjątkiem tego, w czym decyzję podjęła Stolica Apostolska; należy do niego również załatwianie ważniejszych spraw, dotyczących całego instytutu, a przekraczających kompetencje władzy wewnętrznej - jednak po zasięgnięciu opinii pozostałych biskupów diecezjalnych, gdy instytut obejmuje swym zasięgiem kilka diecezji.

§ 2. Biskup diecezjalny może w poszczególnych przypadkach dyspensować od przepisów konstytucji.

Kan.  596. 

§ 1. Przełożeni oraz kapituły instytutów w odniesieniu do ich członków mają władzę określoną prawem powszechnym i konstytucjami.

§ 2. Natomiast w zakonnych instytutach kleryckich na prawie papieskim mają ponadto kościelną władzę rządzenia, w zakresie zarówno zewnętrznym, jak i wewnętrznym.

§ 3. Do władzy, o której mowa w § 1, mają zastosowanie przepisy kan. 131, 133 i 137144.

Kan.  597. 

§ 1. Do instytutu życia konsekrowanego może być przyjęty każdy katolik, kierujący się właściwą intencją, posiadający przymioty wymagane prawem powszechnym i własnym instytutu, niezwiązany żadną przeszkodą.

§ 2. Nikt nie może być przyjęty bez odpowiedniego przygotowania.

Kan.  598. 

§ 1. Każdy instytut, mając na uwadze własny charakter i cele, powinien określić w swoich konstytucjach sposób realizowania rad ewangelicznych czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, zgodnie z własnym sposobem życia.

§ 2. Wszyscy członkowie instytutu powinni nie tylko wiernie i w pełni praktykować rady ewangeliczne, lecz także układać swoje życie zgodnie z prawem własnym instytutu i w ten sposób zdążać do osiągnięcia doskonałości własnego stanu.

Kan.  599. 

Ewangeliczna rada czystości podjęta ze względu na Królestwo niebieskie, będąca znakiem przyszłego świata i źródłem obfitszej płodności w niepodzielnym sercu, zawiera w sobie obowiązek doskonałej wstrzemięźliwości w celibacie.

Kan.  600. 

Ewangeliczna rada ubóstwa w celu naśladowania Chrystusa, który będąc bogaty stał się dla nas ubogim, prócz życia w rzeczywistości i w duchu ubogiego, prowadzonego pracowicie, w umiarze i dalekiego od ziemskich bogactw, niesie ze sobą zależność i ograniczenie w używaniu dóbr i rozporządzaniu nimi, zgodnie z własnym prawem poszczególnych instytutów.

Kan.  601. 

Ewangeliczna rada posłuszeństwa, podjęta w duchu wiary i miłości w celu naśladowania Chrystusa posłusznego aż do śmierci, zobowiązuje do podporządkowania własnej woli prawowitym przełożonym, zastępującym Boga, gdy wydają polecenia zgodnie z własnymi konstytucjami.

Kan.  602. 

Życie braterskie, właściwe każdemu instytutowi, przez które wszyscy jego członkowie jednoczą się w szczególną jakby rodzinę w Chrystusie, powinno być tak określone, aby stawało się dla wszystkich formą wzajemnego wsparcia w wypełnianiu własnego powołania. Przez braterską zaś wspólnotę, zaszczepioną i ugruntowaną w miłości, członkowie instytutu powinni stać się przykładem powszechnego pojednania w Chrystusie.

Kan.  603. 

§ 1. Oprócz instytutów życia konsekrowanego, Kościół uznaje życie

pustelnicze, czyli anachoretyczne, w którym wierni przez surowsze odsunięcie się od świata, milczenie w odosobnieniu, gorliwą modlitwę i pokutę poświęcają swoje życie na chwałę Boga i zbawienie świata.

§ 2. Prawnie uznaje się za pustelnika osobę poświęconą Bogu w życiu konsekrowanym, jeżeli poprzez ślub lub inne święte więzy zobowiązuje się publicznie wobec biskupa diecezjalnego do praktykowania trzech rad ewangelicznych i pod jego kierownictwem prowadzi właściwy tryb życia.

Kan.  604. 

§ 1. Do wspomnianych form życia konsekrowanego upodabnia się stan dziewic, które - wyrażając święty zamiar gruntowniejszego naśladowania Chrystusa - konsekrowane Bogu przez biskupa diecezjalnego zgodnie z zatwierdzonym obrzędem liturgicznym, zostają mistycznie zaślubione Chrystusowi, Synowi Bożemu, i oddają się na służbę Kościołowi.

§ 2. Dziewice mogą się zrzeszać dla wierniejszego wypełnienia swojego zamiaru oraz dla służby Kościołowi we wzajemnej pomocy, zgodnie z ich własnym stanem.

Kan.  605. 

Zatwierdzanie nowych form życia konsekrowanego jest zarezerwowane wyłącznie dla Stolicy Apostolskiej. Biskupi diecezjalni zaś powinni się starać rozeznawać nowe dary życia konsekrowanego, powierzane przez Ducha Świętego Kościołowi, i wspomagać ich promotorów, aby możliwie najlepiej wyrażali swoje zamierzenia i chronili je odpowiednimi statutami, korzystając zwłaszcza z przepisów ogólnych zawartych w tej części Kodeksu.

Kan.  606. 

To, co postanawia się o instytutach życia konsekrowanego oraz o ich członkach, odnosi się w jednakowym stopniu do obu płci, chyba że co innego wynika z kontekstu lub natury rzeczy.

TYTUŁ  II

INSTYTUTY ZAKONNE

Kan.  607. 

§ 1. Życie zakonne, jako konsekracja całej osoby, ukazuje w Kościele przedziwne zaślubiny ustanowione przez Boga, znak przyszłego wieku. W ten sposób zakonnik dokonuje całkowitego oddania się, jakby złożenia się Bogu w ofierze, wskutek czego całe jego istnienie staje się ustawiczną czcią Boga w miłości.

§ 2. Instytut zakonny jest społecznością, w której członkowie zgodnie z własnym prawem, składają śluby publiczne, wieczyste lub czasowe - odnawiane jednak po upływie tego czasu - oraz prowadzą braterskie życie we wspólnocie.

§ 3. Publiczne świadectwo, jakie zakonnicy powinni dawać Chrystusowi i Kościołowi, złączone jest z oddzieleniem się od świata, zgodnie z charakterem i celem każdego instytutu.

Rozdział  I

DOMY ZAKONNE, ICH ERYGOWANIE I ZNOSZENIE

Kan.  608. 

Wspólnota zakonna powinna mieszkać w domu ustanowionym zgodnie z prawem, pozostając pod władzą przełożonego wyznaczonego zgodnie z przepisami prawa; każdy dom powinien mieć przynajmniej kaplicę, w której należy sprawować i przechowywać Eucharystię, aby była rzeczywiście centrum wspólnoty.

Kan.  609. 

§ 1. Domy instytutu zakonnego są erygowane przez władzę właściwą zgodnie z konstytucjami, po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody biskupa diecezjalnego.

§ 2. Na erygowanie klasztoru mniszek wymagane jest ponadto zezwolenie Stolicy Apostolskiej.

Kan.  610. 

§ 1. Erygując dom, trzeba mieć na uwadze pożytek Kościoła oraz instytutu, jak również należy zapewnić to wszystko, co jest potrzebne do właściwego podjęcia przez jego członków życia zakonnego zgodnie z własnymi celami i duchem instytutu.

§ 2. Dom wolno erygować jedynie wtedy, gdy roztropnie przewiduje się, że będzie można odpowiednio zaradzić potrzebom zakonników.

Kan.  611. 

Zgoda biskupa diecezjalnego na erygowanie domu zakonnego danego instytutu zawiera w sobie prawo do:

1° prowadzenia życia zgodnie z charakterem i własnymi celami instytutu;

2° wykonywania zgodnie z przepisami prawa własnych dzieł instytutu, z uwzględnieniem warunków dołączonych do zgody;

3° posiadania kościoła, gdy chodzi o instytuty kleryckie, z zastrzeżeniem przepisu kan. 1215 § 3, oraz wykonywania świętych posług zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  612. 

Wymagana jest zgoda biskupa diecezjalnego na przeznaczenie domu zakonnego na dzieła apostolskie różne od tych, dla których został ustanowiony; nie jest ona jednak potrzebna, gdy chodzi o zmiany, które przy zachowaniu praw fundacyjnych odnoszą się tylko do wewnętrznego zarządu i dyscypliny.

Kan.  613. 

§ 1. Dom zakonny kanoników regularnych i mnichów, pozostający

pod zarządem i pieczą własnego przełożonego, jest domem niezależnym, chyba że konstytucje postanawiają inaczej.

§ 2. Przełożony domu niezależnego jest z mocy prawa przełożonym wyższym.

Kan.  614. 

Klasztory mniszek złączone z jakimś instytutem męskim zachowują własny sposób życia i zarząd, zgodnie z konstytucjami. Wzajemne prawa i obowiązki powinny być określone tak, by z połączenia wynikało dobro duchowe.

Kan.  615. 

Klasztor niezależny, który poza własnym przełożonym nie ma innego wyższego przełożonego ani nie jest złączony z jakimś instytutem zakonnym w ten sposób, że przełożony tego instytutu ma określoną przez konstytucje rzeczywistą władzę nad tym klasztorem, jest powierzony szczególnemu nadzorowi biskupa diecezjalnego, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  616. 

§ 1. Dom zakonny erygowany zgodnie z prawem może być zniesiony przez najwyższego przełożonego zgodnie z przepisami konstytucji, po zasięgnięciu opinii biskupa diecezjalnego. O majątku zniesionego domu powinno stanowić własne prawo instytutu, z zachowaniem jednak woli fundatorów lub ofiarodawców, jak również praw słusznie nabytych.

§ 2. Zniesienie jedynego domu jakiegoś instytutu należy do Stolicy Apostolskiej, dla której też rezerwuje się w tym wypadku decyzję dotyczącą majątku.

§ 3. Zniesienie domu niezależnego, o którym mowa w kan. 613, należy do kapituły generalnej, chyba że konstytucje postanawiają inaczej.

§ 4. Zniesienie niezależnego klasztoru mniszek należy do Stolicy Apostolskiej,

z zachowaniem, odnośnie do majątku, przepisów konstytucji.

Rozdział  II

ZARZĄD INSTYTUTÓW

Art.  1

PRZEŁOŻENI I RADY

Kan.  617. 

Przełożeni powinni wypełniać swoją funkcję i sprawować władzę zgodnie z postanowieniami prawa powszechnego oraz własnego.

Kan.  618. 

Władzę otrzymaną od Boga przez posługę Kościoła przełożeni powinni sprawować w duchu służby. Nastawieni więc na przyjmowanie woli Bożej w wykonywaniu swej posługi, mają kierować podwładnymi jako dziećmi Bożymi; pobudzając, z szacunkiem dla ludzkiej godności, ich dobrowolne posłuszeństwo, powinni chętnie ich wysłuchiwać i wspierać wspólną inicjatywę dla dobra instytutu i Kościoła, zawsze jednak z zachowaniem swojej władzy w zakresie podejmowania rozstrzygnięć i wydawania poleceń.

Kan.  619. 

Przełożeni powinni gorliwie wypełniać swój urząd i wraz z powierzonymi sobie zakonnikami starać się budować braterską wspólnotę w Chrystusie, w której szuka się i miłuje przede wszystkim Boga. Powinni więc karmić często swoich podwładnych słowem Bożym i prowadzić ich do sprawowania świętej liturgii. Mają być dla nich przykładem w pielęgnowaniu cnót oraz w respektowaniu przepisów i tradycji własnego instytutu; odpowiednio zaradzać ich potrzebom, gorliwie otaczać opieką i odwiedzać chorych, poskramiać niespokojnych, pocieszać małodusznych i mieć cierpliwość dla wszystkich.

Kan.  620. 

Przełożonymi wyższymi są ci, którzy kierują całym instytutem lub jego prowincją bądź inną zrównaną z nią częścią lub domem niezależnym, a także ich wikariusze. Wliczają się do nich opat prymas oraz przełożony kongregacji monastycznej, którzy jednak nie mają całej władzy, jaką prawo powszechne przyznaje przełożonym wyższym.

Kan.  621. 

Zespół wielu domów, który pod kierownictwem jednego przełożonego stanowi najwyższą jednostkę podziału danego instytutu, erygowany kanonicznie przez uprawnioną władzę, nazywa się prowincją.

Kan.  622. 

Najwyższy przełożony otrzymuje władzę - którą powinien sprawować zgodnie z przepisami własnego prawa - nad wszystkimi prowincjami instytutu, domami i członkami instytutu; pozostali przełożeni mają władzę w ramach swojego zadania.

Kan.  623. 

Do ważnego mianowania albo wybierania członków instytutu na funkcję przełożonego wymaga się upływu odpowiedniego czasu od złożenia przez nich profesji wieczystej lub definitywnej, określonego prawem własnym, a w stosunku do przełożonych wyższych - określonego w konstytucjach.

Kan.  624. 

§ 1. Przełożeni powinni być ustanawiani na określony i odpowiedni czas, zgodnie z naturą i potrzebami instytutu, chyba że w odniesieniu do najwyższego przełożonego lub przełożonych domu niezależnego konstytucje postanawiają inaczej.

§ 2. Prawo własne powinno zawierać odpowiednie przepisy zapobiegające temu, by przełożeni ustanawiani na określony czas nie pozostawali na urzędach związanych z rządzeniem zbyt długo bez przerwy.

§ 3. Mogą być jednak odwołani z urzędu podczas trwania kadencji lub przeniesieni na inny urząd z powodów określonych we własnym prawie.

Kan.  625. 

§ 1. Najwyższy przełożony powinien być ustanawiany przez kanoniczny wybór, zgodnie z postanowieniami konstytucji.

§ 2. Wyborom przełożonego klasztoru niezależnego, o którym mowa w kan. 615, oraz najwyższego przełożonego instytutu na prawie diecezjalnym przewodniczy biskup głównej siedziby instytutu.

§ 3. Pozostali przełożeni powinni być ustanawiani zgodnie z przepisami konstytucji, jednakże w ten sposób, że - gdy są wybierani - wymagają zatwierdzenia ze strony właściwego przełożonego wyższego; jeżeli zaś są przez przełożonego mianowani, nominację powinna poprzedzać odpowiednia konsultacja.

Kan: 626 - Przełożeni w nadawaniu urzędów i członkowie instytutu w dokonywaniu wyborów powinni przestrzegać przepisów prawa powszechnego oraz własnego prawa, a także powstrzymywać się od jakichkolwiek nadużyć oraz względów osobistych, mając zaś przed oczyma tylko Boga i dobro instytutu, powinni mianować albo wybierać tych, których wobec Pana uznają za rzeczywiście godnych i zdatnych. Ponadto mają się wystrzegać zabiegania o głosy w wyborach, bezpośrednio lub pośrednio, dla siebie lub dla innych.

Kan.  627. 

§ 1. Przełożeni powinni mieć własną radę, ustanowioną zgodnie z postanowieniami konstytucji, i korzystać z jej pomocy w wykonywaniu swojego zadania.

§ 2. W sytuacjach innych niż przewidziane w prawie powszechnym, własne prawo powinno określić przypadki, w których do ważnego działania wymagana jest zgoda lub rada, w myśl postanowienia kan. 127.

Kan.  628. 

§ 1. Przełożeni, którzy na podstawie własnego prawa instytutu zostali powołani do tego zadania, powinni w określonym czasie wizytować domy i zakonników sobie powierzonych zgodnie z przepisami wspomnianego prawa własnego.

§ 2. Biskup diecezjalny ma prawo i obowiązek wizytować, także w zakresie dyscypliny zakonnej:

1° klasztory niezależne, o których mowa w kan. 615;

2° poszczególne domy instytutu na prawie diecezjalnym, położone na jego terytorium.

§ 3. Zakonnicy powinni z zaufaniem odnosić się do wizytatora, a gdy zgodnie z prawem o coś pyta, mają obowiązek odpowiadać zgodnie z prawdą, w miłości; nikomu zaś nie wolno w jakikolwiek sposób odwodzić zakonników od wypełniania tego obowiązku albo w inny sposób przeszkadzać w osiągnięciu celu wizytacji.

Kan.  629. 

Przełożeni powinni przebywać w swoich domach i nie opuszczać ich, poza wypadkami przewidzianymi we własnym prawie.

Kan.  630. 

§ 1. Przełożeni powinni uznawać wolność zakonników należną im w zakresie korzystania z sakramentu pokuty i kierownictwa duchowego, z zachowaniem wszakże dyscypliny instytutu.

§ 2. Zgodnie z przepisami własnego prawa, przełożeni mają troszczyć się o to, by zakonnicy mieli do dyspozycji odpowiednich spowiedników, u których mogliby się często spowiadać.

§ 3. W klasztorach mniszek, w domach formacji oraz w liczniejszych wspólnotach laickich powinni być spowiednicy zwyczajni, zatwierdzeni przez ordynariusza miejsca, po konsultacji ze wspólnotą, bez obowiązku jednak zwracania się do nich.

§ 4. Przełożonym nie wolno spowiadać swoich podwładnych, chyba że sami z własnej woli o to proszą.

§ 5. Zakonnicy powinni z zaufaniem przychodzić do swoich przełożonych, mogą też przed nimi w sposób wolny i z własnej inicjatywy otwierać swoje wnętrze. Natomiast zabrania się przełożonym nakłaniać ich w jakikolwiek sposób do otwierania przed nimi sumienia.

Art.  2

KAPITUŁY

Kan.  631. 

§ 1. Kapituła generalna, która zgodnie z konstytucjami sprawuje najwyższą władzę w instytucie, powinna być ukształtowana tak, by reprezentując cały instytut, stała się prawdziwym znakiem jego jedności w miłości. Należy do niej przede wszystkim strzeżenie dziedzictwa instytutu, o którym mowa w kan. 578, popieranie zgodnej z nim i przystosowanej do współczesności odnowy, dokonywanie wyboru najwyższego przełożonego, załatwianie ważniejszych spraw oraz wydawanie przepisów, których wszyscy powinni przestrzegać.

§ 2. Skład kapituły i zakres jej władzy mają być określone w konstytucjach; własne prawo powinno dokładniej określić porządek odbywania kapituły, zwłaszcza w odniesieniu do wyborów i sposobu załatwiania spraw.

§ 3. Zgodnie z przepisami określonymi we własnym prawie, nie tylko prowincje i wspólnoty lokalne, lecz także każdy zakonnik może w sposób wolny przesłać do kapituły generalnej swoje życzenia i sugestie.

Kan.  632. 

Własne prawo powinno dokładnie określić to, co dotyczy innych kapituł instytutu oraz innych podobnych zebrań, a mianowicie ich naturę, władzę, skład osobowy, zasady proceduralne i czas ich odbywania.

Kan.  633. 

§ 1. Organy partycypacji lub organy konsultacyjne mają wiernie wypełniać powierzone sobie zadanie, zgodnie z przepisami prawa powszechnego i własnego, oraz wyrażać w sposób właściwy dla każdego z nich troskę i współudział wszystkich członków w staraniach o wspólne dobro całego instytutu lub wspólnoty.

§ 2. W organizowaniu i stosowaniu tych narzędzi partycypacji i konsultacji należy zachować mądre rozeznanie, a sposób ich działania powinien być zgodny z charakterem i celem instytutu.

Art.  3

DOBRA DOCZESNE I ICH ZARZĄD

Kan.  634. 

§ 1. Instytuty, prowincje i domy zakonne, jako osoby prawne na mocy samego prawa, zdolne są do nabywania, posiadania i alienowania dóbr doczesnych oraz zarządzania nimi, chyba że konstytucje tę zdolność wykluczają lub ograniczają.

§ 2. Powinny jednak unikać wszelkiego luksusu, nadmiernego zysku i gromadzenia dóbr.

Kan.  635. 

§ 1. Dobra doczesne instytutów zakonnych jako dobra kościelne rządzą się przepisami Księgi V Dobra doczesne Kościoła, chyba że wyraźnie zastrzeżono inaczej.

§ 2. Każdy jednak instytut powinien ustanowić odpowiednie przepisy dotyczące używania i zarządu dóbr, dzięki którym ubóstwo właściwe instytutowi będzie wspierane, chronione i wyrażane.

Kan.  636. 

§ 1. W każdym instytucie, a także prowincji kierowanej przez przełożonego wyższego, powinien być ekonom, odrębny od przełożonego wyższego i ustanowiony zgodnie z własnym prawem, który ma zarządzać dobrami pod kierownictwem odnośnego przełożonego. Również we wspólnotach lokalnych należy wedle możności ustanowić ekonoma, odrębnego od miejscowego przełożonego.

§ 2. W czasie oraz w sposób określony we własnym prawie ekonomowie i inni zarządcy mają obowiązek przedkładać właściwej władzy sprawozdanie finansowe ze sprawowanego zarządu.

Kan.  637. 

Klasztory niezależne, o których mowa w kan. 615, powinny raz w roku składać sprawozdanie finansowe z zarządu ordynariuszowi miejsca; ponadto ordynariuszowi miejsca przysługuje prawo wglądu w sprawy gospodarcze domu zakonnego na prawie diecezjalnym.

Kan.  638. 

§ 1. Własne prawo w ramach prawa powszechnego powinno określić czynności, które przekraczają cel i sposób zwyczajnego zarządzania, oraz ustalić to wszystko, co jest konieczne do ważnego podjęcia czynności nadzwyczajnego zarządu.

§ 2. Wydatki i czynności prawne zwyczajnego zarządu oprócz przełożonych ważnie podejmują, w ramach powierzonego im zadania, także pełniący urzędy, których własne prawo do tego celu wyznacza.

§ 3. Do ważności alienacji i każdej innej czynności, wskutek której stan majątkowy osoby prawnej może doznać uszczerbku, wymagane jest pisemne zezwolenie właściwego przełożonego, wydane za zgodą jego rady. Jeżeli natomiast chodziłoby o czynność, której wartość przekracza kwotę określoną dla danego regionu przez Stolicę Apostolską, albo o dobra ofiarowane Kościołowi na mocy ślubu, albo o rzeczy drogocenne pod względem artystycznym lub historycznym, wymagane jest ponadto zezwolenie Stolicy Świętej.

§ 4. Dla klasztorów niezależnych, o których mowa w kan. 615, oraz dla instytutów na prawie diecezjalnym, konieczna jest ponadto pisemna zgoda ordynariusza miejsca.

Kan.  639. 

§ 1. Jeżeli osoba prawna zaciągnęła długi i zobowiązania, nawet za zezwoleniem przełożonych, sama powinna za nie odpowiadać.

§ 2. Jeżeli zaciągnął je członek instytutu za zezwoleniem przełożonego w stosunku do swoich dóbr, powinien odpowiadać sam, jeżeli zaś na polecenie przełożonego prowadził sprawę instytutu, powinien odpowiadać instytut.

§ 3. Jeżeli zaciągnął je zakonnik bez żadnego zezwolenia przełożonych, powinien odpowiadać sam, a nie osoba prawna.

§ 4. Zawsze jednak można wytoczyć powództwo przeciw temu, kto odniósł jakąś korzyść z zawartej umowy.

§ 5. Przełożeni zakonni nie powinni zezwalać na zaciąganie długów, jeżeli nie jest pewne, że ze zwyczajnych dochodów można spłacić należne odsetki oraz w niezbyt długim czasie, stopniowo spłacając zadłużenie, zwrócić kwotę główną.

Kan.  640. 

Uwzględniając miejscową sytuację, instytuty powinny zabiegać o dawanie świadectwa, niejako zbiorowego, miłości i ubóstwa oraz powinny stosownie do możliwości przeznaczać część własnych dóbr na potrzeby Kościoła, jak również na utrzymanie ubogich.

Rozdział  III

PRZYJMOWANIE KANDYDATÓW I FORMACJA ZAKONNIKÓW

Art.  1

PRZYJĘCIE DO NOWICJATU

Kan.  641. 

Prawo przyjmowania kandydatów do nowicjatu należy do przełożonych wyższych zgodnie z własnym prawem.

Kan.  642. 

Przełożeni, kierując się uważną troską, powinni przyjmować tylko tych, którzy - oprócz wymaganego wieku - cieszą się dobrym zdrowiem, mają odpowiedni charakter i przymioty świadczące o wystarczającej dojrzałości, konieczne do podjęcia życia właściwego danemu instytutowi; zdrowie, charakter i dojrzałość należy w razie potrzeby zweryfikować również przy pomocy biegłych, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 220.

Kan.  643. 

§ 1. Nieważnie jest przyjęty do nowicjatu:

1° ten, kto nie ukończył jeszcze siedemnastego roku życia;

2° małżonek w czasie trwania małżeństwa;

3° ten, kto jest aktualnie związany świętym węzłem z instytutem życia konsekrowanego lub jest włączony do stowarzyszenia życia apostolskiego, z zastrzeżeniem przepisu kan. 684;

4° ten, kto wstępuje do instytutu pod wpływem przemocy, ciężkiej bojaźni albo podstępu lub kto został przyjęty przez przełożonego działającego pod takim samym wpływem;

5° ten, kto zataił swoje włączenie do jakiegoś instytutu życia konsekrowanego albo stowarzyszenia życia apostolskiego.

§ 2. Własne prawo może ustanowić inne przeszkody - nawet do ważności przyjęcia - lub dołączyć warunki.

Kan.  644. 

Przełożonym nie wolno przyjmować do nowicjatu duchownych diecezjalnych bez porozumienia się z własnym ich ordynariuszem, jak również osób obciążonych długiem, którego nie są w stanie spłacić.

Kan.  645. 

§ 1. Przed przyjęciem do nowicjatu kandydaci powinni przedstawić

świadectwo chrztu i bierzmowania oraz stanu wolnego.

§ 2. Gdy chodzi o dopuszczenie duchownych albo tych, którzy byli już przyjęci do innego instytutu życia konsekrowanego, do stowarzyszenia życia apostolskiego lub do seminarium, wymagana jest ponadto opinia, odpowiednio, ordynariusza miejsca lub przełożonego wyższego instytutu lub stowarzyszenia, lub rektora seminarium.

§ 3. W myśl własnego prawa można się domagać jeszcze innych świadectw

stwierdzających wymaganą zdatność kandydatów i brak przeszkód.

§ 4. Przełożeni, jeżeli wyda się im to konieczne, mogą prosić o jeszcze inne informacje, również z zachowaniem tajemnicy.

Art.  2

NOWICJAT I KSZTAŁCENIE NOWICJUSZY

Kan.  646. 

Nowicjat, którym rozpoczyna się życie w instytucie, zmierza ku temu, by nowicjusze dokładniej rozpoznali Boże powołanie i to odpowiadające temu właśnie instytutowi, by doświadczyli sposobu życia instytutu, przepoili umysł i serce jego duchem, a także by można było potwierdzić ich zamiar i zdatność.

Kan.  647. 

§ 1. Erygowanie, przeniesienie i zniesienie domu nowicjatu mają być dokonane dekretem najwyższego przełożonego instytutu, wydanym na piśmie za zgodą jego rady.

§ 2. Do ważności nowicjatu wymaga się, by był odbywany w domu prawnie do tego przeznaczonym. W poszczególnych przypadkach i na zasadzie wyjątku, najwyższy przełożony za zgodą swojej rady może zezwolić, aby kandydat odbywał nowicjat w innym domu instytutu, pod kierownictwem doświadczonego zakonnika, który zastępuje mistrza nowicjuszy.

§ 3. Przełożony wyższy może zezwolić, aby zespół nowicjuszy w pewnych okresach przebywał w innym, przezeń wyznaczonym, domu instytutu.

Kan.  648. 

§ 1. Nowicjat do ważności powinien trwać dwanaście miesięcy spędzonych w samej wspólnocie nowicjatu, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 647 § 3.

§ 2. Do wypełnienia formacji nowicjuszy, oprócz czasu, o którym mowa w § 1, konstytucje mogą przewidzieć okres praktyki apostolskiej - lub kilka takich okresów - podejmowanej poza wspólnotą nowicjatu.

§ 3. Nowicjat nie może trwać dłużej niż dwa lata.

Kan.  649. 

§ 1. Z zastrzeżeniem przepisów kan. 647 § 3 i kan. 648 § 2, nieobecność w domu nowicjatu przekraczająca trzy miesiące, czy to liczone w sposób ciągły, czy z przerwami, powoduje nieważność nowicjatu. Nieobecność przekraczającą piętnaście dni należy uzupełnić.

§ 2. Za pozwoleniem właściwego przełożonego wyższego pierwsza profesja może być antycypowana, ale nie więcej niż piętnaście dni.

Kan.  650. 

§ 1. Cel nowicjatu wymaga, aby nowicjusze byli formowani

pod kierownictwem mistrza, zgodnie z programem formacji określonym własnym prawem.

§ 2. Kierowanie nowicjuszami jest zastrzeżone tylko dla mistrza, pod zwierzchnictwem przełożonych wyższych.

Kan.  651. 

§ 1. Mistrzem nowicjuszy powinien być członek instytutu, który złożył już śluby wieczyste i został wyznaczony zgodnie z prawem.

§ 2. Mistrzowi w razie potrzeby można przydzielić pomocników, którzy podlegają mu w zakresie kierowania nowicjatem i realizowania programu formacji.

§ 3. Formację nowicjuszy należy powierzać członkom starannie do tego przygotowanym, którzy nie są związani innymi obowiązkami i mogą owocnie, w sposób stały wypełniać swoje zadanie.

Kan.  652. 

§ 1. Zadaniem mistrza oraz jego współpracowników jest rozeznanie

i potwierdzenie powołania nowicjuszy, a także stopniowe formowanie ich do prowadzenia życia w doskonałości, w sposób właściwy instytutowi.

§ 2. Nowicjusze powinni zostać nauczeni praktykowania cnót ludzkich

i chrześcijańskich; przez modlitwę i samozaparcie mają być wprowadzani na drogę pełniejszej doskonałości; należy ich wdrażać w kontemplowanie misterium zbawienia, w lekturę i rozważanie Pisma świętego; przygotowywać do kultu Bożego sprawowanego w świętej liturgii; nauczyć sposobu prowadzenia życia konsekrowanego Bogu i ludziom w Chrystusie przez praktykowanie rad ewangelicznych; mają być zaznajamiani z charakterem i duchem, celem i karnością, historią i życiem własnego instytutu, jak również przepajani miłością do Kościoła i jego pasterzy.

§ 3. Świadomi własnej odpowiedzialności, nowicjusze mają tak współdziałać czynnie ze swoim mistrzem, aby wiernie odpowiedzieć łasce powołania.

§ 4. Członkowie instytutu powinni zadbać o to, by ze swej strony współpracować w dziele formacji nowicjuszy przez przykład życia i modlitwę.

§ 5. Okres nowicjatu, o którym mowa w kan. 648 § 1, ma być przeznaczony ściśle na dzieło formacji i dlatego nowicjuszom nie wolno podejmować studiów albo innych zajęć, które tej formacji bezpośrednio nie służą.

Kan.  653. 

§ 1. Nowicjusz może swobodnie opuścić instytut; również właściwa władza instytutu może go wydalić.

§ 2. Jeżeli po odbyciu nowicjatu uznano nowicjusza za zdatnego, należy go dopuścić do profesji czasowej, w przeciwnym razie powinien być wydalony; jeżeli zaś co do jego zdatności istnieje wątpliwość, przełożony wyższy może przedłużyć okres próby, zgodnie z własnym prawem, nigdy jednak ponad sześć miesięcy.

Art.  3

PROFESJA ZAKONNA

Kan.  654. 

Przez profesję zakonną członkowie zobowiązują się publicznym ślubem do zachowania trzech rad ewangelicznych, zostają konsekrowani przez posługę Kościoła Bogu i włączeni do instytutu z prawami i obowiązkami określonymi w prawie.

Kan.  655. 

Profesja czasowa powinna być składana na okres przewidziany we własnym prawie, nie krótszy niż trzy lata i nie dłuższy niż sześć lat.

Kan.  656. 

Do ważności profesji czasowej wymaga się, aby:

1° ten, kto zamierza ją złożyć, ukończył przynajmniej osiemnasty rok życia;

2° nowicjat został odbyty ważnie;

3° nastąpiło dopuszczenie, dokonane zgodnie z prawem w sposób wolny przez właściwego przełożonego, po wysłuchaniu zdania swojej rady;

4° była ona wyraźna i została złożona bez przemocy, ciężkiej bojaźni albo podstępu;

5° została przyjęta przez właściwego przełożonego, osobiście lub za pośrednictwem kogoś innego.

Kan.  657. 

§ 1. Po upływie czasu, na jaki profesja została złożona, zakonnik, który sam o to prosi i jest uznany za zdatnego, powinien być dopuszczony do ponowienia profesji lub do złożenia profesji wieczystej; w przeciwnym razie powinien odejść z instytutu.

§ 2. Jeżeli zaś wydaje się to wskazane, właściwy przełożony może zgodnie z własnym prawem przedłużyć okres profesji czasowej, tak jednak, by cały czas, w którym zakonnik jest związany ślubami czasowymi, nie przekroczył dziewięciu lat.

§ 3. Profesję wieczystą można ze słusznej przyczyny antycypować, jednak nie więcej niż trzy miesiące.

Kan.  658. 

Oprócz warunków określonych w kan. 656, n. 3, 4 i 5, i innych dodanych przez własne prawo, do ważności profesji wieczystej wymaga się:

1° ukończenia przynajmniej dwudziestego pierwszego roku życia;

2° uprzedniej profesji czasowej, przynajmniej przez trzy lata, z zastrzeżeniem przepisu kan. 657 § 3.

Art.  4

KSZTAŁCENIE ZAKONNIKÓW

Kan.  659. 

W poszczególnych instytutach ma być realizowana formacja wszystkich zakonników po pierwszej profesji, mająca na celu ich coraz pełniejsze życie w sposób właściwy danemu instytutowi oraz coraz doskonalszą realizację jego misji.

§ 2. Dlatego własne prawo powinno określić program i czas trwania tej formacji, uwzględniając potrzeby Kościoła oraz uwarunkowania osobowe i czasowe, zgodnie z celem i charakterem instytutu.

§ 3. Formacja zakonników przygotowujących się do przyjęcia święceń jest regulowana prawem powszechnym i własnym programem studiów instytutu.

Kan.  660. 

Formacja ma być systematyczna, przystosowana do zdolności zakonników, duchowa i apostolska, naukowa i zarazem praktyczna, uwieńczona także, jeżeli to jest wskazane, uzyskaniem odpowiednich tytułów, tak kościelnych, jak i świeckich.

§ 2. Podczas tej formacji zakonnikom nie należy powierzać funkcji i zadań, które by ją utrudniały.

Kan.  661. 

Zakonnicy przez całe życie powinni gorliwie kontynuować swoją formację duchową, naukową i praktyczną, natomiast przełożeni powinni zapewnić im potrzebne do tego środki i czas.

Rozdział  IV

OBOWIĄZKI I PRAWA INSTYTUTÓW ORAZ ICH CZŁONKÓW

Kan.  662. 

Za najwyższą regułę swego życia zakonnicy powinni uważać naśladowanie Chrystusa ukazane w Ewangelii i wyrażone w konstytucjach własnego instytutu.

Kan.  663. 

§ 1. Pierwszym i podstawowym obowiązkiem wszystkich zakonników powinna być kontemplacja rzeczy Bożych oraz ustawiczne zjednoczenie z Bogiem w modlitwie.

§ 2. Zakonnicy powinni wedle możności codziennie uczestniczyć w Ofierze eucharystycznej, przyjmować Najświętsze Ciało Chrystusa i adorować Pana obecnego w Sakramencie.

§ 3. Powinni oddawać się lekturze Pisma świętego i rozmyślaniu, zgodnie z przepisami własnego prawa sprawować godnie liturgię godzin, z zachowaniem w odniesieniu do duchownych obowiązku, o którym mowa w kan. 276 § 2, 3°, jak również praktykować inne pobożne ćwiczenia.

§ 4. Powinni - również przez modlitwę różańcową - darzyć szczególnym nabożeństwem Dziewicę, Bożą Rodzicielkę, która jest wzorem i oparciem dla każdego rodzaju życia konsekrowanego.

§ 5. Powinni wiernie odprawiać coroczne rekolekcje.

Kan.  664. 

Zakonnicy mają często zwracać swoją myśl ku Bogu, codziennie dokonywać rachunku sumienia i często przystępować do sakramentu pokuty.

Kan.  665. 

§ 1. Zakonnicy powinni mieszkać we własnym domu zakonnym, prowadząc życie wspólne, i nie opuszczać go bez zezwolenia swego przełożonego. Jeżeli chodzi o dłuższą nieobecność w domu, to przełożony wyższy, działając za zgodą swojej rady, może ze słusznej przyczyny zezwolić zakonnikowi na przebywanie poza domem instytutu, jednak nie dłużej niż przez rok, chyba że powodem są względy zdrowotne, odbywanie studiów albo wykonywanie apostolatu w imieniu instytutu.

§ 2. Zakonnik, który bezprawnie przebywa poza domem zakonnym z zamiarem uwolnienia się spod władzy przełożonych, powinien być przez nich pilnie odszukany oraz wspomagany, aby powrócił i wytrwał w swoim powołaniu.

Kan.  666. 

W korzystaniu z środków społecznego przekazu należy zachować konieczne rozeznanie oraz unikać tego, co przynosi szkodę własnemu powołaniu i stanowi zagrożenie dla czystości osoby konsekrowanej.

Kan.  667. 

§ 1. We wszystkich domach zakonnych należy zachować klauzurę

przystosowaną do charakteru i misji instytutu, zgodnie z postanowieniami własnego prawa, tak by zawsze jakaś część domu była zarezerwowana tylko dla zakonników.

§ 2. Ściślejsza klauzura powinna być zachowywana w klasztorach nastawionych na życie kontemplacyjne.

§ 3. Klasztory mniszek, które są całkowicie nastawione na życie kontemplacyjne, powinny zachowywać klauzurę papieską, czyli zgodną z przepisami wydanymi przez Stolicę Apostolską. Pozostałe klasztory mniszek - klauzurę przystosowaną do charakteru ich własnego klasztoru i określoną w konstytucjach.

§ 4. Biskup diecezjalny ma prawo wchodzić - ze słusznej przyczyny - do klauzury klasztorów mniszek na terenie swojej diecezji, może też z ważnego powodu i za zgodą przełożonej zezwolić innym na dostęp do klauzury, jak również pozwolić mniszkom na wyjście z niej, na czas rzeczywiście konieczny.

Kan.  668. 

§ 1. Zakonnicy przed pierwszą profesją powinni przekazać, komu zechcą, zarządzanie swoimi dobrami oraz - jeżeli konstytucje nie postanawiają inaczej - w sposób wolny zadysponować ich używaniem i użytkowaniem. Najpóźniej zaś przed złożeniem profesji wieczystej mają sporządzić testament, ważny również wobec prawa państwowego.

§ 2. Na zmianę tych dyspozycji ze słusznej przyczyny, jak również na dokonanie jakiejkolwiek czynności dotyczącej dóbr materialnych, potrzebują zezwolenia właściwego przełożonego, zgodnie z przepisami własnego prawa.

§ 3. Cokolwiek zakonnik nabywa własnym staraniem lub ze względu na instytut, nabywa to dla instytutu. Wszystko, co otrzymuje z tytułu emerytury lub renty, zapomogi lub ubezpieczenia, staje się własnością instytutu, chyba że własne prawo stanowi inaczej.

§ 4. Kto ze względu na charakter swego instytutu ma całkowicie zrzec się swoich dóbr, powinien dokonać tego zrzeczenia w formie ważnej także w miarę możności wobec prawa państwowego, przed profesją wieczystą, przy czym zrzeczenie powinno być ważne od dnia złożenia profesji. To samo powinien uczynić profes po ślubach wieczystych, który zgodnie z przepisami własnego prawa chciałby, za zezwoleniem najwyższego przełożonego, zrzec się w części lub w całości własnych dóbr.

§ 5. Profes, który ze względu na naturę swego instytutu zrzekł się całkowicie swoich dóbr, traci zdolność nabywania i posiadania, stąd nieważnie dokonuje czynności przeciwnych ślubowi ubóstwa. To jednak, co przypadłoby mu w udziale po dokonaniu zrzeczenia, przechodzi na instytut zgodnie z własnym prawem.

Kan.  669. 

§ 1. Zakonnicy powinni nosić strój instytutu, wykonany zgodnie z przepisami własnego prawa, na znak swojej konsekracji i jako świadectwo ubóstwa.

§ 2. Zakonnicy będący duchownymi w instytucie, który nie ma własnego stroju, powinni nosić strój duchowny zgodnie z postanowieniem kan. 284.

Kan.  670. 

Instytut obowiązany jest zapewnić swoim członkom wszystko, co zgodnie z postanowieniami konstytucji konieczne jest do osiągnięcia celu ich powołania.

Kan.  671. 

Zakonnikowi nie wolno przyjmować zajęć i obowiązków poza własnym instytutem bez zezwolenia uprawnionego przełożonego.

Kan.  672. 

Zakonnicy są związani przepisami kan. 277, 285, 286, 287 i 289, a zakonnicy będący duchownymi - ponadto przepisami kan. 279 § 2; w instytutach laickich na prawie papieskim zezwolenie, o którym mowa w kan. 285 § 4, może być udzielone przez własnego przełożonego wyższego.

Rozdział  V

APOSTOLSTWO INSTYTUTÓW

Kan.  673. 

Apostolstwo wszystkich zakonników polega przede wszystkim

na świadectwie ich życia konsekrowanego, które powinni ożywiać modlitwą i pokutą.

Kan.  674. 

Instytuty nastawione całkowicie na kontemplację otrzymują zawsze znakomity udział w mistycznym ciele Chrystusa; składają bowiem Bogu doskonałą ofiarę chwały, Ludowi Bożemu dodają blasku przez obfite owoce świętości i pobudzają go przykładem oraz przyczyniają się do jego wzrostu dzięki tajemniczej płodności apostolskiej. Z tej to racji, choćby nawet nagliła konieczność czynnego apostolstwa, członkowie tych instytutów nie mogą być odwoływani do niesienia pomocy w wykonywaniu różnych posług pasterskich.

Kan.  675. 

§ 1. W instytutach oddanych dziełom apostolskim, działalność apostolska należy do samej ich natury. Dlatego całe życie ich członków powinno być przepojone duchem apostolskim, cała zaś działalność apostolska ma być nacechowana duchem zakonnym.

§ 2. Działalność apostolska powinna wypływać zawsze z wewnętrznego

zjednoczenia Bogiem, ugruntowywać je i pogłębiać.

§ 3. Działalność apostolska, wykonywana w imieniu i z polecenia Kościoła, powinna być prowadzona w jego wspólnocie.

Kan.  676. 

Instytuty laickie, zarówno męskie, jak i żeńskie, przez duchowe i materialne dzieła miłosierdzia uczestniczą w pasterskim zadaniu Kościoła i świadczą ludziom różnorodne usługi; z tej racji powinny pozostawać wierne łasce swego powołania.

Kan.  677. 

§ 1. Przełożeni i członkowie powinni podtrzymywać wiernie misję i dzieła własne instytutu; uwzględniając jednak potrzeby miejsca i czasu, powinni przystosowywać je roztropnie, przy użyciu także nowych i odpowiednich środków.

§ 2. Te zaś instytuty, z którymi są złączone stowarzyszenia wiernych, powinny je wspomagać specjalną troską, aby były przepojone autentycznym duchem swojej rodziny.

Kan.  678. 

§ 1. W sprawach, które dotyczą duszpasterstwa, publicznego wykonywania kultu Bożego oraz innych dzieł apostolskich, zakonnicy podlegają władzy biskupów, którym powinni okazywać uległe posłuszeństwo i szacunek.

§ 2. W wykonywaniu zewnętrznego apostolatu zakonnicy podlegają także własnym przełożonym oraz powinni pozostawać wierni dyscyplinie instytutu; w razie potrzeby sami biskupi powinni egzekwować wypełnianie przez nich tego obowiązku.

§ 3. Przy organizacji dzieł apostolatu zakonników biskupi diecezjalni i przełożeni zakonni powinni działać w porozumieniu.

Kan.  679. 

Ze względu na bardzo poważną i naglącą przyczynę biskup diecezjalny może zakazać przebywania na terenie diecezji członkowi instytutu zakonnego, jeżeli jego przełożony wyższy mimo powiadomienia zaniedbał zaradzenia sprawie; sytuację należy natychmiast przedstawić Stolicy Apostolskiej.

Kan.  680. 

Należy popierać uporządkowaną współpracę między różnymi instytutami oraz pomiędzy nimi i duchowieństwem diecezjalnym, jak również, pod kierownictwem biskupa diecezjalnego, koordynację wszystkich dzieł i inicjatyw apostolskich, z zachowaniem wszakże charakteru, celu poszczególnych instytutów i praw fundacyjnych.

Kan.  681. 

§ 1. Dzieła powierzane zakonnikom przez biskupa diecezjalnego podlegają jego władzy i kierownictwu, z zachowaniem prawa przełożonych, zgodnie z kan. 678 § 2 i 3.

§ 2. W takich przypadkach biskup diecezjalny i właściwy przełożony powinni zawrzeć pisemną umowę, w której, obok innych spraw, należy wyraźnie i dokładnie określić to, co się odnosi do przedmiotu wykonywanego dzieła, przydzielania do niego zakonników i spraw ekonomicznych.

Kan.  682. 

§ 1. Gdy chodzi o nadanie zakonnikowi urzędu kościelnego w diecezji, to nominację otrzymuje on od biskupa diecezjalnego, po prezentacji dokonanej przez właściwego przełożonego lub przynajmniej za jego zgodą.

§ 2. Zakonnik może być odwołany z powierzonego mu urzędu, zarówno według uznania władzy, która mu go nadała, po powiadomieniu przełożonego zakonnego, jak i przez przełożonego, po powiadomieniu nadającego urząd, bez wymagania zgody tego drugiego.

Kan.  683. 

§ 1. Biskup diecezjalny może osobiście lub przez kogoś innego, podczas wizytacji pasterskiej, jak również w razie konieczności, wizytować powierzone zakonnikom kościoły i kaplice, do których wierni stale uczęszczają, szkoły oraz inne dzieła religijne lub dzieła miłości, duchowe bądź materialne; nie dotyczy to jednak szkół, które są dostępne wyłącznie dla własnych alumnów instytutu.

§ 2. Gdyby ewentualnie wykrył nadużycie, to może - jeżeli nie odniosło skutku powiadomienie o tym przełożonego - sam własną powagą zaradzić sprawie.

Rozdział  VI

WYŁĄCZENIE CZŁONKÓW Z INSTYTUTU

Art.  1

PRZEJŚCIE DO INNEGO INSTYTUTU

Kan.  684. 

§ 1. Zakonnik po ślubach wieczystych nie może przejść z własnego instytutu do innego bez zezwolenia najwyższych przełożonych obydwu instytutów, którzy powinni uzyskać zgodę własnej rady.

§ 2. Po odbyciu próby, która ma trwać przynajmniej trzy lata, zakonnik może być dopuszczony do profesji wieczystej w nowym instytucie. Jeżeli zaś nie chce złożyć tej profesji lub nie został do niej dopuszczony przez właściwych przełożonych, powinien wrócić do dawnego instytutu, chyba że otrzymałby indult sekularyzacyjny.

§ 3. Na przejście zakonnika z niezależnego klasztoru do innego klasztoru tegoż instytutu lub federacji albo konfederacji, wymagana i wystarczająca jest zgoda przełożonego wyższego jednego i drugiego klasztoru oraz kapituły klasztoru przyjmującego, z zachowaniem innych wymogów przepisanych we własnym prawie; nowa profesja nie jest wymagana.

§ 4. Własne prawo powinno określić czas i sposób próby, jaka ma poprzedzić złożenie przez zakonnika profesji w nowym instytucie.

§ 5. Na przejście do instytutu świeckiego albo do stowarzyszenia życia apostolskiego, lub z nich do instytutu zakonnego, wymagane jest zezwolenie Stolicy Apostolskiej, której poleceniom należy się podporządkować.

Kan.  685. 

§ 1. Do chwili złożenia profesji w nowym instytucie, mimo pozostawania w mocy ślubów, zostają zawieszone uprawnienia i obowiązki, jakie miał zakonnik w poprzednim instytucie; jednakże od chwili rozpoczęcia próby obowiązany jest on do przestrzegania prawa własnego nowego instytutu.

§ 2. Przez złożenie profesji w nowym instytucie zakonnik zostaje do niego włączony, a jednocześnie wygasają poprzednie śluby, uprawnienia i obowiązki.

Art.  2

WYJŚCIE Z INSTYTUTU

Kan.  686. 

§ 1. Najwyższy przełożony za zgodą swojej rady może z poważnej przyczyny udzielić zakonnikowi, profesowi po ślubach wieczystych, indultu eksklaustracyjnego, jednakże nie na dłużej niż trzy lata; przy czym gdyby chodziło o duchownego, wymagana jest wcześniejsza zgoda ordynariusza miejsca, w którym zakonnik ma zamieszkać. Przedłużenie takiego indultu lub udzielenie go na okres przekraczający trzy lata zarezerwowane jest dla Stolicy Apostolskiej, a w przypadku instytutów na prawie diecezjalnym - dla biskupa diecezjalnego.

§ 2. Mniszkom indultu eksklaustracyjnego może udzielić jedynie Stolica Apostolska.

§ 3. Na prośbę najwyższego przełożonego działającego za zgodą swojej rady

eksklaustracja może być nałożona przez Stolicę Apostolską na członka instytutu na prawie papieskim lub przez biskupa diecezjalnego na członka instytutu na prawie diecezjalnym, z poważnych przyczyn, z zachowaniem słuszności i miłości.

Kan.  687. 

Zakonnik eksklaustrowany zostaje zwolniony z tych obowiązków, których nie da się pogodzić z nowymi warunkami życia; jest jednak zależny i pozostaje pod opieką swoich przełożonych, jak również ordynariusza miejsca, zwłaszcza gdy jest duchownym. Może nosić strój instytutu, chyba że w indulcie postanowiono inaczej. Pozbawiony jest jednak głosu czynnego i biernego.

Kan.  688. 

§ 1. Kto po upływie czasu profesji chciałby odejść z instytutu, może go opuścić.

§ 2. Temu, kto w czasie trwania profesji czasowej z poważnej przyczyny prosi o możność opuszczenia instytutu, indultu odejścia w instytucie na prawie papieskim może udzielić najwyższy przełożony za zgodą swojej rady; natomiast w instytutach na prawie diecezjalnym oraz w klasztorach, o których mowa w kan. 615, do ważności indultu wymaga się, by był potwierdzony przez biskupa domu, do którego profes był przypisany.

Kan.  689. 

§ 1. Zakonnika, którego profesja czasowa wygasła, właściwy przełożony wyższy po wysłuchaniu swojej rady może nie dopuścić do złożenia następnej profesji, jeżeli występują słuszne przyczyny.

§ 2. Choroba fizyczna lub psychiczna, nawet nabyta po złożeniu profesji, sprawiająca - zdaniem biegłych - że zakonnik, o którym mowa w § 1, nie nadaje się do życia w instytucie, stanowi podstawę niedopuszczenia do odnowienia profesji lub złożenia profesji wieczystej, chyba że została nabyta na skutek zaniedbań ze strony instytutu lub pracy podejmowanej w instytucie.

§ 3. Jeżeli jednak w czasie trwania ślubów czasowych zakonnik popadł w amencję, to chociaż nie jest w stanie złożyć nowej profesji, nie może być wydalony z instytutu.

Kan.  690. 

§ 1. Ten, kto po odbyciu nowicjatu lub po profesji zgodnie z prawem opuścił instytut, może być ponownie przyjęty - bez obowiązku ponawiania nowicjatu - przez najwyższego przełożonego, za zgodą jego rady; do tegoż przełożonego będzie należało określenie odpowiedniej próby przed profesją czasową i okresu, na jaki mają być złożone śluby poprzedzające profesję wieczystą, zgodnie z kan. 655 i 657.

§ 2. Takie samo uprawnienie posiada przełożony klasztoru niezależnego, za zgodą swojej rady.

Kan.  691. 

§ 1. Profes po ślubach wieczystych nie powinien prosić o indult odejścia z instytutu, wyjąwszy tylko bardzo poważne przyczyny rozważone wobec Pana; swoją prośbę powinien skierować do najwyższego przełożonego instytutu, który ma ją przesłać do właściwej władzy, dołączając opinię własną oraz swojej rady.

§ 2. W instytutach na prawie papieskim tego rodzaju indult jest zarezerwowany dla Stolicy Apostolskiej; w instytutach zaś na prawie diecezjalnym indultu może udzielić także biskup diecezji, w której znajduje się dom, do którego zakonnik jest przypisany.

Kan.  692. 

Indult odejścia udzielony zgodnie z prawem i podany zakonnikowi do wiadomości, jeżeli w chwili powiadomienia nie zostanie przez tegoż zakonnika odrzucony, na mocy samego prawa zawiera w sobie dyspensę od ślubów oraz od wszystkich obowiązków wynikających z profesji.

Kan.  693. 

Jeżeli zakonnik jest duchownym, indultu nie udziela się, dopóki nie znajdzie on biskupa, który by go inkardynował do diecezji lub przynajmniej przyjął na okres próby. W razie przyjęcia na próbę, po upływie pięciu lat zostaje na mocy prawa inkardynowany do diecezji, chyba że biskup by tego odmówił.

Art.  3

WYDALANIE ZAKONNIKÓW Z INSTYTUTU

Kan.  694. 

§ 1. Za wydalonego z instytutu z mocy samego popełnionego czynu należy uważać zakonnika, który:

1° notoryjnie odstąpił od wiary katolickiej;

2° zawarł małżeństwo lub usiłował je zawrzeć, choćby tylko cywilne;

3° pozostawał bezprawnie nieobecny w domu zakonnym, jak stanowi kan. 665 § 2, w sposób ciągły przez dwanaście miesięcy, przy czym nie było możliwości odnalezienia tegoż zakonnika.

§ 2. W tych przypadkach przełożony wyższy wraz ze swoją radą powinien bezzwłocznie po zebraniu dowodów wydać oświadczenie o popełnionym czynie, tak by wydalenie zostało stwierdzone prawnie.

§ 3. W przypadku, o którym mowa w § 1, 3°, aby takie oświadczenie było stwierdzone prawnie, musi zostać zatwierdzone przez Stolicę Świętą; gdy chodzi o instytuty na prawie diecezjalnym, zatwierdzenie należy do biskupa głównej siedziby instytutu.

Kan.  695. 

§ 1. Zakonnik powinien być wydalony z instytutu z powodu przestępstw, o których mowa w kan. 1397, 1398 i 1395, chyba że - w wypadku przestępstw, o których mowa w kan. 1395 § 2 [1395 § 2 i 3; 1398] - przełożony uważa, iż wydalenie nie jest bezwzględnie konieczne, a poprawę zakonnika, jak też przywrócenie naruszonej sprawiedliwości i naprawienie zgorszenia można wystarczająco osiągnąć w inny sposób.

§ 2. W tych przypadkach przełożony wyższy, zebrawszy dowody co do czynów i poczytalności, powinien zapoznać zakonnika, który ma być wydalony, z oskarżeniem i dowodami, dając mu możność obrony. Wszystkie akta podpisane przez przełożonego wyższego i notariusza, wraz z odpowiedziami zakonnika sporządzonymi na piśmie i podpisanymi przez niego samego, należy przesłać do najwyższego przełożonego.

Kan.  696. 

§ 1. Zakonnik może być wydalony także z innych przyczyn, jeżeli są poważne, zewnętrzne, poczytalne i prawnie udowodnione. Takimi przyczynami są: ustawiczne zaniedbywanie obowiązków życia konsekrowanego; powtarzające się naruszanie świętych więzów; uporczywe nieposłuszeństwo prawnym nakazom przełożonych w poważnej materii; wielkie zgorszenie powstałe wskutek zawinionego zachowania się zakonnika; uporczywe podtrzymywanie lub rozpowszechnianie doktryn potępionych przez Nauczycielski Urząd Kościoła; publiczne przyjęcie ideologii przenikniętych materializmem lub ateizmem; bezprawna nieobecność, o której mowa w kan. 665 § 2, trwająca pół roku; inne przyczyny o podobnej wadze, ewentualnie określone we własnym prawie instytutu.

§ 2. Do wydalenia zakonnika po ślubach czasowych wystarczają także mniej ważne przyczyny, określone we własnym prawie.

Kan.  697. 

Jeżeli przełożony wyższy, po wysłuchaniu swojej rady, uzna, że w wypadkach, o których mowa w kan. 696, należy wszcząć proces o wydalenie:

1° powinien zebrać lub uzupełnić dowody;

2° powinien upomnieć zakonnika na piśmie lub wobec dwóch świadków, z wyraźnym zagrożeniem wydalenia, które nastąpi, jeżeli upomniany się nie poprawi, jasno wskazując przyczynę wydalenia i dając mu pełną możność obrony; w razie nieskuteczności tego upomnienia, po upływie przynajmniej piętnastu dni powinien skierować drugie upomnienie;

3° jeżeli i to upomnienie okaże się bezskuteczne, a przełożony wyższy wraz ze swoją radą uzna, że niepoprawność jest wystarczająco pewna, a obrona niewystarczająca, po bezskutecznym upływie piętnastu dni od ostatniego upomnienia, należy przesłać do najwyższego przełożonego wszystkie akta, podpisane przez przełożonego wyższego i notariusza, wraz z odpowiedziami zakonnika, przez niego podpisanymi.

Kan.  698. 

We wszystkich wypadkach, o których mowa w kan. 695-696, zakonnikowi zawsze przysługuje prawo do skontaktowania się z najwyższym przełożonym i bezpośredniego przedstawienia mu własnej obrony.

Kan.  699. 

§ 1. Najwyższy przełożony ze swoją radą, która do ważności działania musi się składać przynajmniej z czterech członków, powinien kolegialnie przystąpić do dokładnego rozważenia dowodów, argumentów i obrony, a następnie, jeżeli tak zostanie zadecydowane w tajnym głosowaniu, ma wydać dekret wydalenia, który pod rygorem nieważności musi zawierać uzasadnienie prawne i faktyczne, przynajmniej w skróconej formie.

§ 2. W klasztorach niezależnych, o których mowa w kan. 615, wydanie decyzji o wydaleniu należy do biskupa diecezjalnego, któremu przełożony powinien przedłożyć akta sprawdzone przez swoją radę.

Kan.  700. 

Dekret wydalenia jest pozbawiony mocy, jeżeli nie został zatwierdzony przez Stolicę Świętą, której należy przesłać dekret i wszystkie akta; gdyby chodziło o instytut na prawie diecezjalnym, zatwierdzenie należy do biskupa diecezji, na terenie której znajduje się dom, do którego przynależy zakonnik. Jednak do ważności dekretu wymaga się, by zawierał pouczenie o przysługującym wydalonemu prawie wniesienia, w ciągu dziesięciu dni od otrzymania powiadomienia, rekursu do właściwej władzy. Rekurs ma skutek zawieszający.

Kan.  701. 

Gdy następuje prawne wydalenie, tym samym ustają śluby oraz prawa i obowiązki wynikające z profesji. Jeżeli jednak zakonnik jest duchownym, nie wolno mu wykonywać święceń, dopóki nie znajdzie biskupa, który by go przyjął do diecezji po odbyciu odpowiedniej próby, zgodnie z postanowieniem kan. 693, lub przynajmniej zezwolił na wykonywanie święceń.

Kan.  702. 

§ 1. Ci, którzy zgodnie z prawem opuszczają instytut zakonny lub zostali z niego prawnie wydaleni, nie mogą się od niego niczego domagać z tytułu jakiejkolwiek pracy w nim wykonanej.

§ 2. Jednakże instytut powinien zachować słuszność i ewangeliczną miłość wobec odchodzącego.

Kan.  703. 

W wypadku poważnego zgorszenia zewnętrznego lub bardzo poważnej szkody grożącej instytutowi, zakonnik może być natychmiast wydalony z domu zakonnego przez przełożonego wyższego, lub - gdyby zwłoka niosła z sobą niebezpieczeństwo - przez miejscowego przełożonego za zgodą jego rady. Przełożony wyższy w razie potrzeby powinien podjąć kroki w kierunku wszczęcia procesu o wydalenie, zgodnie z przepisami prawa, albo przedstawić sprawę Stolicy Apostolskiej.

Kan.  704. 

O zakonnikach, którzy w jakikolwiek sposób opuścili instytut, należy wspomnieć w przesyłanym do Stolicy Apostolskiej sprawozdaniu, o którym mowa w kan. 592 § 1.

Rozdział  VII

ZAKONNICY WYNIESIENI DO GODNOŚCI BISKUPIEJ

Kan.  705. 

Zakonnik wyniesiony do godności biskupiej pozostaje członkiem swojego instytutu, lecz na mocy ślubu posłuszeństwa podlega jedynie Biskupowi Rzymskiemu i nie jest związany tymi obowiązkami, których według jego roztropnego uznania nie można pogodzić z jego stanem życia.

Kan.  706. 

Zakonnik, o którym wyżej:

1° jeżeli przez profesję utracił prawo własności dóbr, ma prawo używania, użytkowania i zarządzania dobrami, które otrzymuje; jednak biskup diecezjalny oraz inni, o których mowa w kan. 381 § 2, nabywają własność dla Kościoła partykularnego, pozostali zaś dla instytutu lub Stolicy Świętej, w zależności od tego, czy instytut jest zdolny do posiadania, czy też nie;

2° jeżeli przez profesję nie utracił prawa własności dóbr, odzyskuje prawo używania, użytkowania i zarządzania dobrami, które posiadał; co zaś odtąd otrzymuje, nabywa całkowicie dla siebie;

3° w obydwu zaś przypadkach, dobrami, które otrzymuje nie ze względu na swoją osobę, powinien rozporządzać zgodnie z wolą ofiarodawców.

Kan.  707. 

§ 1. Zakonnik jako biskup emerytowany może wybrać sobie miejsce zamieszkania także poza domem własnego instytutu, chyba że Stolica Apostolska przewidziała co innego.

§ 2. Co do jego odpowiedniego i godziwego utrzymania, jeżeli służył jakiejś diecezji, należy stosować przepis kan. 402 § 2, chyba że własny instytut zechce zapewnić mu takie utrzymanie; w pozostałych przypadkach Stolica Apostolska powinna zaradzić sprawie w inny sposób.

Rozdział  VIII

KONFERENCJE PRZEŁOŻONYCH WYŻSZYCH

Kan.  708. 

Przełożeni wyżsi mogą z pożytkiem łączyć się w konferencje, czyli rady, by wspólnymi siłami pracować bądź to nad pełniejszym osiągnięciem celu poszczególnych instytutów, z zachowaniem jednak zawsze ich autonomii, charakteru i własnego ducha, bądź rozpatrywać wspólne sprawy, bądź też dążyć do nawiązania odpowiedniej koordynacji i współpracy z konferencjami biskupów, jak również z poszczególnymi biskupami.

Kan.  709. 

Konferencje przełożonych wyższych powinny mieć własne statuty, zatwierdzone przez Stolicę Świętą, która też jako jedyna może takie konferencje erygować - także z osobowością prawną - i pod której najwyższym zwierzchnictwem one pozostają.

TYTUŁ  III

INSTYTUTY ŚWIECKIE

Kan.  710. 

Instytut świecki jest instytutem życia konsekrowanego, w którym wierni, żyjąc w świecie, dążą do doskonałej miłości i starają się przyczynić do uświęcenia świata, zwłaszcza od wewnątrz.

Kan.  711. 

Członek instytutu świeckiego mocą swojej konsekracji nie zmienia własnej pozycji kanonicznej w Ludzie Bożym, świeckiej lub duchownej, z uwzględnieniem przepisów prawa dotyczących instytutów życia konsekrowanego.

Kan.  712. 

Przy zachowaniu w mocy przepisów kan. 598-601, konstytucje powinny ustanowić święte więzy, poprzez które podejmuje się w instytucie rady ewangeliczne, oraz określić obowiązki, jakie wprowadzają te więzy, z utrzymaniem jednak zawsze w sposobie życia właściwego instytutowi świeckiego charakteru.

Kan.  713. 

§ 1. Członkowie tych instytutów własną konsekrację wyrażają i realizują w działalności apostolskiej; starają się oni na podobieństwo zaczynu przepoić wszystko duchem ewangelicznym dla umocnienia i wzrostu Ciała Chrystusa.

§ 2. Członkowie świeccy uczestniczą w zadaniu ewangelizacyjnym Kościoła - w świecie i ze świata - bądź przez świadectwo życia chrześcijańskiego i wierności wobec własnej konsekracji, bądź przez udział w układaniu spraw doczesnych po Bożemu i przenikaniu świata mocą Ewangelii. Ofiarowują również swoją współpracę w służbie kościelnej wspólnoty, zgodnie z własnym świeckim sposobem życia.

§ 3. Członkowie duchowni, przez świadectwo życia konsekrowanego, zwłaszcza w prezbiterium, stanowią pomoc dla swoich współbraci przez szczególną miłość apostolską, a przez swoją świętą posługę w Ludzie Bożym dokonują uświęcenia świata.

Kan.  714. 

Członkowie powinni prowadzić życie w zwyczajnych warunkach świata - czy to samotnie, czy każdy w swojej rodzinie, czy we wspólnocie życia braterskiego, zgodnie z przepisami konstytucji.

Kan.  715. 

§ 1. Członkowie duchowni inkardynowani do diecezji zależą od biskupa diecezjalnego, z zastrzeżeniem jednak tego, co dotyczy życia konsekrowanego we własnym instytucie.

§ 2. Ci zaś, którzy zgodnie z przepisem kan. 266 § 3 są inkardynowani do instytutu, jeżeli są przeznaczeni do własnych dzieł instytutu lub zarządzania instytutem, zależą od biskupa na podobieństwo zakonników.

Kan.  716. 

§ 1. Wszyscy członkowie mają czynnie uczestniczyć w życiu instytutu, zgodnie z własnym prawem.

§ 2. Członkowie tego samego instytutu powinni podtrzymywać miedzy sobą wspólnotę, gorliwie troszcząc się o zachowanie jedności ducha i autentycznego braterstwa.

Kan.  717. 

§ 1. Konstytucje powinny ustalić własny sposób zarządu, określić czas sprawowania urzędu przez przełożonych, a także sposób ich wyznaczania.

§ 2. Nikt nie może być wyznaczony na najwyższego przełożonego, dopóki nie zostanie definitywnie włączony do instytutu.

§ 3. Sprawujący zarząd w instytucie powinni czynić starania, aby była zachowywana jedność jego ducha i promowane czynne uczestnictwo wszystkich członków.

Kan.  718. 

Zarządzanie dobrami instytutu, przez które powinno się ukazywać i popierać ewangeliczne ubóstwo, jest regulowane przepisami zawartymi w Księdze V Dobra doczesne Kościoła oraz własnym prawem instytutu. Prawo własne powinno określić również obowiązki, zwłaszcza ekonomiczne, wobec członków podejmujących pracę dla instytutu.

Kan.  719. 

§ 1. Aby członkowie wiernie odpowiadali własnemu powołaniu, a ich działalność apostolska wypływała ze zjednoczenia z Chrystusem, powinni gorliwie się modlić, należycie oddawać się czytaniu Pisma świętego, odprawiać coroczne rekolekcje, jak również praktykować inne ćwiczenia duchowe, zgodnie z przepisami własnego prawa.

§ 2. Celebracja eucharystyczna, wedle możności codzienna, powinna się stać źródłem i mocą całego ich życia konsekrowanego.

§ 3. W sposób nieskrępowany mają przystępować do sakramentu pokuty, z którego powinni często korzystać.

§ 4. Konieczne kierownictwo duchowe mają wybierać w sposób wolny i jeżeli zechcą, mogą szukać w tej dziedzinie rad także u swoich przełożonych.

Kan.  720. 

Prawo przyjmowania do instytutu, czy to na okres próby, czy do podjęcia świętych więzów, czasowych lub wieczystych albo definitywnych, należy do przełożonych wyższych, działających ze swoją radą, zgodnie z przepisami konstytucji.

Kan.  721. 

§ 1. Nieważnie zostaje dopuszczony do wstępnej próby:

1° ten, kto nie osiągnął jeszcze pełnoletności;

2° ten, kto jest aktualnie związany świętym węzłem w jakimś instytucie życia konsekrowanego albo jest włączony do stowarzyszenia życia apostolskiego;

3° małżonek w czasie trwania małżeństwa.

§ 2. Konstytucje mogą ustanowić inne przeszkody, nawet do ważności przyjęcia, lub dołączyć warunki.

§ 3. Ponadto do przyjęcia wymaga się, aby kandydata cechowała dojrzałość konieczna do należytego prowadzenia życia właściwego danemu instytutowi.

Kan.  722. 

§ 1. Próba wstępna ma zmierzać do tego, by kandydaci lepiej rozpoznali swoje Boże powołanie, i to właściwe danemu instytutowi, oraz ćwiczyli się w duchu i sposobie życia instytutu.

§ 2. Kandydatów należy odpowiednio uformować do podjęcia życia zgodnego z radami ewangelicznymi i nauczyć całkowitego przekształcenia go w apostolstwo, z zastosowaniem tych form ewangelizacji, które bardziej odpowiadają celowi, duchowi i charakterowi instytutu.

§ 3. Sposób i czas prowadzenia tej próby przed pierwszym podjęciem świętych więzów w instytucie, nie krótszy niż dwa lata, należy określić w konstytucjach.

Kan.  723. 

§ 1. Jeżeli po upływie wstępnej próby kandydat zostanie uznany za zdatnego, powinien podjąć trzy rady ewangeliczne, potwierdzając je świętym węzłem, lub opuścić instytut.

§ 2. To pierwsze włączenie do instytutu, trwające nie krócej niż pięć lat, ma być zgodnie z konstytucjami czasowe.

§ 3. Jeżeli po upływie tego czasowego włączenia, członek zostanie uznany za zdatnego, powinien być dopuszczony do włączenia wieczystego lub definitywnego, polegającego mianowicie na stałym odnawianiu więzów czasowych.

§ 4. Włączenie definitywne, w odniesieniu do niektórych skutków prawnych, które należy określić w konstytucjach, jest zrównane z włączeniem wieczystym.

Kan.  724. 

§ 1. Formację po pierwszym podjęciu świętych więzów należy ustawicznie kontynuować, zgodnie z postanowieniami konstytucji.

§ 2. Członkowie mają być kształceni w równej mierze w sprawach Bożych i ludzkich; natomiast o ich stałą formację duchową powinni się poważnie troszczyć przełożeni instytutu.

Kan.  725. 

Instytut może złączyć ze sobą za pomocą jakiegoś węzła, określonego w konstytucjach, innych wiernych, którzy chcieliby dążyć do ewangelicznej doskonałości zgodnie z duchem instytutu i uczestniczyć w jego misji.

Kan.  726. 

§ 1. Po upływie okresu włączenia czasowego członek może swobodnie opuścić instytut; przełożony wyższy, po wysłuchaniu zdania swojej rady, może też ze słusznej przyczyny nie dopuścić go do odnowienia świętych więzów.

§ 2. W okresie czasowego włączenia członek może na własną prośbę, z poważnej przyczyny, otrzymać od najwyższego przełożonego, za zgodą jego rady, indult odejścia z instytutu.

Kan.  727. 

§ 1. Członek wieczyście włączony, który chciałby opuścić instytut,

rozważywszy poważnie sprawę wobec Pana, może prosić o to Stolicę Apostolską za pośrednictwem najwyższego przełożonego, jeżeli instytut jest na prawie papieskim; w przeciwnym razie ma prosić o to biskupa diecezjalnego, zgodnie z postanowieniami konstytucji.

§ 2. Jeżeli chodziłoby o duchownego inkardynowanego do instytutu, należy stosować przepis kan. 693.

Kan.  728. 

Po udzieleniu indultu odejścia zgodnie z prawem, ustają wszystkie więzy oraz wygasają prawa i obowiązki wypływające z włączenia.

Kan.  729. 

Wydalenie członka z instytutu dokonuje się zgodnie z postanowieniami przepisów kan. 694 § 1, n. 1 i 2 oraz kan. 695; konstytucje ponadto powinny określić inne przyczyny wydalenia, byleby były proporcjonalnie poważne, zewnętrzne, poczytalne i prawnie udowodnione, a także, by zostały zachowane zasady proceduralne określone w kan. 697-700. Do wydalonego ma zastosowanie przepis kan. 701.

Kan.  730. 

Aby członek instytutu świeckiego mógł przejść do innego instytutu świeckiego, należy zastosować przepisy kan. 684 § 1, 2, 4 i kan. 685; natomiast na przejście do instytutu zakonnego lub do stowarzyszenia życia apostolskiego albo z nich do instytutu świeckiego wymagane jest zezwolenie Stolicy Apostolskiej, której poleceniom należy się podporządkować.

Sekcja  II

STOWARZYSZENIA ŻYCIA APOSTOLSKIEGO

Kan.  731. 

§ 1. Do instytutów życia konsekrowanego upodabniają się stowarzyszenia życia apostolskiego, których członkowie - bez ślubów zakonnych - realizują własny cel apostolski stowarzyszenia oraz, prowadząc życie braterskie we wspólnocie, zgodnie z własnym sposobem życia, i przestrzegając konstytucji, dążą do doskonałej miłości.

§ 2. Wśród nich są stowarzyszenia, których członkowie podejmują rady ewangeliczne poprzez więzy określone w konstytucjach.

Kan.  732. 

Postanowienia zawarte w kan. 578-597 oraz kan. 606 mają zastosowanie do stowarzyszeń życia apostolskiego, z zachowaniem jednak charakteru każdego stowarzyszenia; do stowarzyszeń zaś, o których mowa w kan. 731 § 2, stosują się także przepisy kan. 598-602.

Kan.  733. 

§ 1. Erygowania domu i ukonstytuowania lokalnej wspólnoty dokonuje właściwa władza stowarzyszenia, po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody biskupa diecezjalnego, z którym należy się skonsultować także w wypadku zniesienia domu.

§ 2. Zgoda na erygowanie domu zawiera w sobie prawo do posiadania przynajmniej kaplicy, w której będzie sprawowana i przechowywana Najświętsza Eucharystia.

Kan.  734. 

Zarząd stowarzyszenia powinien być określony w konstytucjach, przy zastosowaniu przepisów kan. 617-633, zgodnie z naturą każdego stowarzyszenia.

Kan.  735. 

§ 1. Prawo własne każdego stowarzyszenia powinno regulować przyjmowanie członków, okres próby, włączanie do stowarzyszenia oraz formację.

§ 2. Gdy chodzi o przyjmowanie do stowarzyszenia, należy zachować warunki określone w kan. 642-645.

§ 3. Własne prawo powinno określić sposób próby i formacji, przystosowany do celu i charakteru stowarzyszenia, zwłaszcza pod względem doktrynalnym, duchowym i apostolskim, tak by członkowie, rozpoznawszy Boże powołanie, odpowiednio się przygotowali do podjęcia misji i życia stowarzyszenia.

Kan.  736. 

§ 1. W stowarzyszeniach kleryckich duchowni są inkardynowani do samego stowarzyszenia, chyba że konstytucje postanawiają inaczej.

§ 2. W tym, co dotyczy programu studiów i przyjmowania święceń, należy przestrzegać przepisów wydanych dla duchownych diecezjalnych, z zachowaniem jednak w mocy § 1.

Kan.  737. 

Włączenie do stowarzyszenia pociąga za sobą: w odniesieniu do członków - prawa i obowiązki określone w konstytucjach; w odniesieniu do stowarzyszenia - obowiązek troski o to, by członkowie osiągnęli cel własnego powołania, zgodnie z konstytucjami.

Kan.  738. 

§ 1. Wszyscy członkowie podlegają własnym przełożonym zgodnie

z konstytucjami w tym, co dotyczy życia wewnętrznego i dyscypliny stowarzyszenia.

§ 2. Podlegają także biskupowi diecezjalnemu w tym, co dotyczy kultu publicznego, duszpasterstwa oraz innych dzieł apostolatu, z uwzględnieniem kan. 679-683.

§ 3. Relacje między członkiem inkardynowanym do diecezji i własnym biskupem są regulowane w konstytucjach lub umowach szczegółowych.

Kan.  739. 

Członkowie, oprócz obowiązków, którymi są związani jako członkowie zgodnie z konstytucjami, podlegają także obowiązkom wspólnym duchownych, chyba że co innego wynika z natury rzeczy lub z kontekstu.

Kan.  740. 

Członkowie mają obowiązek zamieszkiwania w domu lub we wspólnocie ustanowionej zgodnie z prawem oraz prowadzenia życia wspólnego, zgodnie z własnym prawem, które powinno regulować także nieobecność w domu lub we wspólnocie.

Kan.  741. 

§ 1. Stowarzyszenia oraz - jeżeli konstytucje nie postanawiają inaczej - ich części i domy są osobami prawnymi i jako takie mają zdolność nabywania, posiadania, zarządzania i alienowania dóbr doczesnych, zgodnie z przepisami Księgi V Dobra doczesne Kościoła, zawartymi w kan. 636, 638 i 639, jak również w prawie własnym.

§ 2. Członkowie mają także zdolność, zgodnie z własnym prawem, nabywania, posiadania, zarządzania dobrami doczesnymi i rozporządzania nimi, cokolwiek jednak otrzymują ze względu na stowarzyszenie, staje się własnością stowarzyszenia.

Kan.  742. 

Wyłączenie i wydalenie członka stowarzyszenia, który jeszcze nie został włączony definitywnie, jest regulowane przepisami konstytucji każdego stowarzyszenia.

Kan.  743. 

Indult odejścia ze stowarzyszenia, powodujący wygaśnięcie praw i obowiązków wypływających z włączenia, przy zachowaniu w mocy przepisu kan. 693, członek włączony definitywnie może otrzymać od najwyższego przełożonego, za zgodą jego rady, chyba że zgodnie z konstytucjami jest to zarezerwowane dla Stolicy Apostolskiej.

Kan.  774 

§ 1. Również dla najwyższego przełożonego, za zgodą jego rady, zarezerwowane jest udzielenie zezwolenia członkowi włączonemu definitywnie na przejście do innego stowarzyszenia życia apostolskiego, połączone z tymczasowym zawieszeniem praw i obowiązków własnego stowarzyszenia, z zachowaniem jednak prawa powrotu przed definitywnym włączeniem do nowego stowarzyszenia.

§ 2. Na przejście do instytutu życia konsekrowanego lub z takiego instytutu do stowarzyszenia życia apostolskiego wymagane jest zezwolenie Stolicy Świętej, której poleceniom należy się podporządkować.

Kan.  745. 

Najwyższy przełożony za zgodą swojej rady może udzielić członkowi włączonemu definitywnie indultu przebywania poza stowarzyszeniem, ale nie dłużej niż przez trzy lata, połączone z zawieszeniem praw i obowiązków, które nie dadzą się pogodzić z jego nową sytuacją; pozostaje on jednak pod opieką swoich przełożonych. Gdyby chodziło o duchownego, wymagana jest ponadto zgoda ordynariusza miejsca, w którym ma zamieszkać; pozostaje on pod opieką tegoż ordynariusza miejsca i jest od niego zależny.

Kan.  746. 

Przy wydalaniu ze stowarzyszenia członka włączonego definitywnie należy stosować odpowiednio przepisy kan. 694-704.

Księga  III

NAUCZYCIELSKIE ZADANIE KOŚCIOŁA

Kan.  747. 

§ 1. Kościół, któremu Chrystus Pan powierzył depozyt wiary, aby - mając pomoc Ducha Świętego - święcie strzegł prawdy objawionej, wnikliwie ją badał, wiernie głosił i wykładał, ma obowiązek i przyrodzone prawo przepowiadania Ewangelii wszystkim narodom, niezależnie od jakiejkolwiek ludzkiej władzy, także z zastosowaniem odpowiednich dla siebie środków społecznego przekazu.

§ 2. Kościołowi przysługuje prawo głoszenia zawsze i wszędzie zasad moralnych, również w odniesieniu do porządku społecznego, oraz wypowiadania oceny o wszystkich sprawach ludzkich, w takiej mierze, w jakiej wymagają tego podstawowe prawa osoby ludzkiej albo zbawienie dusz.

Kan.  748. 

§ 1. Wszyscy ludzie obowiązani są szukać prawdy dotyczącej Boga i Jego Kościoła, a poznaną mają obowiązek i prawo z mocy prawa Bożego przyjąć i zachowywać.

§ 2. Nigdy i nikomu nie wolno zmuszać żadnego człowieka do przyjęcia wiary katolickiej wbrew jego własnemu sumieniu.

Kan.  749. 

§ 1. Nieomylnością w nauczaniu, na mocy swego urzędu, cieszy się Biskup Rzymski, kiedy jako najwyższy Pasterz i Nauczyciel wszystkich wiernych, którego zadaniem jest utwierdzać braci w wierze, głosi w sposób definitywny, jako obowiązującą, naukę w sprawach wiary lub moralności.

§ 2. Nieomylnością w nauczaniu cieszy się również Kolegium Biskupów, kiedy biskupi zebrani na soborze powszechnym, wykonując urząd nauczycielski - jako nauczyciele i sędziowie wiary i moralności - ogłaszają całemu Kościołowi naukę w sprawach wiary lub moralności, którą należy przyjąć w sposób definitywny; albo kiedy rozproszeni po świecie, zachowując węzeł wspólnoty między sobą i z następcą Piotra, nauczając razem z tymże Biskupem Rzymskim autentycznie w sprawach wiary lub moralności, dochodzą wspólnie do przekonania, że określone zdanie należy przyjąć jako definitywnie obowiązujące.

§ 3. Daną doktrynę uznaje się za ustaloną nieomylnie tylko wtedy, gdy stwierdza się to w sposób oczywisty.

Kan.  750. 

§ 1. Wiarą boską i katolicką należy wierzyć w to wszystko, co jest zawarte w słowie Bożym, spisanym lub przekazanym - a więc w jednym depozycie wiary powierzonym Kościołowi - i co jednocześnie jako przez Boga objawione podaje do wierzenia Nauczycielski Urząd Kościoła bądź w uroczystym, bądź w zwyczajnym i powszechnym nauczaniu, które mianowicie uwidacznia się we wspólnym uznaniu wiernych pod kierownictwem świętego Urzędu Nauczycielskiego; wszyscy zatem obowiązani są unikać doktryn temu przeciwnych.

§ 2. Ponadto należy bez zastrzeżeń przyjąć i zachowywać wszystkie i poszczególne prawdy dotyczące wiary lub moralności, które Nauczycielski Urząd Kościoła ogłasza w sposób definitywny, to znaczy te, które są wymagane, aby gorliwie strzec i wiernie przekazywać sam depozyt wiary; sprzeciwia się więc nauczaniu Kościoła katolickiego ten, kto odrzuca twierdzenia, które należy przyjąć w sposób definitywny.

Kan.  751. 

Herezją nazywa się uporczywe, po przyjęciu chrztu, zaprzeczanie jakiejś prawdzie, w którą należy wierzyć wiarą boską i katolicką, albo uporczywe powątpiewanie o niej; apostazją - całkowite porzucenie wiary chrześcijańskiej; schizmą - odmowa uznania zwierzchnictwa Biskupa Rzymskiego albo pozostawania we wspólnocie z członkami Kościoła uznającymi to zwierzchnictwo.

Kan.  752. 

Wprawdzie nie aktem wiary, niemniej jednak z religijnym posłuszeństwem rozumu i woli należy przyjmować naukę, którą głosi papież lub Kolegium Biskupów w sprawach wiary lub moralności, gdy sprawują autentyczne nauczanie, chociaż nie zamierzają przedstawić jej w sposób definitywny; stąd wierni powinni troszczyć się o unikanie wszystkiego, co się z tą nauką nie zgadza.

Kan.  753. 

Biskupi pozostający we wspólnocie z Głową i członkami Kolegium, czy to indywidualnie, czy też zebrani na konferencjach biskupów albo na synodach partykularnych, chociaż nie cieszą się nieomylnością w nauczaniu, są jednak w odniesieniu do wiernych powierzonych ich trosce autentycznymi nauczycielami i mistrzami wiary; temu autentycznemu nauczaniu swoich biskupów wierni obowiązani są okazywać religijne posłuszeństwo.

Kan.  754. 

Wszyscy wierni mają obowiązek przestrzegać konstytucji i dekretów, które prawowita władza Kościoła, a w sposób szczególny Biskup Rzymski lub Kolegium Biskupów, wydaje w celu przedstawienia nauki i napiętnowania błędnych opinii.

Kan.  755. 

§ 1. Do całego Kolegium Biskupów i Stolicy Apostolskiej należy przede wszystkim popieranie ruchu ekumenicznego i kierowanie nim wśród katolików; jego celem jest przywrócenie jedności wszystkich chrześcijan, o co z woli Chrystusa powinien zabiegać Kościół.

§ 2. Również biskupi oraz, zgodnie z prawem, konferencje biskupów mają popierać tę jedność i stosownie do różnych wynikających z okoliczności potrzeb lub pożytków wydawać praktyczne przepisy, przy uwzględnieniu przepisów wydanych w tej sprawie przez najwyższą władzę kościelną.

TYTUŁ  I

POSŁUGA SŁOWA BOŻEGO

Kan.  756. 

§ 1. W odniesieniu do całego Kościoła zadanie głoszenia Ewangelii zostało powierzone głównie Biskupowi Rzymskiemu i Kolegium Biskupów.

§ 2. W odniesieniu do powierzonego sobie Kościoła partykularnego zadanie to wykonują poszczególni biskupi, którzy też kierują w nim całą posługą słowa; niekiedy jednak niektórzy biskupi pełnią to zadanie wspólnie, jednocześnie w odniesieniu do kilku Kościołów, zgodnie z przepisami prawa.

Kan.  757. 

Głoszenie Ewangelii Bożej jest własnym zadaniem prezbiterów, którzy są współpracownikami biskupów; obowiązek ten spoczywa zwłaszcza na proboszczach oraz innych prezbiterach, którym została zlecona troska duszpasterska - w stosunku do powierzonego im ludu; również zadaniem diakonów jest uczestniczenie w posłudze słowa Ludowi Bożemu, we wspólnocie z biskupem i jego prezbiterium.

Kan.  758. 

Członkowie instytutów życia konsekrowanego w sposób szczególny, na mocy własnej konsekracji Bogu, dają świadectwo Ewangelii i są w odpowiedni sposób powoływani przez biskupa do świadczenia pomocy w głoszeniu Ewangelii.

Kan.  759. 

Wierni świeccy na mocy chrztu i bierzmowania są świadkami ewangelicznego orędzia przez słowo i przykład życia chrześcijańskiego; mogą być też powoływani do współpracy z biskupem i prezbiterami w wykonywaniu posługi słowa.

Kan.  760. 

W posłudze słowa, która powinna opierać się na Piśmie świętym, Tradycji, liturgii, Nauczycielskim Urzędzie i życiu Kościoła, należy przedstawiać w całości i wiernie misterium Chrystusa.

Kan.  761. 

Do głoszenia nauki chrześcijańskiej należy wykorzystywać różne dostępne środki, zwłaszcza przepowiadanie i nauczanie katechetyczne, które zajmują zawsze naczelne miejsce; ale też przedstawianie tej nauki w szkołach, wyższych uczelniach, na konferencjach i różnego rodzaju zebraniach, jak również upowszechnianie jej przez publiczne oświadczenia wydawane przez uprawnioną władzę z okazji niektórych wydarzeń, w prasie oraz innych środkach społecznego przekazu.

Rozdział  I

PRZEPOWIADANIE SŁOWA BOŻEGO

Kan.  762. 

Ponieważ Lud Boży jednoczy się przede wszystkim przez słowo Boga żywego, którego z całą słusznością można się domagać z ust kapłańskich, stąd święci szafarze powinni wysoko cenić posługę przepowiadania, a głoszenie wszystkim Ewangelii Bożej powinno należeć do ich podstawowych obowiązków.

Kan.  763. 

Biskupi mają prawo przepowiadać słowo Boże wszędzie, nie wyłączając kościołów i kaplic instytutów zakonnych na prawie papieskim, chyba że miejscowy biskup w poszczególnych przypadkach wyraźnie by się temu sprzeciwił.

Kan.  764. 

Z zastrzeżeniem przepisu kan. 765, prezbiterzy i diakoni posiadają wszędzie upoważnienie do przepowiadania, z którego powinni korzystać za domniemaną przynajmniej zgodą rektora kościoła, chyba że upoważnienie to zostało ograniczone albo odwołane przez właściwego ordynariusza, albo na mocy prawa partykularnego jest wymagane wyraźne zezwolenie.

Kan.  765. 

Do przepowiadania zakonnikom w ich kościołach lub kaplicach wymagane jest zezwolenie przełożonego, właściwego zgodnie przepisami konstytucji.

Kan.  766. 

Świeckich można dopuścić do przepowiadania w kościele lub kaplicy, jeżeli w określonych okolicznościach wymaga tego konieczność albo gdy w szczególnych przypadkach okaże się to pożyteczne, zgodnie z przepisami wydanymi przez konferencję biskupów i z zastrzeżeniem kan. 767 § 1.

Kan.  767. 

§ 1. Pośród różnych form przepowiadania wyróżnia się homilia, która stanowi część samej liturgii i jest zarezerwowana dla kapłana lub diakona; w ciągu roku liturgicznego należy przedstawiać w niej na podstawie świętych tekstów misteria wiary oraz zasady życia chrześcijańskiego.

§ 2. We wszystkich Mszach świętych w niedziele i święta nakazane, celebrowanych z udziałem wiernych, homilia jest obowiązkowa i nie wolno jej opuszczać bez poważnej przyczyny.

§ 3. Gdy jest wystarczająca liczba wiernych, bardzo zaleca się homilię także w Mszach świętych celebrowanych w dni powszednie, zwłaszcza w okresie adwentu i wielkiego postu, albo z racji jakiegoś święta lub wydarzenia żałobnego.

§ 4. Proboszcz albo rektor kościoła powinien czuwać, by te przepisy były sumiennie przestrzegane.

Kan.  768. 

§ 1. Głosiciele słowa Bożego powinni przedstawiać wiernym przede

wszystkim to, w co należy wierzyć i co trzeba czynić dla chwały Bożej i zbawienia ludzi.

§ 2. Powinni także przekazywać wiernym naukę, jaką przedstawia Urząd Nauczycielski Kościoła o godności i wolności osoby ludzkiej, o jedności i trwałości rodziny oraz o jej zadaniach, o obowiązkach ludzi żyjących w społeczeństwie, jak również o układaniu spraw doczesnych zgodnie z porządkiem ustanowionym przez Boga.

Kan.  769. 

Naukę chrześcijańską należy przekazywać w sposób dostosowany do poziomu słuchaczy, z uwzględnieniem potrzeb czasu.

Kan.  770. 

Proboszczowie, zgodnie z zarządzeniem biskupa diecezjalnego, powinni w pewnych okresach organizować nauki, zwane rekolekcjami i misjami świętymi, lub inne formy przepowiadania dostosowane do potrzeb.

Kan.  771. 

§ 1. Duszpasterze, zwłaszcza biskupi i proboszczowie, powinni troszczyć się o to, by słowo Boże było głoszone również tym wiernym, którzy ze względu na warunki życia nie mogą dostatecznie korzystać z powszechnej i zwyczajnej opieki duszpasterskiej albo są jej całkowicie pozbawieni.

§ 2. Powinni też zadbać o to, by orędzie ewangeliczne docierało do niewierzących mieszkających na danym terytorium, ponieważ również ich, tak samo jak wiernych, trzeba objąć troską duszpasterską.

Kan.  772. 

§ 1. W sprawowaniu przepowiadania wszyscy powinni ponadto przestrzegać przepisów wydanych przez biskupa diecezjalnego.

§ 2. Odnośnie do wypowiedzi na temat nauki chrześcijańskiej w radiu albo telewizji należy przestrzegać przepisów wydanych przez konferencję biskupów.

Rozdział  II

NAUCZANIE KATECHETYCZNE

Kan.  773. 

Troska o katechezę ludu chrześcijańskiego jest w głównej mierze własnym i poważnym obowiązkiem duszpasterzy, aby dzięki nauczaniu doktryny i doświadczeniu życia chrześcijańskiego wiara wiernych stawała się żywa, wyrazista i czynna.

Kan.  774. 

§ 1. Troska o katechezę, pod kierownictwem prawowitej władzy kościelnej, należy do wszystkich członków Kościoła, w zakresie każdemu właściwym.

§ 2. Rodzice przed wszystkimi innymi mają obowiązek słowem i przykładem kształtować dzieci w wierze i praktyce życia chrześcijańskiego; podobny obowiązek spoczywa na tych, którzy zastępują rodziców, oraz na rodzicach chrzestnych i świadkach bierzmowania.

Kan.  775. 

§ 1. Uwzględniając przepisy wydane przez Stolicę Apostolską, biskup diecezjalny ma za zadanie stanowić przepisy dotyczące katechezy i troszczyć się o dostarczenie odpowiednich pomocy katechetycznych, również przygotowanie katechizmu, gdy wydaje się to wskazane; ma także popierać i koordynować inicjatywy katechetyczne.

§ 2. Do konferencji biskupów, jeżeli uzna to za pożyteczne, należy troska o wydanie katechizmów dla własnego terytorium, po uprzedniej aprobacie Stolicy Apostolskiej.

§ 3. Przy konferencji biskupów można powołać urząd katechetyczny, którego głównym zadaniem powinno być świadczenie pomocy poszczególnym diecezjom w sprawach katechezy.

Kan.  776. 

Proboszcz z racji swej funkcji obowiązany jest troszczyć się o formację katechetyczną dorosłych, młodzieży i dzieci; w tym celu powinien korzystać ze współpracy duchownych przydzielonych do parafii, członków instytutów życia konsekrowanego oraz stowarzyszeń życia apostolskiego, uwzględniając charakter każdego instytutu, jak również z pomocy wiernych świeckich, głównie katechetów; wszyscy wymienieni, jeżeli tylko nie mają przeszkody prawnej, powinni chętnie spieszyć z pomocą. Proboszcz powinien wspierać i umacniać rodziców w ich obowiązku katechezy rodzinnej, o której mowa w kan. 774 § 2.

Kan.  777. 

Uwzględniając przepisy wydane przez biskupa diecezjalnego, proboszcz ma w szczególny sposób troszczyć się:

1° aby była prowadzona odpowiednia katecheza przed sprawowaniem sakramentów;

2° aby dzieci, dzięki nauczaniu katechetycznemu prowadzonemu przez odpowiedni czas, zostały właściwie przygotowane do pierwszego przyjęcia sakramentów pokuty i Najświętszej Eucharystii oraz do sakramentu bierzmowania;

3° aby dzieci, po przyjęciu Pierwszej Komunii świętej, były w sposób bardziej szczegółowy i pogłębiony kształtowane przez formację katechetyczną;

4° aby nauczaniem katechetycznym były objęte również osoby dotknięte ograniczeniami fizycznymi lub umysłowymi, w takim stopniu, na jaki ich stan pozwala;

5° aby przez zastosowanie różnych form i inicjatyw umacniać, oświecać i rozwijać wiarę młodzieży i dorosłych.

Kan.  778. 

Przełożeni zakonni i przełożeni stowarzyszeń życia apostolskiego powinni troszczyć się o to, aby w ich kościołach, szkołach albo w innych dziełach, w jakikolwiek sposób im powierzonych, nauczanie katechetyczne było starannie prowadzone.

Kan.  779. 

Nauczanie katechetyczne powinno być prowadzone z zastosowaniem wszelkich środków wspierających, pomocy dydaktycznych oraz środków społecznego przekazu, które wydają się najskuteczniejsze w tym, by wierni, w sposób dostosowany do ich charakteru, możliwości, wieku oraz warunków życia, mogli pełniej poznać naukę katolicką i lepiej stosować ją w praktyce.

Kan.  780. 

Ordynariusze miejsca powinni troszczyć się o to, by katecheci byli odpowiednio przygotowani do należytego wypełniania swego zadania, a mianowicie, by byli poddani stałej formacji oraz poznali naukę katolicką w wystarczającym zakresie, a także zaznajomili się teoretycznie i praktycznie z zasadami właściwymi dyscyplinom pedagogicznym.

TYTUŁ  II

MISYJNA DZIAŁALNOŚĆ KOŚCIOŁA

Kan.  781. 

Ponieważ cały Kościół jest ze swej natury misyjny, a dzieło ewangelizacji powinno być uznane za podstawowy obowiązek Ludu Bożego, wszyscy wierni, świadomi swojej odpowiedzialności, powinni wnosić swój wkład w dzieło misyjne.

Kan.  782. 

§ 1. Najwyższe kierownictwo oraz koordynacja inicjatyw i działań związanych z dziełem misyjnym i współpracą misjonarską należy do Biskupa Rzymskiego oraz Kolegium Biskupów.

§ 2. Poszczególni biskupi, odpowiedzialni za Kościół powszechny oraz wszystkie Kościoły, powinni otaczać szczególną troską dzieło misyjne, zwłaszcza poprzez podejmowanie, rozwijanie i podtrzymywanie inicjatyw misyjnych we własnym Kościele partykularnym.

Kan.  783. 

Ponieważ członkowie instytutów życia konsekrowanego na mocy samej konsekracji poświęcają się na służbę Kościołowi, są obowiązani do szczególnego udziału w działalności misyjnej w sposób właściwy swojemu instytutowi.

Kan.  784. 

Misjonarze, a więc ci, którzy są posyłani przez właściwą władzę kościelną do wykonywania dzieła misyjnego, mogą być dobierani spośród rdzennych mieszkańców lub spoza nich, spośród duchowieństwa diecezjalnego lub członków instytutów życia konsekrowanego, albo stowarzyszeń życia apostolskiego, albo spośród innych wiernych świeckich.

Kan.  785. 

§ 1. Do realizacji dzieła misyjnego powinni być angażowani katechiści, a więc wierni świeccy odpowiednio przygotowani i wyróżniający się życiem chrześcijańskim, którzy pod kierownictwem misjonarza zajmują się przekazywaniem nauki ewangelicznej oraz organizowaniem czynności liturgicznych i dzieł charytatywnych.

§ 2. Katechiści powinni otrzymać formację w przeznaczonych do tego szkołach, a gdy takich nie ma, pod kierunkiem misjonarzy.

Kan.  786. 

Działalność misyjna we właściwym tego słowa znaczeniu, dzięki której Kościół zaszczepia się w narodach lub wspólnotach, w których jeszcze się nie zakorzenił, jest prowadzona przez Kościół, przede wszystkim poprzez wysyłanie zwiastunów Ewangelii, dopóki nowe Kościoły nie zostaną w pełni ukonstytuowane, a więc wyposażone we własne siły i wystarczające środki, dzięki czemu będą mogły same prowadzić dzieło ewangelizacji.

Kan.  787. 

§ 1. Misjonarze przez świadectwo życia i słowa powinni nawiązać szczery dialog z niewierzącymi w Chrystusa, aby w sposób przystosowany do ich mentalności i kultury otworzyć im drogi, którymi mogliby zostać doprowadzeni do poznania ewangelicznego orędzia.

§ 2. Mają także zatroszczyć się o to, by ci, których uznają za przygotowanych do przyjęcia orędzia ewangelicznego, zostali pouczeni o prawdach wiary, tak aby, gdy o to poproszą w sposób wolny, zostali dopuszczeni do przyjęcia chrztu.

Kan.  788. 

§ 1. Ci, którzy wyrazili wolę przyjęcia wiary w Chrystusa, po odbyciu prekatechumenatu powinni być dopuszczeni w obrzędzie liturgicznym do katechumenatu, a ich imiona i nazwiska mają być wpisane do specjalnej księgi.

§ 2. Katechumeni, przez naukę i praktykę życia chrześcijańskiego, powinni być odpowiednio wprowadzeni w misterium zbawienia oraz w życie wiary, liturgii i miłości Ludu Bożego, a także w apostolstwo.

§ 3. Do konferencji biskupów należy wydanie przepisów regulujących katechumenat, wskazujących wymagania stawiane katechumenom oraz określających przyznane im prerogatywy.

Kan.  789. 

Neofici powinni być doprowadzeni przez odpowiednią formację do pełniejszego poznania prawdy ewangelicznej i właściwego wypełniania obowiązków podjętych na chrzcie; mają być przepajani szczerą miłością do Chrystusa i Jego Kościoła.

Kan.  790. 

§ 1. Do biskupa diecezjalnego na terytoriach misyjnych należy:

1° inicjowanie, kierownictwo i koordynowanie wszystkich przedsięwzięć i dzieł misyjnych;

2° czuwanie nad tym, by zostały zawarte odpowiednie umowy z przełożonymi instytutów oddających się pracy misyjnej oraz żeby relacje z nimi były korzystne dla misji.

§ 2. Przepisom, o których mowa w § 1, 1°, wydanym przez biskupa diecezjalnego, podlegają wszyscy przebywający w jego okręgu misjonarze, również zakonnicy oraz ich pomocnicy.

Kan.  791. 

W poszczególnych diecezjach w celu umacniania współpracy misyjnej:

1° należy popierać powołania misyjne;

2° powinien być wyznaczony kapłan do skutecznego wspierania inicjatyw misyjnych, zwłaszcza Papieskich Dzieł Misyjnych;

3° powinien być organizowany doroczny dzień misyjny;

4° każdego roku należy przekazać odpowiednią ofiarę na rzecz misji za pośrednictwem Stolicy Świętej.

Kan.  792. 

Konferencje biskupów powinny zakładać i wspierać dzieła, dzięki którym osoby przybywające z terenów misyjnych w celu podjęcia pracy albo odbycia studiów, doznawałyby braterskiego przyjęcia i były wspierane odpowiednią opieką duszpasterską.

TYTUŁ  III

WYCHOWANIE KATOLICKIE

Kan.  793. 

§ 1. Rodzice oraz ci, którzy ich zastępują, mają obowiązek i zarazem prawo do wychowania potomstwa; rodzice katoliccy mają ponadto obowiązek i prawo dobierania takich środków i instytucji, za pomocą których, uwzględniając miejscowe warunki, mogliby lepiej zadbać o katolickie wychowanie swoich dzieci.

§ 2. Dla zapewnienia katolickiego wychowania dzieci, rodzice mają również prawo do korzystania ze środków świadczonych przez społeczność świecką.

Kan.  794. 

§ 1. Ze szczególnego tytułu prawo i obowiązek wychowania należy

do Kościoła, któremu została zlecona przez Boga misja niesienia ludziom pomocy, aby mogli osiągnąć pełnię życia chrześcijańskiego.

§ 2. Obowiązkiem duszpasterzy jest czynić wszystko, by każdy wierny mógł otrzymać katolickie wychowanie.

Kan.  795. 

Ponieważ prawdziwe wychowanie powinno zmierzać do integralnej formacji osoby ludzkiej, zarówno w odniesieniu do celu ostatecznego, jak i w odniesieniu do dobra wspólnego społeczności, dlatego dzieci i młodzież powinny być wychowywane tak, by mogły harmonijnie rozwijać swoje przymioty fizyczne, moralne oraz intelektualne, zdobywać coraz doskonalszy zmysł odpowiedzialności i właściwego korzystania z wolności oraz przygotować się do czynnego udziału w życiu społecznym.

Rozdział  I

SZKOŁY

Kan.  796. 

§ 1. Spośród środków wychowania wierni powinni w szczególny sposób cenić szkoły, które są dla rodziców główną pomocą w wypełnianiu obowiązku wychowania.

§ 2. Rodzice powinni ściśle współpracować z nauczycielami, którym powierzają wychowanie dzieci; nauczyciele zaś w wypełnianiu swego obowiązku powinni ściśle współpracować i przychylnie wysłuchiwać rodziców, których stowarzyszenia lub zebrania powinny być organizowane i wysoko cenione.

Kan.  797. 

W wyborze szkoły rodzice powinni mieć prawdziwą wolność; dlatego wierni mają zabiegać o to, by społeczność świecka tę wolność rodziców uznawała i ją chroniła, także poprzez udzielanie wsparcia ekonomicznego, zachowując wymogi sprawiedliwości rozdzielczej.

Kan.  798. 

Rodzice powinni kierować swoje dzieci do szkół zapewniających katolickie wychowanie; jeżeli jednak nie mogą tego uczynić, mają obowiązek sami zatroszczyć się o to, by dzieci poza szkołą otrzymały należne wychowanie katolickie.

Kan.  799. 

Wierni powinni usilnie zabiegać o to, by ustawy regulujące formację młodzieży w społeczności świeckiej zapewniały także w samej szkole wychowanie religijne i moralne, zgodnie z sumieniem rodziców.

Kan.  800. 

§ 1. Kościołowi przysługuje prawo zakładania i prowadzenia szkół wszelkiej specjalności, rodzaju i stopnia.

§ 2. Wierni powinni popierać szkoły katolickie, świadcząc w miarę możliwości pomoc w ich zakładaniu i utrzymaniu.

Kan.  801. 

Instytuty zakonne, których własną misją jest wychowanie, powinny wierne temu posłannictwu oddawać się dziełu katolickiego wychowania, również we własnych szkołach zakładanych za zgodą biskupa diecezjalnego.

Kan.  802. 

§ 1. Jeżeli nie ma szkół, w których wychowanie byłoby przepojone duchem chrześcijańskim, biskup diecezjalny powinien zatroszczyć się o to, aby takie szkoły powstały.

§ 2. Jeżeli jest to wskazane, biskup diecezjalny powinien zatroszczyć się także o zakładanie szkół zawodowych i technicznych oraz innych, które są specjalnie potrzebne.

Kan.  803. 

§ 1. Za szkołę katolicką uważa się taką szkołę, która jest prowadzona przez właściwą władzę kościelną albo publiczną kościelną osobę prawną bądź też taką, którą władza kościelna pisemnym dokumentem uznaje za katolicką.

§ 2. Nauczanie i wychowanie w szkole katolickiej powinny się opierać na zasadach katolickiej doktryny; nauczyciele mają się odznaczać prawowierną doktryną i prawością życia.

§ 3. Żadna szkoła, chociażby w rzeczywistości była katolicka, nie może nosić nazwy "szkoła katolicka" bez zgody właściwej władzy kościelnej.

Kan.  804. 

§ 1. Katolickie nauczanie i wychowanie religijne podejmowane w jakiejkolwiek szkole albo za pomocą różnych środków społecznego przekazu podlega władzy kościelnej; do konferencji biskupów należy wydanie ogólnych przepisów w tym zakresie, a do biskupa diecezjalnego organizacja działania i czuwanie nad nim.

§ 2. Ordynariusz miejsca powinien zatroszczyć się o to, aby do nauczania religii, także w szkołach niekatolickich, byli kierowani nauczyciele odznaczający się prawowierną doktryną, świadectwem życia chrześcijańskiego i umiejętnościami pedagogicznymi.

Kan.  805. 

Ordynariuszowi miejsca we własnej diecezji przysługuje prawo mianowania albo zatwierdzania nauczycieli religii oraz odwoływania ich lub żądania ich odwołania, jeżeli wymagają tego racje religijne albo obyczajowe.

Kan.  806. 

§ 1. Biskupowi diecezjalnemu przysługuje prawo czuwania nad szkołami katolickimi położonymi na jego terytorium oraz wizytowania ich, nawet wtedy, gdy zostały założone albo są prowadzone przez członków instytutów zakonnych; może on także wydawać przepisy dotyczące ogólnej struktury szkół katolickich; przepisy te obowiązują szkoły prowadzone przez członków tychże instytutów, jednak z zachowaniem ich autonomii w zakresie wewnętrznego zarządu tych szkół.

§ 2. Przełożeni szkół katolickich powinni troszczyć się, pod nadzorem ordynariusza miejsca, by nauczanie realizowane w tych szkołach, gdy chodzi o ogólne kształcenie, było przynajmniej na tym samym poziomie, co w innych szkołach danego regionu.

Rozdział  II

UNIWERSYTETY KATOLICKIE ORAZ INNE INSTYTUTY STUDIÓW WYŻSZYCH

Kan.  807. 

Kościół ma prawo zakładać i prowadzić uniwersytety, które przyczyniają się do promowania wyższej kultury i pełniejszego rozwoju osoby ludzkiej, a także do wypełnienia przez Kościół posługi nauczania.

Kan.  808. 

Żaden uniwersytet, chociażby w rzeczywistości był katolicki, nie może używać tytułu, czyli nazwy "uniwersytet katolicki", bez zgody właściwej władzy kościelnej.

Kan.  809. 

Gdy to jest możliwe i wskazane, konferencje biskupów powinny zatroszczyć się o to, by na ich terytorium działały właściwie rozmieszczone uniwersytety albo przynajmniej wydziały, w których byłyby kultywowane i wykładane, z zachowaniem ich naukowej autonomii, różne dyscypliny, przy uwzględnieniu doktryny katolickiej.

Kan.  810. 

§ 1. Obowiązkiem władzy, której właściwość określają postanowienia statutu, jest troska o to, by wykładowcami uniwersytetów katolickich mianować tych, którzy obok odpowiednich kwalifikacji naukowych i pedagogicznych odznaczają się również nieskazitelnością doktryny i dobrymi obyczajami, gdyby zaś nie spełniali tych wymogów, powinni być usunięci ze stanowiska, z zachowaniem zasad proceduralnych określonych w statucie.

§ 2. Konferencje biskupów oraz zainteresowani biskupi diecezjalni mają obowiązek i prawo czuwania nad tym, by na tych uniwersytetach były wiernie przestrzegane zasady doktryny katolickiej.

Kan.  811. 

§ 1. Właściwa władza kościelna powinna zatroszczyć się o to, by na uniwersytetach katolickich został utworzony wydział teologii albo instytut, albo przynajmniej katedra teologii, gdzie byłyby prowadzone wykłady także dla studentów świeckich.

§ 2. Na każdym uniwersytecie katolickim powinny być prowadzone wykłady,

uwzględniające głównie te zagadnienia teologiczne, które mają związek z dyscyplinami wykładanymi na jego wydziałach.

Kan.  812. 

Wykładowcy dyscyplin teologicznych w każdego rodzaju instytucie studiów wyższych powinni posiadać zlecenie właściwej władzy kościelnej.

Kan.  813. 

Biskup diecezjalny powinien otoczyć studentów szczególną troską duszpasterską, nawet erygując dla nich parafię lub przynajmniej wyznaczając do tego na sposób stały niektórych kapłanów; powinien również zatroszczyć się o to, by na uniwersytetach, także niekatolickich, powstały katolickie ośrodki uniwersyteckie, świadczące młodzieży pomoc, zwłaszcza duchową.

Kan.  814. 

Przepisy dotyczące uniwersytetów należy stosować odpowiednio do innych instytutów studiów wyższych.

Rozdział  III

UNIWERSYTETY I WYDZIAŁY KOŚCIELNE

Kan.  815. 

Z tytułu swojego posłannictwa głoszenia prawdy objawionej Kościół posiada własne uniwersytety i wydziały kościelne w celu kultywowania w nich dyscyplin kościelnych lub dyscyplin z nimi związanych, a także dla formacji naukowej studentów w tym zakresie.

Kan.  816. 

§ 1. Uniwersytety i wydziały kościelne mogą być tworzone wyłącznie na mocy erygowania dokonanego przez Stolicę Apostolską albo udzielonego przez nią zatwierdzenia; jej również przysługuje najwyższy zarząd tychże instytucji.

§ 2. Poszczególne uniwersytety i wydziały kościelne powinny posiadać własne statuty i programy studiów, zatwierdzone przez Stolicę Apostolską.

Kan.  817. 

Stopnie akademickie mające skutki kanoniczne w Kościele może nadawać tylko uniwersytet lub wydział, który został erygowany lub zatwierdzony przez Stolicę Apostolską.

Kan.  818. 

Przepisy zawarte w kan. 810, 812 i 813, dotyczące uniwersytetów katolickich, mają zastosowanie także do uniwersytetów i wydziałów kościelnych.

Kan.  819. 

W takim zakresie, w jakim wymaga tego dobro diecezji albo instytutu zakonnego, a nawet Kościoła powszechnego, biskupi diecezjalni albo właściwi przełożeni instytutów powinni posyłać na uniwersytety lub wydziały kościelne młodzież, duchownych i zakonników, odznaczających się charakterem, cnotą i uzdolnieniami.

Kan.  820. 

Przełożeni i profesorowie uniwersytetów i wydziałów kościelnych powinni troszczyć się o to, by poszczególne wydziały uniwersytetu świadczyły sobie wzajemną pomoc, w takim stopniu, w jakim zezwala na to przedmiot, oraz żeby między własnym uniwersytetem lub wydziałem a innymi uniwersytetami i wydziałami, nawet niekościelnymi, istniała współpraca, tak by poprzez to wspólne działanie, sympozja, skoordynowane badania naukowe czy inne środki, przyczyniały się do większego postępu wiedzy.

Kan.  821. 

Konferencja biskupów oraz biskup diecezjalny powinni zatroszczyć się o to, by tam, gdzie to możliwe, zostały utworzone wyższe instytuty nauk religijnych, w których wykładano by dyscypliny teologiczne oraz inne związane z kulturą chrześcijańską.

TYTUŁ  IV

ŚRODKI SPOŁECZNEGO PRZEKAZU, W SZCZEGÓLNOŚCI KSIĄŻKI

Kan.  822. 

§ 1. Pasterze Kościoła, korzystając z prawa przysługującego Kościołowi, powinni dokładać starań, by w wypełnianiu swego zadania wykorzystywać środki społecznego przekazu.

§ 2. Pasterze ci mają czuwać nad tym, by wierni byli pouczani o obowiązku podejmowania współpracy zmierzającej do korzystania ze środków społecznego przekazu w sposób ożywiony duchem ludzkim i chrześcijańskim.

§ 3. Wszyscy wierni, w szczególności zaś ci, którzy mają jakikolwiek udział

w organizowaniu albo wykorzystywaniu środków społecznego przekazu, powinni się starać świadczyć pomoc pasterskiej działalności, aby Kościół mógł także poprzez te środki skutecznie wypełniać swoją misję.

Kan.  823. 

§ 1. Dla zachowania nieskazitelności prawd wiary i moralności, pasterze Kościoła mają prawo i są obowiązani czuwać, by wiara i obyczaje wiernych nie doznały uszczerbku przez słowo pisane albo użycie środków społecznego przekazu; przysługuje im również prawo domagania się, aby poddawane były ich osądowi pisma mające być wydane przez wiernych, a dotyczące wiary albo moralności, jak również prawo odrzucania pism przynoszących szkodę prawdziwej wierze albo dobrym obyczajom.

§ 2. Obowiązek i prawo, o których mowa w § 1, przysługują biskupom - zarówno pojedynczo, jak i zebranym na synodach lub konferencjach biskupów - w odniesieniu do wiernych powierzonych ich opiece; natomiast najwyższej władzy kościelnej przysługują w odniesieniu do całego Ludu Bożego.

Kan.  824. 

§ 1. Jeżeli nie stanowi się inaczej, ordynariuszem miejsca, którego należy prosić o zezwolenie albo aprobatę na wydanie książek zgodnie z kanonami niniejszego tytułu, jest własny ordynariusz miejsca autora albo ordynariusz miejsca, w którym książki są wydawane.

§ 2. Cokolwiek w kanonach tego tytułu postanawia się o książkach, należy stosować także do wszelkiego rodzaju pism przeznaczonych do publicznego rozpowszechniania, chyba że co innego zostało stwierdzone.

Kan.  825. 

§ 1. Księgi Pisma Świętego wolno wydawać tylko za aprobatą Stolicy Apostolskiej albo konferencji biskupów; również do wydania ich tłumaczeń na języki narodowe wymagana jest aprobata tej samej władzy oraz zaopatrzenie ich w konieczne i wystarczające wyjaśnienia.

§ 2. Tłumaczenia Pisma Świętego, zaopatrzone w odpowiednie wyjaśnienia, wierni katoliccy mogą przygotowywać i wydawać także wspólnie z braćmi odłączonymi, za zezwoleniem konferencji biskupów.

Kan.  826. 

§ 1. W odniesieniu do ksiąg liturgicznych należy stosować przepisy kan. 838.

§ 2. Na ponowne wydanie ksiąg liturgicznych lub ich tłumaczeń na język narodowy, także gdy chodzi o ich części, konieczne jest uznanie zgodności z zatwierdzonym wydaniem na podstawie zaświadczenia ordynariusza miejsca, w którym są wydawane.

§ 3. Modlitewniki do publicznego lub prywatnego użytku wiernych mogą być wydawane tylko za zezwoleniem ordynariusza miejsca.

Kan.  827. 

§ 1. Do wydania katechizmów oraz innych pism związanych z nauczaniem katechetycznym albo ich przekładów wymagana jest aprobata ordynariusza miejsca, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 775 § 2.

§ 2. W szkołach podstawowych, średnich lub wyższych można używać jako

podręczników do nauczania tylko tych książek z zakresu Pisma Świętego, teologii, prawa kanonicznego, historii Kościoła oraz innych dyscyplin religijnych albo moralnych, które zostały wydane z aprobatą właściwej władzy kościelnej albo potem zostały przez nią zaaprobowane.

§ 3. Zaleca się, aby książki zawierające treści, o których mowa w § 2, także wtedy, gdy nie są używane jako podręczniki do nauczania, jak również pisma zawierające treści w szczególny sposób dotyczące religii albo dobrych obyczajów, zostały poddane osądowi ordynariusza miejsca.

§ 4. W kościołach albo kaplicach nie można wystawiać, sprzedawać ani rozdawać książek czy innych pism traktujących o sprawach religii albo moralności, jeżeli nie zostały wydane za zezwoleniem właściwej władzy kościelnej albo nie zostały przez nią potem zaaprobowane.

Kan.  828. 

Zbiory dekretów albo aktów, wydane przez jakąś władzę kościelną, mogą być ponownie wydane tylko po uprzednim uzyskaniu zezwolenia tejże władzy i z zachowaniem warunków przez nią określonych.

Kan.  829. 

Aprobata jakiegoś dzieła lub zezwolenie na jego wydanie dotyczy tekstu oryginalnego, nie zaś jego nowych wydań lub przekładów.

Kan.  830. 

§ 1. Przy zachowaniu prawa każdego ordynariusza miejsca do powierzania oceny książek osobom przez niego zatwierdzonym, konferencja biskupów może sporządzić listę cenzorów odznaczających się wiedzą, nieskazitelną doktryną i roztropnością, aby byli do dyspozycji kurii diecezjalnych, albo ustanowić komisję cenzorów, z którą mogliby się konsultować ordynariusze miejsca.

§ 2. Odrzucając wszelki wzgląd na osobę, cenzor w wypełnianiu swojej funkcji powinien mieć na uwadze tylko naukę Kościoła o wierze i moralności, przedstawianą przez Nauczycielski Urząd Kościoła.

§ 3. Swoją opinię cenzor powinien wydać na piśmie; jeżeli jest ona pozytywna, ordynariusz, zgodnie z własnym roztropnym osądem, udziela zezwolenia na wydanie, podając swoje imię i nazwisko, datę i miejsce udzielonego zezwolenia; jeżeli zaś ordynariusz zezwolenia nie udziela, powinien przedstawić autorowi dzieła powody odmowy.

Kan.  831. 

§ 1. Bez słusznej i rozumnej przyczyny wiernym nie wolno zamieszczać niczego w dziennikach, pismach lub periodykach, które zwykły otwarcie atakować wiarę katolicką albo dobre obyczaje; duchowni zaś i członkowie instytutów zakonnych mogą to czynić jedynie za zezwoleniem ordynariusza miejsca.

§ 2. Do konferencji biskupów należy wydanie przepisów określających wymagania, jakie powinny być wypełnione, aby duchowni oraz członkowie instytutów zakonnych mogli brać udział w programach radiowych albo telewizyjnych dotyczących nauki katolickiej albo obyczajów.

Kan.  832. 

Aby członkowie instytutów zakonnych mogli wydawać książki podejmujące zagadnienia z zakresu religii albo moralności, potrzebują także zezwolenia swojego przełożonego wyższego, zgodnie z przepisami konstytucji.

TYTUŁ  V

WYZNANIE WIARY

Kan.  833. 

Do osobistego złożenia wyznania wiary według formuły zatwierdzonej przez Stolicę Apostolską są obowiązani:

1° przed przewodniczącym albo jego delegatem - każdy uczestniczący, z głosem decydującym lub doradczym, w soborze powszechnym, synodzie partykularnym, synodzie biskupów oraz synodzie diecezjalnym; przewodniczący zaś - przed soborem albo synodem;

2° promowani do godności kardynalskiej - zgodnie z przepisami świętego Kolegium;

3° przed delegowanym przez Stolicę Apostolską - każdy promowany do biskupstwa, także ten, kto jest zrównany z biskupem diecezjalnym;

4° przed kolegium konsultorów - administrator diecezjalny;

5° przed biskupem diecezjalnym lub jego delegatem - wikariusze generalni i wikariusze biskupi oraz wikariusze sądowi;

6° przed ordynariuszem miejsca lub jego delegatem - proboszczowie, rektor, wykładowcy teologii i filozofii w seminariach (przy podejmowaniu funkcji), promowani do święceń diakonatu;

7° przed wielkim kanclerzem, a gdy takiego nie ma, przed ordynariuszem miejsca albo ich delegatami - rektor uniwersytetu kościelnego lub katolickiego (przy podejmowaniu funkcji); przed rektorem, jeżeli jest on kapłanem, lub przed ordynariuszem miejsca albo przed ich delegatami - wykładowcy dyscyplin dotyczących wiary lub obyczajów, na wszelkich uniwersytetach (przy podejmowaniu funkcji);

8° przełożeni w kleryckich instytutach zakonnych i kleryckich stowarzyszeniach życia apostolskiego - zgodnie z przepisami konstytucji.

Księga  IV

UŚWIĘCAJĄCE ZADANIE KOŚCIOŁA

Kan.  834. 

§ 1. Zadanie uświęcania wypełnia Kościół w szczególny sposób przez świętą liturgię, która słusznie jest uznawana za sprawowanie kapłańskiego zadania Jezusa Chrystusa; w niej poprzez dostrzegalne znaki wyraża się i w sposób właściwy dla poszczególnych znaków dokonuje się uświęcenie człowieka, a mistyczne Ciało Jezusa Chrystusa, to jest Głowa i członki, sprawuje pełny publiczny kult Boży.

§ 2. Tego rodzaju kult dokonuje się wtedy, gdy jest sprawowany w imieniu Kościoła przez osoby wyznaczone do tego zgodnie z prawem i z zastosowaniem czynności zatwierdzonych przez władzę Kościoła.

Kan.  835. 

§ 1. Zadanie uświęcania wykonują przede wszystkim biskupi, którzy są arcykapłanami, głównymi szafarzami Bożych misteriów oraz moderatorami, promotorami i strażnikami życia liturgicznego w powierzonym sobie Kościele.

§ 2. Wykonują je również prezbiterzy, którzy będąc także uczestnikami kapłaństwa Chrystusowego, jako jego szafarze pod władzą biskupa, są konsekrowani do sprawowania kultu Bożego i uświęcania ludu.

§ 3. Diakoni mają udział w sprawowaniu kultu Bożego, zgodnie z przepisami prawa.

§ 4. W zadaniu uświęcania mają swój własny udział również pozostali wierni, uczestnicząc czynnie, w sposób sobie właściwy, w celebracjach liturgicznych, zwłaszcza w Eucharystii; w szczególny sposób uczestniczą w tym zadaniu rodzice, prowadząc w duchu chrześcijańskim życie małżeńskie i podejmując chrześcijańskie wychowanie dzieci.

Kan.  836. 

Ponieważ kult chrześcijański, w którym realizuje się wspólne kapłaństwo wiernych, jest dziełem, które wypływa z wiary i na niej się opiera, święci szafarze mają usilnie starać się ją ożywiać oraz wyjaśniać, zwłaszcza przez posługę słowa, dzięki któremu wiara się rodzi i którym się karmi.

Kan.  837. 

§ 1. Czynności liturgiczne nie są czynnościami prywatnymi, lecz celebracjami samego Kościoła, który jest "sakramentem jedności", to znaczy ludem świętym zjednoczonym i zorganizowanym pod zwierzchnictwem biskupów. Z tej racji czynności liturgiczne należą do całego Ciała Kościoła, uwidoczniają je i nań wpływają; poszczególnych zaś członków Kościoła dotyczą w różny sposób, stosownie do różnorodności stanów, zadań i czynnego uczestniczenia.

§ 2. Czynności liturgiczne - w tej mierze, w jakiej zgodnie ze swoją naturą wymagają celebracji wspólnotowej - tam, gdzie jest to możliwe, mają być sprawowane z udziałem i czynnym uczestnictwem wiernych.

Kan.  838. 

§ 1. Kierowanie świętą liturgią należy w sposób wyłączny do władzy kościelnej, mianowicie do Stolicy Apostolskiej oraz, zgodnie z prawem, do biskupa diecezjalnego.

§ 2. Do Stolicy Apostolskiej należy kierowanie liturgią w całym Kościele, wydawanie ksiąg liturgicznych i sprawdzanie adaptacji zatwierdzonych zgodnie z przepisami prawa przez konferencję biskupów, a także czuwanie nad tym, by zarządzenia liturgiczne były wszędzie wiernie przestrzegane.

§ 3. Do konferencji biskupów należy wierne sporządzanie i zatwierdzanie tłumaczeń ksiąg liturgicznych na języki narodowe, odpowiednio przystosowanych w określonych granicach, oraz wydawanie ksiąg liturgicznych dla regionów, których dotyczą, po potwierdzeniu przez Stolicę Apostolską.

§ 4. Do biskupa diecezjalnego w Kościele mu powierzonym należy, w granicach jego właściwości, wydawanie w sprawach liturgicznych przepisów, które obowiązują wszystkich.

Kan.  839. 

§ 1. Zadanie uświęcania wypełnia Kościół także za pomocą innych środków, czy to przez modlitwy, w których prosi Boga o uświęcenie wiernych w prawdzie, czy to przez dzieła pokuty i miłości, które przyczyniają się bardzo do zaszczepienia i umocnienia Królestwa Chrystusa w duszach oraz do zbawienia świata.

§ 2. Ordynariusze miejsca powinni się troszczyć, by modlitwy oraz nabożeństwa ludu chrześcijańskiego w pełni odpowiadały przepisom Kościoła.

CZĘŚĆ  I

SAKRAMENTY

Kan.  840. 

Sakramenty Nowego Testamentu, ustanowione przez Chrystusa Pana i powierzone Kościołowi, jako czynności Chrystusa i Kościoła są znakami oraz środkami, poprzez które wyraża się i wzmacnia wiara, oddawany jest Bogu kult i dokonuje się uświęcenie człowieka. Z tej to racji w najwyższym stopniu przyczyniają się do utworzenia, umocnienia i zamanifestowania kościelnej wspólnoty; dlatego w ich sprawowaniu święci szafarze oraz pozostali wierni powinni okazywać najwyższą cześć i należną staranność.

Kan.  841. 

Ponieważ sakramenty są te same dla całego Kościoła i należą do Bożego depozytu, jedynie najwyższa władza kościelna może zatwierdzać lub określać to, co jest wymagane do ich ważności. Ta sama albo inna właściwa władza, zgodnie z kan. 838 § 3 i 4, określa to, co dotyczy godziwego ich sprawowania, udzielania i przyjmowania, jak również obrzędu, jaki należy zachować przy ich sprawowaniu.

Kan.  842. 

§ 1. Kto nie przyjął chrztu, nie może być ważnie dopuszczony do pozostałych sakramentów.

§ 2. Sakramenty chrztu, bierzmowania i Najświętszej Eucharystii tak są ze sobą związane, że wymaga się ich do pełnego wtajemniczenia chrześcijańskiego.

Kan.  843. 

§ 1. Święci szafarze nie mogą odmówić sakramentów tym, którzy we właściwy sposób o nie proszą, są należycie usposobieni i prawo nie zakazuje im ich przyjmowania.

§ 2. Duszpasterze oraz inni wierni, każdy zgodnie ze swoim kościelnym zadaniem, mają obowiązek troszczyć się, aby ci, którzy proszą o sakramenty, byli do ich przyjęcia przygotowani przez odpowiednią ewangelizację i nauczanie katechetyczne, z uwzględnieniem przepisów wydanych przez właściwą władzę.

Kan.  844. 

§ 1. Szafarze katoliccy udzielają godziwie sakramentów tylko wiernym katolikom, którzy podobnie godziwie przyjmują je tylko od szafarzy katolickich, z zastrzeżeniem przepisów § 2, 3 i 4 niniejszego kanonu, jak również kan. 861 § 2.

§ 2. Ilekroć wymaga tego konieczność albo zaleca prawdziwy pożytek duchowy i jeżeli nie zachodzi niebezpieczeństwo błędu lub indyferentyzmu, wolno wiernym, którzy wskutek niemożliwości fizycznej albo moralnej nie mogą się udać do szafarza katolickiego, przyjąć sakramenty pokuty, Eucharystii i namaszczenia chorych od szafarzy niekatolickich tego Kościoła, w którym wymienione sakramenty są ważne.

§ 3. Szafarze katoliccy godziwie udzielają sakramentów pokuty, Eucharystii

i namaszczenia chorych członkom Kościołów wschodnich niemających pełnej wspólnoty z Kościołem katolickim, gdy oni sami z własnej woli o nie proszą i są należycie usposobieni; odnosi się to także do członków innych Kościołów, które w kwestii sakramentów - według oceny Stolicy Apostolskiej - są w takiej samej sytuacji, co wspomniane Kościoły wschodnie.

§ 4. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo śmierci albo, zdaniem biskupa diecezjalnego albo konferencji biskupów, zachodzi inna nagła, poważna potrzeba, szafarze katoliccy godziwie udzielają wspomnianych sakramentów także pozostałym chrześcijanom, niemającym pełnej wspólnoty z Kościołem katolickim, którzy nie mogą się udać do szafarza swojej wspólnoty i sami z własnej woli o nie proszą, jeżeli w stosunku do tych sakramentów wyrażają wiarę katolicką i są należycie usposobieni.

§ 5. W odniesieniu do przypadków, o których mowa w § 2, 3 i 4, biskup diecezjalny albo konferencja biskupów nie powinni wydawać ogólnych przepisów, dopóki nie przeprowadzą konsultacji z właściwą władzą, przynajmniej lokalną, zainteresowanego Kościoła lub wspólnoty niekatolickiej.

Kan.  845. 

§ 1. Sakramenty chrztu, bierzmowania i święceń, jako że wyciskają charakter, nie mogą być powtarzane.

§ 2. Jeżeli po przeprowadzeniu starannego dochodzenia nadal pozostaje uzasadniona wątpliwość, czy wymienione w § 1 sakramenty zostały rzeczywiście albo ważnie udzielone, należy ich udzielić warunkowo.

Kan.  846. 

§ 1. Przy sprawowaniu sakramentów należy stosować się ściśle do ksiąg liturgicznych zatwierdzonych przez właściwą władzę; dlatego nikomu nie wolno z własnej inicjatywy czegokolwiek do nich dodawać, pomijać w nich albo zmieniać.

§ 2. Szafarz powinien sprawować sakramenty według własnego obrządku.

Kan.  847. 

§ 1. Przy udzielaniu sakramentów, w których stosuje się oleje święte, szafarz powinien używać oliwy z oliwek albo oleju wytłoczonego z innych roślin; oleje te mają być konsekrowane lub pobłogosławione przez biskupa - z zastrzeżeniem przepisu kan. 999, 2° - i to niedawno; starych olejów nie wolno używać, chyba że zachodzi taka konieczność.

§ 2. Proboszcz powinien uzyskiwać oleje święte od własnego biskupa i starannie je przechowywać w odpowiednim miejscu.

Kan.  848. 

Oprócz ofiar określonych przez właściwą władzę, szafarz nie może domagać się niczego za udzielanie sakramentów, troszcząc się zawsze, by potrzebujący nie byli pozbawieni pomocy sakramentów z powodu ubóstwa.

TYTUŁ  I

CHRZEST

Kan.  849. 

Chrzest, brama sakramentów, konieczny do zbawienia przez rzeczywiste lub przynajmniej zamierzone przyjęcie, przez który ludzie są uwalniani od grzechów, odradzają się jako dzieci Boże i ukształtowani na wzór Chrystusa niezniszczalnym charakterem włączani są do Kościoła, jest ważnie udzielany jedynie przez obmycie prawdziwą wodą z zastosowaniem należytej formy słownej.

Rozdział  I

SPRAWOWANIE CHRZTU

Kan.  850. 

Chrztu udziela się z zachowaniem obrzędu określonego w zatwierdzonych księgach liturgicznych, poza przypadkiem naglącej konieczności, kiedy należy zastosować tylko to, co jest wymagane do ważności sakramentu.

Kan.  851. 

Sprawowanie chrztu należy odpowiednio przygotować, dlatego:

1° dorosły zamierzający przyjąć chrzest powinien być przyjęty do katechumenatu i w miarę możności poprowadzony, przez różne stopnie, do wtajemniczenia sakramentalnego, zgodnie z obrzędem wtajemniczenia przystosowanym przez konferencję biskupów oraz ze szczegółowymi przepisami przez nią wydanymi;

2° rodzice dziecka, które ma być ochrzczone, jak również ci, którzy mają się podjąć zadania rodziców chrzestnych, powinni być należycie pouczeni o znaczeniu tego sakramentu i o związanych z nim obowiązkach; proboszcz powinien osobiście lub przez inne osoby zatroszczyć się o to, aby rodziców właściwie przygotować nie tylko duszpasterskimi pouczeniami, ale też wspólną modlitwą, zbierając razem po kilka rodzin oraz odwiedzając je, gdy to możliwe.

Kan.  852. 

§ 1. Przepisy zawarte w kanonach o chrzcie dorosłych stosuje się

do wszystkich, którzy po wyjściu z dzieciństwa potrafią już używać rozumu.

§ 2. Z dzieckiem zrównany jest, gdy chodzi o chrzest, także ten, kto jest niezdolny do kierowania swoim postępowaniem.

Kan.  853. 

Woda używana przy udzielaniu chrztu, poza wypadkiem konieczności, powinna być pobłogosławiona, zgodnie z przepisami ksiąg liturgicznych.

Kan.  854. 

Chrztu udziela się bądź przez zanurzenie, bądź przez polanie, z zachowaniem przepisów wydanych przez konferencję biskupów.

Kan.  855. 

Rodzice, rodzice chrzestni i proboszcz mają zadbać, by nie nadawano imienia obcego duchowi chrześcijańskiemu.

Kan.  856. 

Chociaż chrzest można sprawować każdego dnia, jednak zaleca się, aby z zasady był sprawowany w niedzielę albo, jeżeli to możliwe, w Wigilię Paschalną.

Kan.  857. 

§ 1. Właściwym miejscem chrztu, poza wypadkiem konieczności, jest kościół albo kaplica.

§ 2. Uznaje się za regułę, że dorosły ma przyjmować chrzest we własnym kościele parafialnym, dziecko zaś w kościele parafialnym swoich rodziców, chyba że za czym innym przemawia słuszna przyczyna.

Kan.  858. 

§ 1. Każdy kościół parafialny powinien mieć chrzcielnicę, z zastrzeżeniem uprawnienia kumulatywnego, nabytego już przez inne kościoły.

§ 2. Ordynariusz miejsca, wysłuchawszy zdania miejscowego proboszcza, może

dla wygody wiernych zezwolić albo nakazać, by chrzcielnica była także w innym kościele albo kaplicy na terenie parafii.

Kan.  859. 

Jeżeli kandydat do chrztu, ze względu na odległość albo inne okoliczności, nie może bez poważnej niedogodności przybyć lub zostać przyniesiony do kościoła parafialnego albo innego kościoła lub kaplicy, o których mowa w kan. 858 § 2, chrztu można i należy udzielić w innym bliżej położonym kościele lub kaplicy albo nawet w innym odpowiednim miejscu.

Kan.  860. 

§ 1. Poza wypadkiem konieczności, chrztu nie wolno udzielać w domach prywatnych, chyba że ordynariusz miejsca zezwoli na to ze względu na poważną przyczynę.

§ 2. Jeżeli biskup diecezjalny nie zarządzi inaczej, chrztu nie wolno sprawować w szpitalach, chyba że w przypadku konieczności lub gdy zmusza do tego inna racja duszpasterska.

Rozdział  II

SZAFARZ CHRZTU

Kan.  861. 

§ 1. Zwyczajnym szafarzem chrztu jest biskup, prezbiter i diakon, z zachowaniem w mocy przepisu kan. 530, 1°.

§ 2. Jeżeli szafarz zwyczajny byłby nieobecny albo miałby przeszkodę, chrztu godziwie udziela katechista albo inna osoba wyznaczona do tego zadania przez ordynariusza miejsca, a w wypadku konieczności każdy człowiek kierujący się właściwą intencją; duszpasterze, zwłaszcza zaś proboszcz, powinni troszczyć się o to, aby wierni byli pouczani o tym, jak prawidłowo udzielać chrztu.

Kan.  862. 

Poza wypadkiem konieczności nie wolno nikomu bez odpowiedniego zezwolenia udzielać chrztu na cudzym terytorium, nawet swoim podwładnym.

Kan.  863. 

O chrzcie dorosłych, a przynajmniej tych, którzy ukończyli czternasty rok życia, powinien być powiadomiony biskup diecezjalny, aby - jeżeli uzna to za słuszne - sam udzielił chrztu.

Rozdział  III

PRZYJMUJĄCY CHRZEST

Kan.  864. 

Każdy człowiek i jedynie człowiek jeszcze nie ochrzczony jest zdolny do przyjęcia chrztu.

Kan.  865. 

§ 1. Aby dorosły mógł być ochrzczony, konieczne jest, by wyraził wolę przyjęcia chrztu, został wystarczająco pouczony o prawdach wiary i obowiązkach chrześcijańskich oraz przeszedł próbę życia chrześcijańskiego w katechumenacie; ma być również pouczony o konieczności żalu za grzechy.

§ 2. Dorosły znajdujący się w niebezpieczeństwie śmierci może być ochrzczony, jeżeli znając przynajmniej trochę główne prawdy wiary, wyrazi w jakikolwiek sposób swoją intencję przyjęcia chrztu i przyrzeknie, że będzie zachowywał nakazy religii chrześcijańskiej.

Kan.  866. 

Jeżeli tylko nie stoi na przeszkodzie poważna racja, dorosły przyjmujący chrzest powinien być zaraz po chrzcie bierzmowany i uczestniczyć w Eucharystii, przyjmując także Komunię świętą.

Kan.  867.